Σχέσεις μεταξύ εθνικού κράτους καi παγκοσμιοποίησης

Σχέσεις μεταξύ εθνικού κράτους καi παγκοσμιοποίησης
Η φύση των μοντέρνων κοινωνιών: νεωτερικότητα και ύστερη νεωτερικότητα Τα χαρακτηριστικά της πρώιμης νεωτερικότητας Τα χαρακτηριστικά της παγκοσμιοποιημένης νεωτερικότητας Οικονομική, πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική διάσταση της παγκοσμιοποίησης Το πολιτικο-οικονομικό πλαίσιο Παγκοσμιοποίηση και εθνικό κράτος Παγκοσμιοποίηση, Εκπαίδευση και Πολιτισμός Διαπολιτισμική Προσέγγιση και Παγκοσμιοποίηση Μεταναστευτικές ροές και πολυπολιτισμικότητα. Μια νέα de facto κοινωνική πραγματικότητα στο ελληνικό και διεθνές πλαίσιο Αφομοίωση/ενσωμάτωση και ο λόγος περί ισότητας ευκαιριών

Σύμφωνα με τον Hobsbawm: Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης οδήγησε σε διεθνή αστάθεια Tα κυρίαρχα κράτη πολλαπλασιάστηκαν και επικρατεί, σε πολλά από αυτά, ένα μόνιμο καθεστώς εσωτερικής ένοπλης σύρραξης Ξέσπασαν εμφύλιοι πόλεμοι Υπήρξαν εθνοκαθάρσεις (βλ. Γιουγκοσλαβία, Ρουάντα, Σουδάν, Μέση Ανατολή και στον Καύκασο). Συνέπεια: εκατομμύρια πρόσφυγες 6/5/14

Σχέσεις μεταξύ εθνικού κράτους καi παγκοσμιοποίησης Έθνος-Κράτος σύμφωνα με τον Gellner: το εθνικό κράτος, όπως το γνωρίζουμε από την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης και μετά, απαιτεί μοναδικές και αποκλειστικές ταυτότητες. Κανείς δεν μπορεί να είναι συγχρόνως Έλληνας και Γάλλος, ούτε 'Έλληνας και Τούρκος. Το κράτος αυτό δημιουργεί Το Άτοµο («άτοµο») που έχει Μία Ταυτότητα. Το κράτος χρειάζεται αυτή την ομοιογένεια για να διοικήσει αποτελεσματικότερα την επικράτεια του και για να δικαιώσει την ύπαρξή του (Gellner, 1983). 6/5/14

Έθνος-Κράτος σύμφωνα με τον Hobsbawm: Σταδιακά _ το εδαφικό κράτος ανήκει σε μια ομάδα πληθυσμού με συγκεκριμένα εθνοτικά, γλωσσικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά που συνιστούν το κυρίαρχο κράτος. εθνότητα η: πληθυσμός που έχει χαρακτηριστικά έθνους, αλλά δεν υφίσταται ή δεν αναγνωρίζεται ως αυτοτελής πολιτική κρατική οντότητα· (πρβ. μειονότητα): Όρος απαραίτητος για την ύπαρξη κράτους ετερογενούς θεωρείται ο αμοιβαίος σεβασμός μεταξύ των εθνοτήτων που το αποτελούν. || H αρχή των εθνοτήτων, δόγμα της διεθνούς πολιτικής, κατά το οποίο κάθε εθνότητα έχει δικαίωμα να ιδρύσει ενιαίο, ανεξάρτητο κράτος. 6/5/14

Σχέσεις μεταξύ εθνικού κράτους καi παγκοσμιοποίησης Δυο διαφορετικές προσεγγίσεις:
Α) το κράτος βρίσκεται σε κρίση: νομιμοποιεί ιδεολογικά την επιθετικότητα του νέου φιλελευθερισμού – δυνάμεις της αγοράς. Καμία δύναμη και κανένας θεσμός δεν μπορεί και δεν πρέπει να αντιστέκεται στις δυνάμεις της αγοράς και στην επέκταση του καπιταλιστικού συστήματος Β) Το κράτος παραμένει ως έχει: νομιμοποιεί συντηρητικές και εθνικιστικές θέσεις ενάντια στα ανοίγματα σε νέες και διαφορετικές ιδέες που συντελούνται με την παγκοσμιοποίηση

Ανήκουν οι παραπάνω απόψεις σε λάθος επίπεδο? Η παγκοσμιοποίηση οδηγεί στην ανάδυση μιας νέας πολυεπίπεδης διάστασης δομών, θεσμών και δραστηριοτήτων και επεκτείνεται οριζόντια

Αυτό που γίνεται είναι μια προσπάθεια αναπροσαρμογής της θέσης και του ρόλου του κράτους σε σχέση με την παγκοσμιοποίηση από τη μια μεριά και τον εσωτερικό κοινωνικό χώρο, από την άλλη Αποκόλληση του κράτους από τα πλαίσια της επικράτειάς του Η αποκόλληση του κράτους από την επικράτειά του αφήνει τον κοινωνικό χώρο ελεύθερο σε παγκοσμιοποιημένες διασυνδέσεις και δραστηριότητες να συμβάλλουν στην οργάνωσή του Οι σχέσεις των κοινωνικών επιστημών με τα αντικείμενά τους περιπλέκονται. Τα αντικείμενα των κοινωνικών επιστημών γίνονται πολυσύνθετα

Η παγκοσμιοποίηση αποσυνδέει τα κοινωνικά αντικείμενα, τους προσδίδει μια αυτονομία από το τοπικό, το εθνικό κοινωνικό τους περιβάλλον και τα επανασυνδέει με άλλα που υπάρχουν σε άλλες χώρες. Η παγκοσμιοποίηση οδηγεί στην εμφάνιση νέων δομών, κοινωνικών σχέσεων και φαινομένων στο νέο χώρο που δημιουργείται μεταξύ των κρατών. Σημαντικότερα στοιχεία της νέας εποχής: Συμπίεση χώρου και χρόνου η αύξηση της κοινωνικής συνθετικότητας

Νεωτερικότητα και Ύστερη Νεωτερικότητα
Για να εξηγήσουμε τη φύση των μοντέρνων κοινωνιών, οφείλουμε να συλλάβουμε τα ειδοποιά χαρακτηριστικά του έθνους-κράτους – ένα είδος ανθρώπινης κοινότητας που βρίσκεται σε ριζική αντίθεση με τα προμοντέρνα κράτη.

Χαρακτηριστικά που συγκροτούν τη μοναδικότητα της νεωτερικότητας: Α. η έκλειψη του παραδοσιακού τοπικισμού Β. η μαζική ένταξη του πληθυσμού στο εθνικό κέντρο Γ. η ολική διαφοροποίηση της κοινωνίας σε ξέχωρους θεσμικούς χώρους

Το ενιαίο του κοινωνικού χώρου και χρόνου που εξασφάλιζε το εθνικό κράτος και που προϋποθέτουν οι κοινωνικές επιστήμες αμφισβητείται και σε πολλές περιπτώσεις δεν υφίσταται. Τα αντικείμενά τους βρίσκονται σε σχέση αλληλοεξάρτησης και αλληλοεπίδρασης με παράγοντες και μηχανισμούς έξω από τα όρια του εθνικού κράτους.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΡΩΙΜΗΣ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑΣ
Νεωτερικότητα και Ύστερη Νεωτερικότητα ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΡΩΙΜΗΣ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑΣ Με επίκεντρο τις κοινωνικές δομές η νεωτερικότητα αναφέρεται στον τύπο της κοινωνικής οργάνωσης που κυριάρχησε στη Δυτική Ευρώπη μετά τη βιομηχανική επανάσταση στην Αγγλία ( ) και την επανάσταση του 1789 στη Γαλλία. Αυτή η κοινωνική οργάνωση ενέχει τρεις διαστάσεις που την καθιστούν μοναδική σε σχέση με αυτή των προνεωτερικών κοινωνιών.

Πρώτον, βλέπουμε την περιθωριοποίηση της παραδοσιακής, μη διαφοροποιημένης κοινότητας. Δηλαδή τη σταδιακή έκλειψη του παραδοσιακού οικονομικού, πολιτικού και πολιτισμικού τοπικισμού που χαρακτήριζε τις ευρωπαϊκές κοινωνίες του 18ου αιώνα.

Δεύτερον, παρατηρούμε τη μαζική κινητοποίηση και ένταξη του πληθυσμού στο εθνικό κέντρο. Αυτού του είδους η εξέλιξη σήμαινε όχι μόνο τη μετατόπιση ανθρωπίνων και υλικών πόρων από την περιφέρεια προς το κέντρο αλλά και τη συγκέντρωση των μέσων παραγωγής, κυριαρχίας και επιρροής στην «κορυφή», αφού ο βασικός έλεγχος του κοινωνικού γίγνεσθαι περνά σταδιακά από τις τοπικές στις εθνικές ελίτ.

Ένα τρίτο ιδιαίτερο γνώρισμα της νεωτερικότητας είναι ο επίσης πρωτοφανής βαθμός κοινωνικής διαφοροποίησης καθώς οι θεσμικοί χώροι της οικονομίας, της πολιτικής εξουσίας, της κοινωνίας και του πολιτισμού τείνουν να αποκτήσουν ξέχωρες δυναμικές, λογικές και αξίες.

Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ
Τα παραπάνω τρία χαρακτηριστικά της νεωτερικής κοινωνικής οργάνωσης τα βλέπουμε να λειτουργούν με κάπως διαφορετικό τρόπο στην ύστερη, παγκοσμιοποιημένη νεωτερικότητα που βιώνουμε σήμερα.

Έτσι, αν η πρώιμη νεωτερικότητα χαρακτηρίζεται από την έκλειψη του παραδοσιακού τοπικισμού, η παγκοσμιοποιημένη νεωτερικότητα χαρακτηρίζεται από την αποδυνάμωση όχι του κράτους-έθνους αλλά του κρατισμού, δηλαδή της ικανότητας του κράτους να ελέγχει διάφορες εξελίξεις εντός των εθνικών συνόρων.

Έτσι, αν στην πρώιμη νεωτερικότητα βλέπουμε την αποδυνάμωση των συνόρων της τοπικής παραδοσιακής κοινότητας, στην παγκοσμιοποιημένη νεωτερικότητα βλέπουμε κάτι παρόμοιο να συμβαίνει ως προς τα εθνικά αυτή τη φορά σύνορα.

Όσον αφορά τη δεύτερη διάσταση της νεωτερικότητας, και εδώ βλέπουμε πάλι μια κινητοποίηση/ένταξη του πληθυσμού όχι στο εθνικό αλλά σε ένα υπερεθνικό, παγκόσμιο κέντρο. Αυτό σημαίνει τη συγκέντρωση των μέσων παραγωγής, κυριαρχίας και επιρροής σε παγκόσμια πλέον κλίμακα.

Και αν η πρώιμη νεωτερικότητα χαρακτηρίζεται κυρίως από τη διεισδυτικότητα της κρατικής μηχανής στην περιφέρεια μιας χώρας, η παγκοσμιοποιημένη νεωτερικότητα χαρακτηρίζεται από την εξίσου υψηλή διεισδυτικότητα του πολυεθνικού κεφαλαίου.

Συγκρίνοντας την τωρινή ανάπτυξη των παγκοσμίων αγορών με αυτή της περιόδου (και τότε είχαμε εντυπωσιακή φιλελευθεροποίηση του παγκόσμιου εμπορίου), διαπιστώνουμε ότι η διαφορά έγκειται στο ότι το διεθνές κεφάλαιο τον 19ο αιώνα δεν είχε τη διεισδυτικότητα που έχει το πολυεθνικό κεφάλαιο σήμερα. Για παράδειγμα, μια πολυεθνική εταιρεία όπως η Sony έχει παραρτήματα όχι μόνο σε κάθε χώρα του πλανήτη αλλά και σε κάθε σημαντική πόλη κάθε χώρας. Αυτή η εκπληκτική διεισδυτικότητα, που έγινε δυνατή λόγω των ηλεκτρονικών τεχνολογιών, ήταν αδιανόητη στην παγκοσμιοποίηση της περιόδου

Τέλος, σε ό, τι αφορά το τρίτο δομικό χαρακτηριστικό της νεωτερικότητας, δηλαδή αυτό της ολικής διαφοροποίησης θεσμικών χώρων, παρατηρούνται παγκόσμιες διαδικασίες διαφοροποίησης ανάλογες με αυτές που είχαμε προγενέστερα σε εθνικό επίπεδο

Οικονομική, πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική διάσταση της παγκοσμιοποίησης
Η σημερινή παγκοσμιοποίηση δεν έχει μόνο μια οικονομική διάσταση αλλά και μια πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική. Και αν στην οικονομική παγκόσμια αρένα οι κύριοι παίκτες είναι οι πολυεθνικές εταιρείες, στην παγκόσμια πολιτική αρένα τα κράτη-έθνη εξακολουθούν να παίζουν κεντρικό ρόλο καθώς και οι διάφοροι παγκόσμιοι οργανισμοί διακυβέρνησης του πλανήτη. Στον κοινωνικό χώρο τώρα ως κύριοι παίκτες αναδύονται σταδιακά οι παγκόσμιες μη κυβερνητικές οργανώσεις καθώς και τα νέα κινήματα.

Οικονομική, πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική διάσταση της παγκοσμιοποίησης
Στον πολιτισμικό χώρο τον βασικό ρόλο επιρροής και κατασκευής ταυτοτήτων και τρόπων ζωής (καταναλωτικού κυρίως τύπου) παίζουν τα παγκόσμια δίκτυα ενημέρωσης και ψυχαγώγησης (διαφήμιση, κινηματογράφος, τέχνη κτλ.). Ο συντονισμός των παγκόσμιων διαφοροποιημένων χώρων στηρίζεται όχι πια στην κυριαρχία του πολιτικού (όπως στην πρώιμη νεωτερικότητα) αλλά σε αυτήν του οικονομικού.

Ερωτήματα: Είναι δυνατή μια νέα ισορροπία μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας στη σημερινή συγκυρία; Αν ο εξανθρωπισμός του καπιταλισμού στην πρώιμη νεωτερικότητα χρειάστηκε περίπου έναν αιώνα για να επιτευχθεί, είναι μια νέα παγκόσμια ισορροπία μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων δυνατή στο εγγύς ή στο απώτερο μέλλον; Και αν ναι, με τι είδους συλλογικά υποκείμενα θα πραγματοποιηθεί; Αυτά είναι τα κεντρικά θέματα του κοινωνικού προβληματισμού σήμερα.

Το πολιτικο-οικονομικό πλαίσιο
Η προσδοκία της σύγκλισης πολιτισμών και εκπαιδευτικών συστημάτων με βάση το δυτικό μοντέλο. Α φάση: Μεταπολεμική περίοδος μέχρι το 1989. Κατά την περίοδο αυτή υποστηριζόταν ότι η σύγκλιση θα είχε θετική επίδραση στην προσπάθεια δημιουργίας ενός κόσμου που θα βασιζόταν στη δυτική αντίληψη για το μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης, τη διακυβέρνηση και τη δημοκρατία. « Ένα από τα χαρακτηριστικά του δυτικού ιμπεριαλισμού, επίσημου και ανεπίσημου, ήταν ότι η «δυτικοποίηση» αποτελούσε καταρχήν τη μοναδική μορφή μέσω της οποίας μπορούσαν να εκσυγχρονιστούν οι καθυστερημένες οικονομίες και να ενισχυθούν τα αδύναμα κράτη». Eric Hobsbawm

Οι υποστηρικτές του δυτικού μοντέλου, στη βάση του οποίου επιδιώχθηκε η σύγκλιση, δεν αναγνώριζαν και δεν ανέχονταν μη δυτικές παραδοσιακές αξίες. Προσδοκούσαν από τις διαφορετικές χώρες να υιοθετήσουν το δυτικό μοντέλο ανάπτυξης ή τουλάχιστον να παραμερίσουν τα αναχρονιστικά στοιχεία που εμπόδιζαν την εφαρμογή του και από τους μετανάστες εντός των εθνικών τους συνόρων να αφομοιωθούν το συντομότερο δυνατό. Αίτια που δεν επέτρεψαν την εκπλήρωση της προσδοκίας σύγκλισης: ο «ψυχρός πόλεμος», η απώλεια των αποικιών στην Ασία και την Αφρική, η αντίσταση πολλών μεταναστευτικών ομάδων στην αφομοίωση η ραγδαία οικονομική ανάπτυξη ορισμένων ασιατικών χωρών από τη δεκαετία του 1980 και μετά, στηριζόμενες στις δικές τους πολιτισμικές παραδόσεις

Β Φάση: Προώθηση της σύγκλισης μέσα από την παγκοσμιοποίηση Με το γύρισμα του αιώνα και τη ραγδαία ανάπτυξη της νέας τεχνολογίας, χωρίς πια το αντίπαλο δέος της Σοβιετικής Ένωσης και τον «ψυχρό πόλεμο», οι ελπίδες για πολιτισμική σύγκλιση στη βάση του δυτικού μοντέλου ανάπτυξης αναζωπυρώθηκαν με την προώθηση της παγκοσμιοποίησης. Οι υποστηρικτές της προσδοκούν ότι οι βασικοί συντελεστές της παγκοσμιοποίησης – οι Πολυεθνικές, το Κράτος και τα ΜΜΕ – θα προωθήσουν σε όλο τον κόσμο την πολιτισμική ομοιομορφία. Οι τοπικές διαφοροποιήσεις θα αναγκασθούν να υποχωρήσουν με το πέρασμα των γενεών, αφού οι νεότερες γενιές θα απορρίπτουν τα εναλλακτικά τοπικά – εθνικά πρότυπα οπουδήποτε και αν ζουν και εργάζονται.

Η νομιμοποίηση παραμένει η ίδια και εκφράζεται στην αντίληψη ότι οι αξίες και οι θεσμοί της δύσης είναι ανώτεροι από αυτές των άλλων, και θα ήταν για το δικό τους καλό να τους επιβληθούν, ακόμα και δια της βίας. Το συγκεκριμένο επιχείρημα επιδιώκει να «νομιμοποιήσει» κάθε ένοπλη επέμβαση στο εξωτερικό από μια υπερδύναμη, τις ΗΠΑ σήμερα ή / και άλλες ενδεχομένως αύριο, για τη διασφάλιση ίδιων συμφερόντων μέσα από τη διάδοση των δυτικών πολιτικών θεσμών και αξιών. Το ερώτημα εδώ είναι αν η διάδοση αξιών και θεσμών μπορούν να επιβληθούν δια της βίας έξωθεν, χωρίς την ύπαρξη των κατάλληλων συνθηκών για την αποδοχή και την εφαρμογή τους.

Σύμφωνα με τον Ηobsbawm, «Η δημοκρατία, οι δυτικές αξίες, τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν μοιάζουν με κάποιες τεχνολογικές εισαγωγές με αμέσως προφανή οφέλη, οι οποίες υιοθετούνται με τον ίδιο τρόπο από άλλους όσους μπορούν να τις προμηθευτούν και να τις χρησιμοποιήσουν…Αν ήταν έτσι, θα υπήρχε τότε μεγαλύτερη ομοιογένεια ανάμεσα στα πολυάριθμα κράτη της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής, που ζουν όλα (θεωρητικά) με παρόμοιους δημοκρατικούς θεσμούς. Κοντολογίς υπάρχουν ελάχιστα παρακαμπτήρια μονοπάτια στην ιστορία…»

Παγκοσμιοποίηση και εθνικό κράτος
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 ο καθοδηγητικός και κυβερνητικός ρόλος του κράτους αλλάζει υπό την επίδραση της διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης που στηρίζεται στο νεοφιλελεύθερο μοντέλο ανάπτυξης. Εκεί όπου ο κλασικός φιλελευθερισμός εκφράζει μια αρνητική αντίληψη για την κρατική εξουσία και αντιμετωπίζει το άτομο ως αντικείμενο που πρέπει να απελευθερωθεί από τις κρατικές παρεμβάσεις, ο νεοφιλελευθερισμός έρχεται να εκφράσει μια θετική αντίληψη για το ρόλο του κράτους στη διαμόρφωση της κατάλληλης αγοράς με τη δημιουργία των συνθηκών, των νομοθετημάτων και των θεσμών που είναι αναγκαίοι για τις λειτουργίες του.

Τα βασικά χαρακτηριστικά της νεοφιλελεύθερης ανάπτυξης
Σύμφωνα με τον Olssen στα βασικά χαρακτηριστικά της νεοφιλελεύθερης ανάπτυξης συγκαταλέγονται: 1. η οικονομία της ελεύθερης αγοράς. Η αγορά θεωρείται ο καλύτερος τρόπος αξιοποίησης των πηγών και των ευκαιριών και ένας αποτελεσματικός μηχανισμός για την παραγωγή και την κατανομή του πλούτου. 2. η θεωρία της ελεύθερης οικονομικής και εμπορικής δραστηριότητας (Laissez faire). Επειδή η αγορά είναι αυτορρυθμιζόμενη μπορεί να ρυθμίζει καλύτερα τον εαυτό της από την κυβέρνηση ή από οποιαδήποτε άλλη δύναμη.

3. η απελευθέρωση του εμπορίου
3. η απελευθέρωση του εμπορίου. Περιλαμβάνει τον παραμερισμό οιονδήποτε κρατικών περιορισμών και οικονομικών ενισχύσεων. 4. η θεωρία του «αόρατου χεριού» που συνίσταται στη θέση ότι το ατομικό συμφέρον συνδέεται με τα συμφέροντα και την ευημερία της κοινωνίας στο σύνολό της. (Κατά τον Adam Smith ο κόσμος πρέπει να κυβερνάται ολοκληρωτικά και ευεργετικά από το «αόρατο χέρι»). 5. η θέση του ατόμου ως οικονομικά ενδιαφερόμενου υποκειμένου. Το άτομο, δηλαδή, θεωρείται ότι μπορεί να αξιολογήσει και να μεγιστοποιήσει καλύτερα τα συμφέροντα και τις ανάγκες του.

Με την παγκοσμιοποίηση το εθνικό κράτος παύει να είναι ο κεντρικός σχεδιαστής της οικονομικής ανάπτυξης καθώς οι νέες επιχειρήσεις και οι υπηρεσίες έχουν αφεθεί στις δυνάμεις της αγοράς που λειτουργούν με τους όρους της προσφοράς και της ζήτησης. Ο Hobsbawm διαπιστώνει ότι η παγκοσμιοποίηση της ελεύθερης αγοράς έχει προκαλέσει δραματική αύξηση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων τόσο εντός των εθνικών κρατών όσο και διεθνώς, έχει υπονομεύσει την ικανότητα των εθνικών κρατών και των συστημάτων πρόνοιας να προστατεύσουν τον τρόπο ζωής των πολιτών τους.

Υποστηρίζει ότι οι κυβερνήσεις των εθνικών κρατών στηρίζονται σε τρεις παραδοχές:
α). ότι έχουν μεγαλύτερη εξουσία από κάθε άλλη οντότητα που λειτουργεί στο έδαφός τους, β). ότι οι πολίτες αποδέχονται την εξουσία τους λίγο ή πολύ πρόθυμα, και γ). ότι οι κυβερνήσεις μπορούν να προσφέρουν υπηρεσίες σε εκείνους που δεν μπορούν να τις εξασφαλίσουν με διαφορετικό τρόπο. Αποφαίνεται δε, ότι «στα τελευταία τριάντα ή σαράντα χρόνια οι παραδοχές αυτές τείνουν να ισχύουν όλο και λιγότερο».

Η Vandra Masemann διαπιστώνει ότι το εθνικό κράτος από κεντρικός μοχλός της ανάπτυξης στη δεκαετία του 1970, γίνεται ο μεγάλος οφειλέτης τη δεκαετία του 1980, ο κακός διαχειριστής τη δεκαετία του 1990 και σήμερα ένας θεσμός που χρήζει σημαντικής βοήθειας από τον ιδιωτικό τομέα. Διαπιστώνονται διαφορετικοί ρόλοι του εθνικού κράτους: α) Στις αναπτυγμένες χώρες στις οποίες η Ομάδα των G-7 και των G-8, η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο επιτρέπουν να υιοθετούν οικονομικές πολιτικές διεύρυνσης και ανταγωνισμού.

Διαπιστώνονται διαφορετικοί ρόλοι του εθνικού κράτους: β)Στις αναπτυσσόμενες χώρες στις οποίες το εθνικό κράτος είναι συχνά λιγότερο ικανό να διαμορφώνει τη δική του οικονομική πολιτική. Προκλήσεις που εισάγονται με τα προϊόντα που είναι φθηνότερα και ποιοτικά καλύτερα καθιστούν το εθνικό κράτος στις αναπτυσσόμενες χώρες αδύναμο να συγκεντρώσει τον πλούτο που απαιτείται για τη βελτίωση της οικονομίας και των κοινωνικών παροχών και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειώνεται η εμπιστοσύνη του λαού στην ικανότητα του εθνικού κράτους. Ταυτόχρονα όμως τα οικονομικά αδύναμα εθνικά κράτη παραμένουν στη διαδικασία παγκοσμιοποίησης, επειδή ο δημόσιος μηχανισμός είναι αναγκαίος για την άσκηση της νομιμότητας που διασφαλίζει τη σταθερότητα και το σεβασμό στην περιουσία και το κέρδος.

Παγκοσμιοποίηση, Εκπαίδευση και Πολιτισμός
Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης κατά την οποία η «κοινωνία της γνώσης» και η «οικονομία που βασίζεται στη γνώση» αναμένεται ότι θα αποτελέσουν την κινητήρια δύναμη κάθε ανάπτυξης, η εκπαίδευση θεωρείται ο χώρος για τη διαμόρφωση νέων οραμάτων και προοπτικών.

Η παγκοσμιοποίηση προσδίδει σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση και ιδιαίτερα στην τριτοβάθμια, η οποία αποτελεί και την αιχμή του δόρατος. Βλέπει το εκπαιδευτικό σύστημα έξω από το κρατικό μονοπώλιο και διαμορφώνει το πρόγραμμα σπουδών σύμφωνα με τις ανάγκες της αγοράς, δημιουργώντας έτσι εντάσεις στο οικονομικό, πολιτικό και πολιτισμικό πεδίο. Οι κατευθύνσεις που υπαγορεύονται από τις αναπτυγμένες χώρες της δύσης αφορούν στην ιδιωτικοποίηση, την αποκέντρωση, την αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών και την ανάπτυξη στενότερων δεσμών ανάμεσα στην εκπαίδευση και τις επιχειρήσεις. Σε αυτή τη διαδικασία σημαντικός είναι ο ρόλος των προαναφερθέντων διεθνών οργανισμών ως φορέων της παγκοσμιοποίησης. Η μείωση των δαπανών για την παιδεία οφείλεται εν πολλοίς τουλάχιστον στην υιοθέτηση του συγκεκριμένου μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης που διευρύνει το ρόλο του ιδιωτικού τομέα, και αντίστοιχα περιορίζει αυτόν του εθνικού κράτους.

Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση η ιδιωτικοποίηση προωθείται και η αρχή της διαφοροποίησης κυριαρχεί κυρίως μέσα από την ιεράρχηση των ιδρυμάτων, ενώ επιδιώκεται παράλληλα η σύγκλιση των προγραμμάτων και των τίτλων σπουδών.

Η Aihwa Ong περιγράφει τους τρόπους με τους οποίους οι γόνοι των ασιατικών ελίτ επιδιώκουν και αποκτούν πιστοποιητικά σε παγκοσμίου φήμης πανεπιστήμια των ΗΠΑ, ο παγκόσμιος ρόλος των οποίων είναι να διαμορφώνουν τα «νεοφιλελεύθερα υποκείμενα», τα οποία εστιάζουν κυρίως στην απόκτηση γνώσεων και στην επιδίωξη της ατομικής τους επιτυχίας. Αυτά τα πανεπιστήμια που καλλιεργούν και διαιωνίζουν τις παγκόσμιες αξίες και τους κανόνες που συνάδουν με τις δυτικές πολιτισμικές αξίες του νεοφιλελευθερισμού, έχουν μετατοπίσει την έμφασή τους από το φιλελευθερισμό και την πολιτισμική ετερότητα στο εσωτερικό των εθνικών κρατών στο νεοφιλελευθερισμό και την ετερότητα των οικουμενικών υποκειμένων στο εξωτερικό.

Η ίδια προτείνει να ξανασκεφθούμε επειγόντως την ανώτατη εκπαίδευση που παρέχει μόνο εργαλειακή μάθηση και υπηρετεί τα συμφέροντα της παγκόσμιας αγοράς, χωρίς να εστιάζει σε ανθρωπιστικές αξίες, όπως είναι η ανάγκη για ετερότητα, δικαιοσύνη, ισότητα και ελευθερία.

Ήδη από το τέλος της δεκαετίας του 1980 οι επιχειρηματίες κατηγορούν το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα ότι αδυνατεί να προετοιμάσει τους νέους για να καλύψουν με επιτυχία τις ανάγκες της οικονομίας και να αυξηθεί η παραγωγικότητα και κατ’ επέκταση το κύρος της χώρας. Τονίζουν την ανάγκη και τη σημασία των τεχνικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων για την παραγωγή των αγαθών προτείνοντας αλλαγές στα προγράμματα, αυστηρότερους επιλεκτικούς μηχανισμούς, και περισσότερα τεστ στους μαθητές (εντατικοποίηση). Τέλος, προτείνουν την κατάργηση του δημόσιου μονοπωλίου με την ίδρυση ιδιωτικών σχολείων, αφού αυτό θα επιτρέψει τον ανταγωνισμό που είναι αναγκαίος όρος για τη βελτίωση των εκπαιδευτικών κριτηρίων, της αποτελεσματικότητας και της μείωσης του κόστους.

Παρά τις πιέσεις που δέχεται από την παγκοσμιοποίηση και τις αντιφάσεις που βιώνει, η εκπαίδευση εξακολουθεί να διατηρεί τις επιλεκτικές και αναπαραγωγικές λειτουργίες της. Και μάλιστα δεν περιορίζεται στις παραδοσιακές ταξικές διαφοροποιήσεις αλλά συνεισφέρει και στην εμφάνιση δύο τουλάχιστον άλλων κατηγοριών «προβληματικών» πολιτών για το κράτος και την οικονομία: αυτών που είναι ανίκανοι να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του εκπαιδευτικού συστήματος και της αγοράς εργασίας και περιθωριοποιούνται (δεν είναι ανταγωνιστικοί και είναι συνήθως άνεργοι), αλλά και αυτών που γίνονται κριτικοί και απαιτούν μια «ποιοτική ζωή» απορρίπτοντας τον καταναλωτισμό.

Πολιτισμικά, η παγκοσμιοποίηση δημιουργεί τυποποίηση και ομογενοποίηση που διαχέονται σε όλο και περισσότερες υπηρεσίες και δραστηριότητες και ταυτόχρονα διαμορφώνει μια κουλτούρα καταναλωτισμού. Άλλωστε, βασικό χαρακτηριστικό του προσανατολισμού στην ελεύθερη και αυτορρυθμιζόμενη αγορά είναι ότι ο άνθρωπος αποτελεί χρηστική οντότητα και πράττει σύμφωνα με αυτό, ανεξάρτητα από τον τόπο διαμονής, την ιστορία και τον πολιτισμό του. Αποτέλεσμα αυτού είναι οι εθνικές - τοπικές κουλτούρες να δέχονται σοβαρές προκλήσεις και να αμφισβητούνται μέσα από τη διάχυση μιας «παγκόσμιας κουλτούρας». Οι αυτονόητες πλευρές της εθνικής κουλτούρας προκαλούνται έντονα και οι εθνικές παραδόσεις καλούνται να δώσουν εξηγήσεις, να «απολογηθούν».

Ένα βασικό ερώτημα είναι κατά πόσο οδεύουμε σε έναν ομογενοποιημένο κόσμο ή αντίθετα βιώνουμε μορφές κοινωνικής οργάνωσης και πολιτισμικής έκφρασης που διασώζουν τοπικές - εθνικές μορφές ζωής. Είναι γεγονός ότι εξακολουθούν να υφίστανται τόσο παγκόσμια κυρίαρχα μηνύματα όσο και μορφές τοπικών εκφράσεων. Με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο, η τάση φαίνεται να είναι η ομοιομορφία παρά η διαφορετικότητα. Τα εκπαιδευτικά συστήματα σε όλο τον κόσμο βιώνουν αντιφάσεις, όπως: ενιαίο vs διαφοροποιημένο πρόγραμμα, ηθικά-θρησκευτικά vs κοσμικά μαθήματα (γνωστικά αντικείμενα), τοπικά - εθνικά vs διεθνή μαθήματα, διαμόρφωση ανθρώπινου κεφαλαίου vs γενικότερη ανάπτυξη της προσωπικότητας, ατομικά αγαθά vs κοινά (συλλογικά) αγαθά, μητρική γλώσσα vs διεθνής γλώσσα.

Διαπολιτισμική Προσέγγιση και Παγκοσμιοποίηση
Διαπολιτισμική Προσέγγιση και Παγκοσμιοποίηση Η αναγκαιότητα της διαπολιτισμικής προσέγγισης υπαγορεύεται από τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης και τη μετανάστευση, η οποία αποτελεί μια μόνο περίπτωση του φαινόμενου της παγκοσμιοποίησης.

Διαπολιτισμική Προσέγγιση και Παγκοσμιοποίηση Παρατηρούμε μια μετατόπιση στην έμφαση της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. α) Στο παρελθόν ο κύριος στόχος της ήταν ο παραμερισμός των διακρίσεων με βάση τη φυλή, το φύλο, την εθνοτική καταγωγή κτλ., καθώς και η διδασκαλία της πολιτικής και κοινωνικής ισότητας. β) Σήμερα, ο στόχος για μια ευνομούμενη δημοκρατική εθνική κοινωνία έχει αντικατασταθεί από τη προσήλωση σε ένα χωρίς όρια «νεοφιλελεύθερο ήθος», το οποίο δίνει έμφαση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και ικανοτήτων που θα καθιστούν ικανούς τους πολίτες να λειτουργούν ως «πολίτες του κόσμου», με αρχές που διαμορφώνονται από την παγκόσμια αγορά και χωρίς ρίζες σε συγκεκριμένο εθνικό κράτος.

Διαπολιτισμική Προσέγγιση και Παγκοσμιοποίηση Όπως και η παραδοσιακή διαπολιτισμική εκπαίδευση, η νέα εκδοχή της αναζητά να προκαλέσει στερεότυπα και προκαταλήψεις, να διευρύνει τους ορίζοντες των ανθρώπων και να αναπτύξει τις ικανότητές τους για διαπολιτισμική αλληλεπίδραση. Ωστόσο, διαφέρει από την παραδοσιακή διαπολιτισμική εκπαίδευση στο ότι δε συνδέεται πια με κάποιο εθνικό πρόγραμμα κοινωνικής δικαιοσύνης και ισότητας. Ο στόχος είναι να αναπτύξει ένα κοσμοπολίτικο πολιτισμικό κεφάλαιο του ατόμου όχι για να αντιμετωπίσει αδικίες και αποκλεισμούς που καθιστούν μειονεκτικές και στιγματίζουν συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες στο πλαίσιο του εθνικού κράτους.

Διαπολιτισμική Προσέγγιση και Παγκοσμιοποίηση Μπορούμε να ονομάσουμε αυτή την αντιπαράθεση ως σύγκρουση ανάμεσα στον «τοπικό- εθνικό διαπολιτισμό» και τον «κοσμοπολίτικο διαπολιτισμό». Ο πρώτος τονίζει την ανάγκη μάθησης και σεβασμού των ταυτοτήτων και των πολιτισμών των ομάδων που αποτελούν την εθνική κοινωνία με στόχο περισσότερη δικαιοσύνη και ισονομία για όλους τους πολίτες. Ο δεύτερος προκρίνει τη μάθηση των διεθνών γλωσσών και πολιτισμών, ιδιαίτερα αυτών με διεθνή επιρροή (Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ρώσικα, Κινέζικα, Ισπανικά) ως ένα τρόπο ενίσχυσης της οικονομικής δυνατότητας και του πολιτισμικού κεφαλαίου του ατόμου σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο.

Διαπολιτισμική Προσέγγιση και Παγκοσμιοποίηση Για τους υποστηρικτές της διαπολιτισμικής προσέγγισης αυτή η κοσμοπολίτικη αντίληψη του διαπολιτισμού ενέχει σοβαρό κίνδυνο να διαχωριστεί σταδιακά από κάθε πρόγραμμα κοινωνικής δικαιοσύνης στο επίπεδο του εθνικού κράτους. Στον Καναδά, για παράδειγμα, η Joshee διαπιστώνει μια σημαντική μετατόπιση της έμφασης της πολιτικής για τον πολυπολιτισμό. Ενώ στο παρελθόν αντιμετωπιζόταν ως ένας τρόπος προώθησης της κοινωνικής ισότητας και δικαιοσύνης μέσα από την ένταξη των ομάδων που βίωναν τον κοινωνικό αποκλεισμό, σήμερα ο πολυπολιτισμός ερμηνεύεται με όρους της νεοφιλελεύθερης «κοινωνικής συνοχής» που δίνει έμφαση στην ανεκτικότητα της πολιτισμικής ετερότητας, χωρίς καμιά δέσμευση για μείωση των οικονομικών διακρίσεων και ανισοτήτων.

Διαπολιτισμική Προσέγγιση και Παγκοσμιοποίηση Η διαπολιτισμικότητα δημιουργεί εντάσεις και αντιπαραθέσεις. Ακόμα και στις κοινωνίες που αναγνωρίζεται η αναγκαιότητα διαπολιτισμικών προσεγγίσεων παρουσιάζονται λιγότερο ή περισσότερο έντονες διαφωνίες αναφορικά με το εννοιολογικό περιεχόμενο και τον τρόπο εφαρμογής τους. Αυτό που κυρίως «διχάζει» είναι το θέμα της ισορροπίας ανάμεσα στην ενότητα και την ετερότητα ενός εθνικού κράτους. Η διαπολιτισμική προσέγγιση έρχεται, ανάμεσα στα άλλα, να διαβεβαιώσει ότι η αναγνώριση της ετερότητας δεν υποσκάπτει τις προσπάθειες για την εδραίωση κοινών πολιτισμικών αξιών, αμοιβαίας εμπιστοσύνης και αλληλεγγύης ανάμεσα στις κοινωνικές ομάδες.

Όσοι αντιτίθενται στη διαπολιτισμική προσέγγιση θεωρούν ότι πολιτικές που υποστηρίζουν τις εθνοπολιτισμικές ταυτότητες αναγκαστικά υποσκάπτουν την ευρύτερη εθνική ταυτότητα. Υποστηρίζουν ότι όσο περισσότερο οι μετανάστες ενθαρρύνονται να ταυτίζονται με την εθνοπολιτισμική τους ομάδα τόσο λιγότερο θα ταυτίζονται με την ευρύτερη κοινωνία ή τους συμπολίτες τους των άλλων εθνοπολιτισμικών ομάδων.

Διαπολιτισμική Προσέγγιση και Παγκοσμιοποίηση Το εκπαιδευτικό δίλημμα στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες των εθνικών κρατών είναι να συνδυάσουν την αναγνώριση και το σεβασμό των επιμέρους πολιτισμικών ομάδων με τη δημοκρατική κοινωνία, με τα ιδεώδη και τις αξίες της οποίας, όλοι οι πολίτες θα μπορούν να ταυτιστούν. Η ανάπτυξη της ικανότητας των μαθητών να λειτουργούν σε εθνοτικό, εθνικό και πλανητικό επίπεδο και η ταύτιση όλων με την εθνική πολιτισμική έκφραση προϋποθέτει ένα διαπολιτισμικό σχολικό πρόγραμμα που θα συμβάλει στη διαμόρφωση μιας εθνικής πολιτισμικής ταυτότητας, η οποία θα αντανακλά τις προοπτικές, τις ελπίδες και τις δυνατότητες όλων των πολιτών και θα προωθεί το δημόσιο συμφέρον.

Μεταναστευτικές ροές και πολυπολιτισμικότητα
Μεταναστευτικές ροές και πολυπολιτισμικότητα. Μια νέα de facto κοινωνική πραγματικότητα στο ελληνικό και διεθνές πλαίσιο 6/5/14

Όπως σωστά επισημαίνεται, η διαπολιτισμική εκπαίδευση συγκροτείται μέσα στις νέες συνθήκες που δημιούργησε η παγκοσμιοποίηση και δεν μπορεί να αποπολιτικοποιηθεί, υπό την έννοια ότι οι κεντρικές πολιτικές επιλογές σε εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο, επηρεάζουν αναγκαστικά το περιεχόμενο της. 6/5/14

Σύμφωνα με την Phllips: Ακόμα και οι πλέον συμπαγείς πολιτισμικά μειονότητες αποτελούνται από πλειονότητες και μειονότητες. Αντιμετωπίζοντας τις μειονότητες ως ενιαία σύνολα αποτυγχάνουμε να προστατεύσουμε τις μειονότητες μέσα στις μειονότητες (Phillips 2007). 6/5/14

Η παραδοσιακή έννοια της εθνικής ταυτότητας βρίσκεται ξανά υπό διαπραγμάτευση:
Παγκοσμιοποίηση Μεταναστευτικά κύματα Προσφυγικά κύματα 6/5/14

Σύμφωνα με τον Hobsbawm:
Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης οδήγησε σε διεθνή αστάθεια Tα κυρίαρχα κράτη πολλαπλασιάστηκαν και επικρατεί, σε πολλά από αυτά, ένα μόνιμο καθεστώς εσωτερικής ένοπλης σύρραξης Ξέσπασαν εμφύλιοι πόλεμοι Υπήρξαν εθνοκαθάρσεις (βλ. Γιουγκοσλαβία, Ρουάντα, Σουδάν, Μέση Ανατολή και στον Καύκασο). Συνέπεια: εκατομμύρια πρόσφυγες 6/5/14

Υπήρξε αντίκτυπο και στην Ελλάδα:
Παραοικονομία Χωρίς τις απαιτούμενες κοινωνικο-οικονομικές και θεσμικές δομές Προκλήθηκαν ποικίλες πολιτικο-ιδεολογικές και επιστημονικές αντιπαραθέσεις ( Markou and Parthenis 2014). 6/5/14

Οι μεταναστευτικές ροές είχαν σημαντική επίδραση και στο πεδίο της εκπαίδευσης
Αλλοδαποί μαθητές 12% Η επίσημη εκπαίδευση πρέπει πλέον να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα Τι σημαίνει ότι η Σουηδική Πολιτεία θα επιτρέψει την είσοδο σε πρόσφυγες? Να αναφερθούμε στις επιπτώσεις... 6/5/14

Όπως σωστά επισημαίνεται, η διαπολιτισμική εκπαίδευση συγκροτείται μέσα στις νέες συνθήκες που δημιούργησε η παγκοσμιοποίηση και δεν μπορεί να αποπολιτικοποιηθεί, υπό την έννοια ότι οι κεντρικές πολιτικές επιλογές σε εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο, επηρεάζουν αναγκαστικά το περιεχόμενο της. 6/5/14

Σύμφωνα με την Phllips: Ακόμα και οι πλέον συμπαγείς πολιτισμικά μειονότητες αποτελούνται από πλειονότητες και μειονότητες. Αντιμετωπίζοντας τις μειονότητες ως ενιαία σύνολα αποτυγχάνουμε να προστατεύσουμε τις μειονότητες μέσα στις μειονότητες (Phillips 2007). 6/5/14

Αφομοίωση/ενσωμάτωση και ο λόγος περί ισότητας ευκαιριών
6/5/14

Αφομοίωση/ενσωμάτωση/διαπολιτισμικότητα Αφομοίωση: κυριάρχησε ως τη δεκαετία του 1960 Ενσωμάτωση: αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1970 (μόνο στον βαθμό που δεν αμφισβητούνται οι κυρίαρχες αξίες της χώρας υποδοχής. Μέσω των πρακτικών της ενσωμάτωσης και της πειθάρχησης των υποκειμένων επιδιώχθηκε η συμμόρφωση και η κανονικοποίηση των άλλων Ήδη από την δεκαετία του 1960 αναπτύσσεται συγχρόνως ένας ισχυρός φιλελεύθερος λόγος (ίσες ευκαιρίες...) (Kymlicka, Taylor) 6/5/14

Το δικαίωμα στη διαφορά και η ανάδυση της πολυπολιτισμικότητας
6/5/14

σύμφωνα με τον Parekh: η διαπολιτισμική εκπαίδευση δεν είναι παρά η προσπάθεια αποδέσμευσης όλων των παιδιών από έναν εθνοκεντρικό «ζουρλομανδύα» και η αφύπνιση τους σχετικά με την ύπαρξη άλλων πολιτισμών, κοινωνιών και τρόπων σκέψης. Στοχεύει στην ελευθερία του ατόμου από προκαταλήψεις και στην ανάπτυξη της δυνατότητας του για διερεύνηση άλλων πολιτισμών και προοπτικών και στην οργάνωση των ατομικών επιλογών με πλήρη επίγνωση των προσφερόμενων επιλογών. 6/5/14

σύμφωνα με τον Parekh: Το παιδί δεν απομονώνεται από τον δικό του πολιτισμό, αλλά καθίσταται ικανό να τον εμπλουτίζει. Όπως χαρακτηριστικά υποστηρίζεται, το ζήτημα της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης δεν εξαρτάται από την παρουσία παιδιών μειονοτήτων στα σχολεία. Η εκπαίδευση που στοχεύει να αναπτύξει στους μαθητές ικανότητες, όπως του στοχασμού, της αυτοκριτικής, του σεβασμού και άλλες, πρέπει να είναι διαπολιτισμική στον προσανατολισμό της (Parekh 1986, σ ). 6/5/14

σύμφωνα με τους Mac Laren, May: η πολυπολιτισμική εκπαίδευση πρέπει να γίνει πιο «ριζοσπαστική» και να πολιτικοποιηθεί, λαμβάνοντας υπόψη τις δομές της εξουσίας και εν τέλει να οδηγήσει στην ανατροπή τους μέσω της σύγκρουσης και του ανταγωνισμού των ομάδων «Κριτική πολυπολιτισμικότητα»: Η έμφαση στη «διαφορά» απορρίπτεται, καθώς θεωρείται προϊόν της ιστορίας, της κουλτούρας, της εξουσίας και της ιδεολογίας. Τίθεται το ερώτημα κατά πόσο οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί, όπως και όλοι οι παραγωγοί νοημάτων, έχουν τη δυνατότητα μέσα στο πλαίσιο που δρουν να ασκήσουν πράγματι κριτική και να μετασχηματίσουν τις υφιστάμενες κοινωνικές και πολιτισμικές πρακτικές που προωθούνται από τους συντηρητικούς ή τους φιλελεύθερους ως οι μόνες δημοκρατικές.(Mac Laren, May) 6/5/14

«Διαπολιτισμική προσέγγιση»: ένα διαπολιτισμικό πρόγραμμα διδασκαλίας πρέπει να περιλαμβάνει δράσεις, προγράμματα, μαθήματα και πρακτικές που θα συμβάλλουν στην καταπολέμηση του κοινωνικού και εκπαιδευτικού αποκλεισμού και στην αρμονική ένταξη των παιδιών με διαφορετικά κοινωνικο-πολιτισμικά χαρακτηριστικά στη χώρα υποδοχής. Επιπλέον, όλοι οι μαθητές πρέπει να αποκτούν την ικανότητα να αναλαμβάνουν τις υποχρεώσεις και να διεκδικούν τα δικαιώματα που απορρέουν από τις αρχές της ισοπολιτείας και της ισονομίας, οι οποίες θα πρέπει να αποτελούν τη βάση πάνω στην οποία δομούνται οι σχέσεις ανάμεσα στην πολιτεία και στους πολίτες μιας χώρας, ανεξάρτητα από την εθνικότητα, τη φυλή, τη θρησκεία, το φύλο κλπ. 6/5/14

Η διαπολιτισμική προσέγγιση δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στην παραδοχή ενός πολιτισμικού πλουραλισμού, αλλά να προχωρεί και προς την κατεύθυνση ενός δομικού/θεσμικού πλουραλισμού, δηλαδή σε αλλαγές στην επίσημη εκπαίδευση και στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο. Η διαπολιτισμική εκπαίδευση διαπερνά όλο το σχολικό περιβάλλον και απαιτεί μια συνολική αναδόμηση της λειτουργίας του σχολείου, καθώς και των σχέσεων όλων των εμπλεκομένων στη μαθησιακή διαδικασία . 6/5/14

Το ζήτημα της ετερότητας στο νέο παγκοσμιοποιημένο τοπίο: Τάσεις και προκλήσεις
6/5/14

σύμφωνα με τον Τσουκαλά:
στον δυτικό τουλάχιστον κόσμο τα οριοθετημένα, «κλειστά» και νοηματικά συμπαγή πολιτιστικά σώματα δίνουν τη θέση τους σε όλο και περισσότερο ανοικτές και «ρευστές» μορφές κοινωνικής οργάνωσης και ενσωμάτωσης. Τα κέντρα παραγωγής αξίας και νοήματος δεν υπόκεινται πλέον σε τοπικούς περιορισμούς. 6/5/14

Σύμφωνα με τον Beck, 1999: Η παγκοσμιοποίηση δεν συνεπάγεται το τέλος της πολιτικής, αλλά την απόσπαση του πολιτικού από τα συγκεκριμένα όρια του εθνικού κράτους που πλέον αδυνατεί να εφαρμόσει κοινωνικές πολιτικές. Η ενότητα εθνικού κράτους και εθνικής κοινωνίας αποδιαρθρώνεται και δημιουργούνται νέες μορφές εξουσίας και ανταγωνισμού Η ανάπτυξη διεθνών και ευρωπαϊκών οργανισμών, καθώς και διεθνών ομάδων πίεσης και κοινωνικών κινημάτων, έχουν μεταβάλλει τη μορφή και τη δυναμική τόσο των κρατών όσο και της κοινωνίας των πολιτών. 6/5/14

Σύμφωνα με τον Bauman (2004):
στην εποχή της παγκοσμιοποίησης τα κράτη μοιάζουν αποστερημένα από τις δυνατότητες και τους οικονομικούς πόρους για τη διαμόρφωση αυτόνομων πολιτικών. 6/5/14

Σύμφωνα με τους Held and Mc Grew, 2004): Οι εθνικές κυβερνήσεις εμπλέκονται όλο και περισσότερο σε ένα σύστημα παγκόσμιων και πολυεπίπεδων συστημάτων διακυβέρνησης που δύσκολα μπορούν να ελέγξουν Σύμφωνα με τον Wallerstein (1999): Οι κρίσεις έχουν χαρακτήρα οικονομικό, πολιτικό και ηθικό. Το τέλος μιας εποχής 6/5/14

α) Held and Mc Grew 2004 και β) Hobsbawm 2008: Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί ένα τυπικό παράδειγμα επικαλυπτόμενων εξουσιών με ανταγωνιστικές νομιμότητες. Στο ελληνικό πλαίσιο, χαρακτηριστική είναι η αδυναμία χάραξης μιας, όποιας, μεταναστευτικής πολιτικής από το κράτος, μέσα στο ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο και των σχετικών δεσμευτικών αποφάσεων που έχει συνυπογράψει. Οι σκεπτικιστές έναντι του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης τονίζουν ότι στη νέα αυτή εποχή δεν αυξάνεται μόνο η ανισότητα μεταξύ πλούσιων και φτωχών κρατών, αλλά, επίσης, η φτώχεια και η ανισότητα στο εσωτερικό του κάθε κράτους 6/5/14

Held and Mc Grew 2004: Αν και οι πολιτισμοί έχουν έρθει πιο κοντά, τεχνολογικά τουλάχιστον, και η συνειδητοποίηση της ποικιλίας των τρόπων ζωής και των αξιών μπορεί να αυξήσει την αλληλοκατανόηση τους, συχνά συμβαίνει ο υπερτονισμός των διαφορών. Η αναγνώριση του «άλλου», δεν συνεπάγεται σε καμία περίπτωση και την αποδοχή του. 6/5/14

Mc Grew 2003: Ενώ η παγκοσμιοποίηση δημιουργεί νέες μορφές παγκόσμιων, υπερεθνικών κοινοτήτων ή οργανισμών που ενώνουν τους ανθρώπους πέρα από εδαφικά όρια, στον ίδιο βαθμό διαιρεί και τεμαχίζει τις κοινότητες μέσα και έξω από τα όρια του παραδοσιακού εθνικού κράτους και οι εθνικές και φυλετικές διαφορές γίνονται οξύτερες, όταν οι «άλλοι» έρχονται πιο κοντά 6/5/14

Featherstone 1995: Υποστηρίζεται ότι το παράδοξο με την παγκοσμιοποίηση είναι ότι δεν παράγει τελικά ομοιογένεια, αλλά αποκαλύπτει την μεγάλη ποικιλία και την έκταση των τοπικών πολιτισμών που υπάρχουν. 6/5/14

Πολιτισμικές διαφορές και το ζήτημα των ατομικών/συλλογικών δικαιωμάτων
6/5/14

Σύμφωνα με τον Kymlicka (2005) Η ιδιότητα του πολίτη δεν αναφερόταν απλώς σε ένα ορισμένο νομικό στάτους που αφορούσε ένα σύνολο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, αλλά όριζε και μια ταυτότητα, εξέφραζε την ιδιότητα του μέλους μιας πολιτικής κοινότητας. Μέσω της παροχής δικαιωμάτων, κοινωνικών και πολιτικών, αναμενόταν να προωθηθεί η ένταξη των ατόμων σε ένα κοινό πολιτισμό, δημιουργώντας έτσι μια πηγή εθνικής ενότητας και αφοσίωσης. 6/5/14

Σύμφωνα με τον Hall (2003): Στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και του μετανεωτερικού λόγου, υποστηρίζεται ότι οι παλαιές ταυτότητες που σταθεροποιούσαν επί μακρόν τις κοινωνίες βρίσκονται σε παρακμή. Τα πεδία της τάξης, του φύλου, της φυλής, της σεξουαλικότητας, της εθνότητας και της εθνικότητας που προσέφεραν σταθερές συντεταγμένες στα κοινωνικά υποκείμενα κατακερματίζονται. 6/5/14

Ο Kymlicka (1998) υποστηρίζει ότι η παγκοσμιοποίηση κατέστησε το μύθο ενός ομοιογενούς πολιτισμικά κράτους μη ρεαλιστικό και ταυτόχρονα υποχρέωσε την πλειοψηφία κάθε κράτους να γίνει πιο ανεκτική στην ετερότητα. 6/5/14

Το παραδοσιακό μοντέλο των δικαιωμάτων αμφισβητήθηκε από δύο πλευρές Καταρχήν, από όσους υποστηρίζουν ότι η σταθερότητα της δημοκρατίας δεν εξαρτάται μόνο από τη δικαιοσύνη των βασικών της θεσμών και την απονομή δικαιωμάτων, αλλά και από τα χαρακτηριστικά και τη στάση των πολιτών της. Δόθηκε, έτσι, έμφαση στην ιδιότητα του πολίτη και στην ενεργό πολιτική συμμετοχή που αναμενόταν να υπερβεί τις αντιθέσεις μεταξύ του φιλελεύθερου ατομικισμού και του κοινοτισμού. 6/5/14

Ο κοινοτισμός συνιστά τη δεύτερη πρόκληση προς το κυρίαρχο μοντέλο των δικαιωμάτων, δίνοντας έμφαση στον πολιτισμικό πλουραλισμό και στα διαφοροποιημένα με βάση την ομάδα δικαιώματα 6/5/14

Θεωρητικοί όπως ο Habermas (1994) άσκησαν κριτική στους κοινοτιστές, τονίζοντας την προτεραιότητα των ατομικών δικαιωμάτων, ως θεμέλιου λίθου της φιλελεύθερης δημοκρατίας και θεωρώντας ότι τα συλλογικά συμφέροντα μπορούν να προστατευτούν μέσω της ενεργούς συμμετοχής όλων των πολιτών στη συγκρότηση των κανόνων δικαίου. 6/5/14

Ο επιταχυνόμενος μετασχηματισμός των σύγχρονων κοινωνιών εξαφανίζει τις στάσιμες μορφές ζωής και οι πολιτισμοί πλέον επιβιώνουν μέσω της επαφής και της ανταλλαγής με άλλους πολιτισμούς και όχι μέσω της απομόνωσης. Σημειώνεται εδώ ότι ο Taylor αμφισβητεί ακριβώς την ηθική ουδετερότητα του κράτους, θεωρώντας ότι ευνοεί τον εκάστοτε κυρίαρχο πολιτισμό. 6/5/14

Βασικοί στόχοι της διεθνούς κοινότητας, όπως η ειρήνη, η δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα ή η οικονομική ανάπτυξη, θεωρήθηκε ότι εξαρτώνται και από την αναγνώριση μειονοτικών δικαιωμάτων. Η νέα αυτή πολιτική αποδίδεται αφενός στο φόβο της διεθνούς κοινότητας για εξάπλωση της εθνοτικής βίας ύστερα από την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ, αφετέρου στην ελπίδα συγκρότησης μιας βιώσιμης φιλελεύθερης πολυπολιτισμικότητας στη δύση. 6/5/14

Οι μειονοτικές ομάδες έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά, όπως αυτόχθονες πληθυσμοί, «εθνικές» ομάδες (όπως οι Καταλανοί και οι Βάσκοι στην Ισπανία), και μεταναστευτικές ομάδες και έχουν διαφορετικούς στόχους και επιδιώξεις από χώρα σε χώρα, ενώ διαφέρει ριζικά και η αντιμετώπιση των διαφορετικών ομάδων από κράτος σε κράτος, ακόμα και στις δυτικές χώρες (Kymlicka 2012, σ ). 6/5/14

Για αυτό το λόγο, ο Kymlicka (2012, σ
6/5/14

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Σκωτία, όπου η βούληση της πλειοψηφίας των πολιτών της, όπως ανεδείχθη στο δημοψήφισμα του 2014, δεν ήταν τελικά η ανεξαρτητοποίηση, αλλά η εκχώρηση μεγαλύτερης αυτονομίας από την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου. Πολύ σημαντική, επίσης, είναι η επισήμανση του Kymlicka ότι η πολυπολιτισμικότητα δεν είναι μόνο ζήτημα συμβολικής αναγνώρισης και ταυτοτήτων, αλλά και κατανομής πόρων και εξουσίας. 6/5/14

Η πολυπολιτισμικότητα ως απειλή στην αυγή του 21ου αιώνα.
Προχώρησε υπερβολικά η πολυπολιτισμικότητα? Μήπως προχώρησε υπερβολικά για τους μουσουλμάνους? Οι δισταγμοί που εγείρονται είναι απόρροια της οικονομικής κρίσης? Να θυμηθούμε: 2001 και δίδυμοι πύργοι Βία και πολιτική αναταραχή σε χώρες της Μάσης Ανατολής και της Αφρικής 6/5/14

Η πολυπολιτισμικότητα ως απειλή στην αυγή του 21ου αιώνα.
Στη Βρετανία αναπτύσσεται ένας ισχυρός δημόσιος λόγος εναντίον της πολυπολιτισμικότητας Τρομοκρατικές επιθέσεις σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες (Modood, 2013 και May, 2009) 6/5/14

Συμπεράσματα (Ι) Σήμερα είναι εμφανές ότι από το τέλος της δεκαετίας του 1980 και μετά οι δυνάμεις της παγκόσμιας αγοράς είναι αυτές που διαμορφώνουν στην ουσία τη βάση πάνω στην οποία δομούνται και αναδομούνται οι θεσμοί και οργανώνεται / αναδιοργανώνεται η ζωή. Αυτές οι δυνάμεις που αποτελούν «κυβέρνηση χωρίς κυβέρνηση» παρεμβάλλονται σε κάθε ιστορικό, πολιτισμικό, πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο. Το εθνικό κράτος που είναι το ουσιαστικό πλαίσιο της δημοκρατικής πολιτικής είναι σήμερα πιο αδύνατο παρά ποτέ. Το πεδίο και η αποτελεσματικότητα των δραστηριοτήτων του συνεχώς στενεύουν και ο έλεγχός του πάνω στην παθητική υπακοή και την ενεργητική υπηρεσία των πολιτών μειώνεται.

Συμπεράσματα (ΙΙ) Σύμφωνα με τον Ηobsbawm, η φιλελεύθερη δημοκρατία, όπως και κάθε άλλη μορφή πολιτικού καθεστώτος, δεν μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά έξω από πολιτικές οντότητες όπως το εθνικό κράτος και εκφράζει αμφιβολίες κατά πόσο είναι δυνατό να εφαρμοσθεί στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο ίδιος θεωρεί ότι δεν είναι εφαρμόσιμη σε επίπεδα όπου δεν υπάρχει η πολιτική οντότητα του εθνικού κράτους, όπως το πλανητικό επίπεδο, γιατί, παρά το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος της σημερινής ανθρώπινης ζωής εξελίσσεται σε υπερεθνικούς φορείς, δημόσιους και ιδιωτικούς, αυτοί δεν διαθέτουν εκλογικό σώμα και βρίσκονται έξω από τη σφαίρα επιρροής των ψηφοφόρων πολιτών.

Για τον Ηobsbawm το ιδεώδες της κυριαρχίας της αγοράς δεν αποτελεί συμπλήρωμα στη φιλελεύθερη δημοκρατία, αλλά εναλλακτική προς αυτήν. Η ουτοπία μιας α-κρατικής πλανητικής αγοράς δεν θα πραγματωθεί και οι άνθρωποι, που ζουν σε φιλελεύθερα δημοκρατικά καθεστώτα, θα συνεχίσουν να ζουν κάτω από λειτουργικά και αποτελεσματικά εθνικά κράτη.

Συμπεράσματα (ΙΙΙ) Η ύπαρξη ενός ισχυρού εθνικού κράτους είναι σήμερα αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα μικρά εθνικά κράτη, τα οποία θα πρέπει να υιοθετήσουν μια εκπαιδευτική πολιτική που να προωθεί την καλλιέργεια του κριτικά σκεπτόμενου και ενεργού / δημοκρατικού πολίτη και όχι να τον θεωρεί πρόβλημα. Οι υποστηρικτές της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης βλέπουν τον πολίτη στο πλαίσιο ενός δημοκρατικού πολυπολιτισμικού εθνικού κράτους, ο οποίος επιδοκιμάζει τα κοινά ιδεώδη της δημοκρατίας, όπως δικαιοσύνη και ισότητα, δεσμεύεται για τη διατήρησή τους και διαθέτει την ικανότητα και την προθυμία να δραστηριοποιηθεί ώστε να παραμερισθούν αντιδημοκρατικές πρακτικές που εκφράζονται με κοινωνικές, πολιτισμικές, πολιτικές και οικονομικές διακρίσεις και ανισότητες.

Οι πολίτες σε μια δημοκρατική κοινωνία εργάζονται για τη βελτίωση ολόκληρης της κοινωνίας και όχι μόνο για τα δικαιώματα της δικής τους εθνοπολιτισμικής ομάδας. Πολίτης είναι αυτός που δραστηριοποιείται ενάντια στην αδικία όχι για να επιτύχει ατομική αναγνώριση ή ατομικό όφελος, αλλά για το καλό όλων των πολιτών. Στη διαδικασία διαμόρφωσης του δημοκρατικού πολίτη με κοινωνική συνείδηση και κοινωνική δραστηριοποίηση, η εκπαίδευση παίζει σημαντικό ρόλο.

Συμπεράσματα (ΙV) Η διασφάλιση της ενότητας μέσα από την ετερότητα αποτελεί συνεχή πρόκληση για το νεωτερικό πολυπολιτισμικό εθνικό κράτος. Μια αποτελεσματική διαπολιτισμική εκπαίδευση προωθεί την εθνική ενότητα και ταυτόχρονα ενσωματώνει πολιτισμικά στοιχεία των εθνοπολιτισμικών ομάδων στον εθνικό πολιτισμό.

Σχέσεις μεταξύ εθνικού κράτους καi παγκοσμιοποίησης

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Παρουσίαση με θέμα: "Σχέσεις μεταξύ εθνικού κράτους καi παγκοσμιοποίησης"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Σχετικά με το έργο

Σχόλια

Είσοδος

Σύνδεση μέσω των κοινωνικών δικτύων:

Σχέσεις μεταξύ εθνικού κράτους καi παγκοσμιοποίησης

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Παρουσίαση με θέμα: "Σχέσεις μεταξύ εθνικού κράτους καi παγκοσμιοποίησης"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Σχετικά με το έργο

Σχόλια