Ο Μεσαίωνας γενικά τραγουδούσε και χαιρόταν το τραγούδι. Οι αιώνες του ιπποτισμού είναι σε ολόκληρη τη δύση, αιώνες τραγουδιού, είναι αιώνες που χαίρονταν τη ζωή με μια άδολη παιδική χαρά. Οι τροβαδούροι που από τα τέλη του 11ου αι. αρχίζουν να γυρνούν από αυλή σε αυλή, και που κοιτίδα τους είναι η Γαλλία, ήταν κάτι ανάλογο με τους αρχαίους ραψωδούς. CARMINA BURANA

Με την ίδρυση των Πανεπιστημίων η παιδεία δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο των ευγενών και των εκκλησιαστικών. Η παιδεία εκλαϊκεύεται και ανεξαρτητοποιείται από την Εκκλησία. Την ίδια εποχή η ποίηση αρχίζει να δίνει δείγματα ανεξαρτησίας από την Εκκλησία και την αποκλειστικότητα των θρησκευτικών θεμάτων. Ο ίδιος ο κλήρος που παραπονιόταν για ανέχεια, στην πραγματικότητα ζούσε σε πολυτέλεια. Οι ιδρυτές των εκκλησιών επιδίδονταν σε αρπαγές και βιαιότητες. Ο λαός πανικόβλητος από το φόβο του διαβόλου και της θείας δίκης, έψαχνε να βρει τρόπους να αντιδράσει.

Ο λαός, λοιπόν, αναζητούσε διέξοδο στις γιορτές αλλά όταν έφθανε η ώρα του θανάτου, για να σώσουν την ψυχή τους, οι πιστοί έτρεχαν να εξομολογηθούν και να προσφέρουν στις μονές την περιουσία τους ως δωρεά. Σε αντίθεση με αυτήν την ακαταστασία, γεννιέται μια πνευματώδης κοινωνία πλανώμενων κληρικών και σπουδαστών με δικό τους τρόπο ζωής και δικούς του νόμους. Είναι οι GOLIARDI. Η ετυμολογία του ονόματος είναι αμφίβολη. Άλλοι ισχυρίζονται ότι προέρχεται από τη λέξη gula-gola και την κατάληξη –hard, από το golosus=καλοφαγάς, άσωτος. Άλλοι πάλι ισχυρίζονται ότι προέρχεται από το βιβλικό Γολιάθ, Golias, ae, και σημαίνει, διάβολος, εχθρός του Θεού.

Γεγονός πάντως είναι ότι αυτοί είναι συγγραφείς ανεξάρτητοι που ζουν από την πένα τους και που τους προστατεύουν πλούσιοι αφέντες. Πολλά από τα ποιήματά τους είναι ανώνυμα, άλλα έχουν αποδοθεί σε γνωστούς συγγραφείς όπως ο Hugues Primat (1093-1169), καθηγητής της γραμματικής στην Ορλεάνη ο “Archipoeta” παλιός φοιτητής της Ιατρικής του Σαλέρνο, που πήρε το όνομά του από τη θέση που είχε ως αρχικαγκελάριος του κράτους και αρχιεπίσκοπος της Dassel (1130-1170). ο Petrus de Blois (1130 –1200) ο Gautier de Chantillon (1135-1200)

Πολλοί απ’ αυτούς ήταν φοιτητές και καθηγητές προτού να κάνουν αξιόλογες εκκλησιαστικές καριέρες και αυτά τα ποιήματα δεν αντιπροσωπεύουν παρά ένα μέρος του έργου τους. Αναφέρονται επίσης ως συγγραφείς οι Walter Map, Serlone de Witton, Golias, Philippe de Greve. Οι πιο πολλοί έμειναν άγνωστοι. Οι clerici vagantes όπως τους έλεγαν ύψωσαν φωνή διαμαρτυρίας για τη διεκδίκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που καταπιέζονταν από τον κλήρο. Έτσι εξέφραζαν τις θεωρίες τους μέσα από την ποίησή τους.

Στη δεκαετία 1840-1850, μετά από έρευνα στις αποθήκες χειρογράφων της Αγγλίας, Γαλλίας και Γερμανίας, ήρθαν στο φως συλλογές συνθέσεων των GOLIARDI από τους Edelestand du Meril, τον Τhomas Wright και τον Schmeller. Τα CARMINA BURANA, όνομα που τους έδωσε ο Schmeller στην έκδοσή του το 1847, πήραν το όνομα αυτό από το μοναστήρι των Βενεδικτίνων, που ονομαζόταν Buranum. Χωρίζονται ανάλογα με το περιεχόμενό τους σε τρεις κατηγορίες : Moralia, τα ηθικο-σατυρικά Burana Lusorum et Potatorum, τα Βακχικά και της Ταβέρνας, και Burana Veris et Amoris, τα ποιήματα της Άνοιξης και του Έρωτα.

Τα θέματα της ποίησης των GOLIARDI θυμίζουν νεωτερισμούς του 12ου αιώνα – την αυξημένη κινητικότητα των ανθρώπων και την άνθηση των σχολείων, την νομισματική αύξηση, την ανακάλυψη του αισθήματος της φύσης, αλλά και την εξέγερση των κληρικών εναντίον της απόφασης της Συνόδου του 1215 που απαγόρευσε τον γάμο των κληρικών. Είναι όμως δύσκολο να αποδώσουμε στους GOLIARDI την πραγματική κατάσταση της κοινωνίας που ζούσαν γιατί σε πολλούς από αυτούς η έμπνευση μοιάζει να προέρχεται από φιλολογική επίδραση παρά από πραγματικές εμπειρίες.

Γενικά όλα τα ποιήματα εκφράζουν με μοναδικό τρόπο την αντίθεση στο κατεστημένο, στο μεσαιωνικό ασκητισμό, στον ιπποτικό έρωτα, στην καταπίεση και αυθαιρεσία της εκκλησίας. Ενώ λοιπόν οι μοναχοί-ασκητές συνέθεταν τα ποιήματά τους μέσα στην ησυχία και γαλήνη των μοναστηριών, στον αντίποδα, οι οπαδοί του GOLIAS, τραγουδούσαν τολμηρές στροφές πίνοντας και διασκεδάζοντας. Ανάμεσά τους υπήρξαν συγγραφείς που έγραψαν ποιήματα ζωηρά και ευχάριστα εξυμνώντας το μυστήριο των Χριστουγέννων, την Παναγία ή παράφρασαν το Άσμα Ασμάτων. Ήταν αμαρτωλοί που δήλωναν τη μεταμέλειά τους και την ένδεια της ψυχής τους με τόνους πολύ ειλικρινείς.

Δάσκαλοί τους ήταν φωτισμένοι διανοούμενοι, όπως ο Αβελάρδος, πρότυπο της διακίνησης ιδεών, ο Μαρβόδος, με το έργο του Carmina varia και ο Σηδούλιος ο Σκώττος (9ος αι.) Ιρλανδός γραμματικός και ποιητής, πολύ μορφωμένος , που όπως και ο Βοήθιος αναμείγνυε την ποίηση με πεζά, έχοντας για θέματα, αυτά που τρεις αιώνες αργότερα θα ξανάπιαναν οι GOLIARDI: το παράπονο του φτωχού ποιητή που είναι αναγκασμένος να ζητιανεύει, και το καλό κρασί.

Σε μια άλλη έκδοση του Otto Schuman “ Carmina Burana” ο συγγραφέας –εκδότης προσδιορίζει τον vagans=πλανώμενο, ως «συγγραφέα ανεξάρτητο, που ζει από την πέννα του, χάρη στην προστασία πλούσιων πατρόνων» και κρατά την ονομασία GOLIARDI, για τους κληρικούς, τους περιπλανώμενους. Διαχωρίζει επίσης την ποίηση των vagantes από την λυρική ερωτική ποίηση των goliardi, των οποίων η ποίηση είναι σχεδόν στην ολότητά της ανώνυμη και αυτό εξηγεί το συχνά τολμηρό τους περιεχόμενο.

Μερικά ποιήματα διακρίνονται για την εκλεπτυσμένη τεχνική τους, ενώ άλλα για την απλότητά τους. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αφορούν σε μια ποίηση “κοινωνική” καμωμένη όχι μόνο για να είναι απολαυστική αλλά και να τραγουδιέται σε συναυλίες και πανηγύρια. Τα πιο πολλά ποιήματα ερμηνεύονταν-τραγουδιούνταν από ομάδες φοιτητών, μπροστά σε κοινό, με χορωδία. Οι επωδοί που παρεμβάλλονταν και είχαν επιδράσεις από το λαϊκό τραγούδι ήταν ένα μέσο για να συμμετέχει το σύνολο σε ένα τραγούδι που δεν καταλάβαινε απαραίτητα όλα τα λόγια.

Ο Karl Orff (1895-1982) έδωσε τη μουσική στα Carmina Burana και μάλιστα στο β΄μέρος του χορικού άσματος o fortuna χρησιμοποιεί Γρηγοριανή μελωδία. Ως μουσική λοιπόν έγιναν ευρύτατα γνωστά χάρη στη σύνθεση του Οrff. Αργότερα οι Doors (ροκ συγκρότημα) μελοποίησαν τα Carmina Burana. Στην Ελλάδα παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στο Ηρώδειο από τη μικτή χορωδία της Ε.Ρ.Τ. (1984) και στο κινηματοθέατρο Παλλάς από τη μικτή χορωδία και την ορχήστρα του Ωδείου Αθηνών υπό τη διεύθυνση του κ. Κοντογεωργίου.

LYRAE CANTUS Τελευταία με τη δημιουργία του μουσικού σχήματος Lyrae cantus, παρουσιάστηκαν στο θέατρο Φούρνος αλλά και σε πολιτιστικά φεστιβάλ της περιφέρειας, όπως και στην ταινία El Greco, από μια ομάδα νέων μουσικών, με μεσαιωνική μουσική και όργανα, αποσπάσματα των Carmina Burana, με την επιμέλεια του Βασίλη Πριόβολου.

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ VERIS ET AMORIS Στην κατηγορία - ομάδα των ερωτικών ποιημάτων διαφαίνεται ο τρόπος που αυτοί οι ποιητές του Μεσαίωνα αντιμετώπιζαν τον έρωτα. Σε αντίθεση με τα κρατούντα, δηλαδή τον γεμάτο αγνότητα ρομαντικό-ιπποτικό έρωτα, όπου ο ερωτευμένος περιοριζόταν στο άγγιγμα του χεριού της αγαπημένης του, οι GOLIARDI με νεανικό και ενθουσιώδη αυθορμητισμό διακηρύσσουν μέσα από τα ποιήματά αυτά τον σαρκικό και πολύμορφο έρωτα, τον αισθησιακό έρωτα μέσα από τα ερωτικά παιχνίδια.

«»» Συχνά η κοπελιά είναι μια βοσκοπούλα που αυτή κάνει κάνει τα πρώτα βήματα, ή αντιστέκεται στον αγαπημένο–εραστή λιγότερο από έννοια για την παρθενιά της και περισσότερο από φόβο για το τι θα αντιμετωπίσει αν μαθευτεί. Πολλά από τα ποιήματα διακρίνονται για την έλλειψη συναισθήματος. Η περιπέτεια υπάρχει για την περιπέτεια, και όταν αυτή καταλήξει σε δράμα, αν δηλαδή η νέα εγκαταλειφθεί από τον καλό της, αποπλανημένη και εγκαταλελειμμένη διηγείται την αξιοθρήνητη ιστορία της.

Οι GOLIARDI αγαπούν τη γυναίκα ειδωλολατρικά και θεωρούν ότι ο σαρκικός έρωτας είναι αναγκαία πράξη αφού η φύση έτσι διαιωνίζει τα είδη της. Η φύση και ειδικά η άνοιξη γίνεται σύντροφος του έρωτα Οι GOLIARDI δεν αρκούνται σε μια μοναδική αγάπη, στο πρόσωπο μιας γυναίκας, αλλά επιδιώκουν την πολυμορφία του έρωτα από μια γυναίκα σε άλλη, συχνά βιαστικά και βίαια, άλλοτε ρομαντικά και τρυφερά. Η γυναίκα δεν είναι απρόσιτη, μακρινή που αρκείται να φλερτάρει με τα μάτια, είναι η Αφροδίτη με τα κάλλη της τα σωματικά που προσφέρεται για ερωτικά παιχνίδια.

Η προτίμησή τους επικεντρώνεται στην εύσωμη, ελκυστική χυμώδη γυναίκα, με λευκό δέρμα, ξανθά μαλλιά, λαμπερά μάτια. Οι ποιητές στιχουργοί δεν μπαίνουν στην ψυχολογία της γυναίκας, αλλά εμμένουν στο παρουσιαστικό της, σε αντίθεση με τον ιπποτικό, αγνό πνευματικό έρωτα, ο οποίος σε όλα τα κράτη της Ευρώπης κυριαρχεί ως μια νέα μορφή, όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω.

Για τους GOLIARDI ο έρωτας είναι voluptas και cupiditas που τον υπηρετούν. Γι’ αυτούς ο έρωτας διαβαθμίζεται σε Amor purus Amor mixtus Ο amor purus, δηλαδή ο αγνός έρωτας, π.χ. ποίημα 72, ακολουθεί μια σειρά που διαβαθμίζεται στη σταδιακή ανάπτυξή του ως εξής: ματιά, συνομιλία, χάδι, φιλί, συνουσία.

Ποίημα 72, : Βλέμματα και γλυκές συνομιλίες, Φιλήματα και απαλές θωπείες Με άφηνε να γεύομαι η παρθένα Όμως απέμεινε το σκαλοπάτι Του έρωτα το πιο γλυκό, το τελευταίο Σ’ αυτό ν΄ανέβω αν δεν τα καταφέρω Θα γίνω πιο τρελλός από τον πόθο Με δύναμη ασυγκράτητη και τόλμη ορμώ.

Ο amor mixtus, δηλαδή ο σαρκικός έρωτας αποβλέπει στην απόλαυση των αισθήσεων και είναι εφήμερος, παροδικός. Ποίημα 88, επωδός: Τον έρωτα παρηγοριά έχοντας με μια κόρη Αγνό παιχνίδισμα αρχινώ·οργώνω τον αγρό της Δίχως καρποφορία·αγνά και αθώα αμαρτάνω

Αλλού πάλι, ποίημα 158 εκφράζεται ο φόβος της τιμωρίας για την κοπέλα που έχασε την παρθενιά της και θα τιμωρηθεί από τους δικούς της. Ποίημα 158, 5: Ήτανε βαρύ για κείνη Μα ευχάριστο για μένα. «Τι μου κάνεις, είπε, αχρείε! Αχ αλί σου! Όμως χαίρε! Φύλαξ΄το κρυφό απ’ όλους Για να μείνω σπίτι σώα. Σε άλλα ποιήματα η γυναίκα είναι η Μαντόνα – Παναγιά γιατί όπως η Παναγία διατηρεί την απόσταση από την ανθρώπινη ύπαρξη (παρθενία), η γυναίκα των GOLIARDI είναι επίγεια θεραπαινίδα του έρωτα.

Οι GOLIARDI δεν αγαπούν το γάμο αλλά τον ελεύθερο έρωτα ποίημα 88, 3: Παρθενικό παιχνίδισμα πιάνω με τις παρθένες, Τρέμω τις διεφθαρμένες και μαζί με τις εταίρες συνάμα απέχθεια προκαλούν σε μένα οι παντρεμένες Γιατί’ναι ξεδιάντροπη η ηδονή σε’κεινες.

Οι GOLIARDI αγαπούν εκτός από τη γυναίκα και τις απολαύσεις του έρωτα και τη φύση. Γι’ αυτό και σε όλα τους τα ποιήματα τραγουδούν την ομορφιά της και τοποθετούν τις συναντήσεις και τις ερωτοτροπίες τους μέσα στη φύση, στην εξοχή. Εξάλλου και ο τίτλος αυτής της κατηγορίας των ποιημάτων, Τραγούδια της άνοιξης και της αγάπης, αυτό ακριβώς μαρτυρά. Π.χ. ποίημα 62: Της Αρτεμης ενώ αναφαίνεται Διάφανη η λαμπηδόνα Κι απ’ του αδελφού της το ροδόχροο φως Πυρώνει ξαναμμένη, Γλυκιά αύρα πνέοντας του Ζέφυρου Διαλύει τα νέφη απ’ τον αιθέρα Σαν μουσική που την ψυχή πραΰνει

Και αλλού:  Με το χρυσό του αμάξι ο Φοίβος Μέχρι τα πέρατα φωτίζει Και με ροδόχρωμη στιλπνάδα Τις χρυσακτίδες του λαμπρύνει. Η χαριέστατη Κυβέλη Με όψη γελαστή το άνθος Δίνει στο τέκνο της Σεμέλης, Ενώ συγκατανεύει ο Φοίβος. Με τη γλυκόδροση την αύρα Αντιλαλούνε τα λαγκάδια Απ’ των πουλιών τη μελωδία.