ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Επιμέλεια: Μπιλανάκη Ελευθερία ΤΑ ΑΝΤΙΚΛΕΙΔΙΑ

Γιωργής Παυλόπουλος (1924-2008) Ο Γιωργής Παυλόπουλος γεννήθηκε στον Πύργο Ηλείας. Φοίτησε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών χωρίς να παρακολουθήσει και εργάστηκε ως βοηθός λογιστή και ως γραμματέας σε υπηρεσία των Κ.Τ.Ε.Λ. Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 1943 με τη δημοσίευση του ποιήματος Ο νεκρός Γ.Π. στο περιοδικό του Πύργου Οδυσσέας, όπου ήταν και μέλος της συντακτικής επιτροπής, και το 1971 εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή, με τίτλο Το κατώγι. Ακολούθησε ένα δοκίμιό του για την ποίηση του Σεφέρη (1962) και η ποιητική συλλογή Το σακί (1980), ενώ ασχολήθηκε επίσης με τη λογοτεχνική μετάφραση, από έργα των Έζρα Πάουντ, Τόμας Έλιοτ και Σίτγουελ. Συνεργάστηκε με τα περιοδικά Ποιητική Τέχνη, Ο Αιώνας μας, Αιολικά Γράμματα, Η Συνέχεια και με την εφημερίδα Η Καθημερινή. Ποιήματά του μεταφράστηκαν στα αγγλικά και τα γαλλικά. Πέθανε στις 26 Νοεμβρίου 2008. 1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Γιωργή Παυλόπουλου βλ. Αργυρίου Αλεξ., «Γιώργης Παυλόπουλος», Η ελληνική ποίηση· Η πρώτη μεταπολεμική γενιά, σ.158-159. Αθήνα, Σοκόλης, 1982 και Δόξας Τάκης, «Παυλέας Σαράντος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας11. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ.

ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ Ποίηση • Το κατώγι. 1971. • Το σακί. Αθήνα, Κέδρος, 1980. • Τα αντικλείδια. Αθήνα, Στιγμή, 1988. • Λίγος άμμος. Αθήνα, Νεφέλη, 1997. ΙΙ. Δοκίμια • Από μια πρώτη συγκίνηση. Αθήνα, ανάτυπο από τον τόμο Για τον Σεφέρη, 1962. ΙΙΙ. Μεταφράσεις • Τριαντατρία Χαϊκού. Αθήνα, Στιγμή, 1990.

Τα αντικλείδια: το ποίημα Η Ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή. Πολλοί κοιτάζουν μέσα χωρίς να βλέπουν τίποτα και προσπερνούνε. Όμως μερικοί κάτι βλέπουν, το μάτι τους αρπάζει κάτι και μαγεμένοι πηγαίνουνε να μπουν. Η πόρτα τότε κλείνει. Χτυπάνε μα κανείς δεν τους ανοίγει. Ψάχνουνε για το κλειδί. Κανείς δεν ξέρει ποιος το έχει. Ακόμη και τη ζωή τους κάποτε χαλάνε μάταια γυρεύοντας το μυστικό να την ανοίξουν. Φτιάχνουν αντικλείδια. Προσπαθούν. Η πόρτα δεν ανοίγει πια. Δεν άνοιξε ποτέ για όσους μπόρεσαν να ιδούν στο βάθος. Ίσως τα ποιήματα που γράφτηκαν από τότε που υπάρχει ο κόσμος είναι μια ατέλειωτη αρμαθιά αντικλείδια για ν' ανοίξουμε την πόρτα της Ποίησης. Μα η Ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή.

Τα αντικλείδια: σχολιασμός ένας ποιητικός μύθος, μια αλληγορική αφήγηση Ποίηση σαν μια πόρτα ανοιχτή. Οι ποιητές βλέπουν κάτι μαγικό, που τους μαγνητίζει και προσπαθούν να μπουν από την πόρτα, για να το δουν καλύτερα ή για να το πάρουν η Ποίηση στην ουσία της θα παραμένει απροσπέλαστη, αρχίζει από αυτούς τους λίγους ένας εσωτερικός αγώνας, ένας αγώνας δημιουργικός, δύσκολος, που απαιτεί μόχθο και κατάθεση ψυχής, πολλές φορές κατάθεση κατάθεση μιας ολόκληρης ζωής, για να βρουν το κλειδί της πόρτας

σχολιασμός ο αφηγητής έχει αυτή τη συνολική εποπτεία τόσο του χώρου όσο και του χρόνου, τριτοπρόσωπη αφήγηση γίνεται σε ένα σημείο πρωτοπρόσωπη, για να ενταχθεί και ο ίδιος στη χορεία των ποιητών. Οι πρώτοι είναι οι πολλοί , το πλήθος, ενώ στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν μερικοί ευαίσθητοι (είναι οι λίγοι, εννοείται : και εκλεκτοί

Επαναληπτικό διαγώνισμα Α. Ποια γνωρίσματα της ποιητικής γραφής του Παυλόπουλου προκύπτουν από το συγκεκριμένο ποίημα; (Μονάδες 15) Β1. Να διακρίνετε αφηγηματικά στοιχεία του κειμένου και να σχολιάσετε το πρόσωπο που αφηγείται. (Μονάδες 20)

Επαναληπτικό διαγώνισμα 2. Μερικά από τα εκφραστικά μέσα που ενυπάρχουν στο ποίημα είναι η τεχνική της αντίθεσης-αντίφασης, το σχήμα του κύκλου και η κυριαρχία των ρημάτων και των ουσιαστικών. Αναφέρετε από ένα παράδειγμα για το καθένα και εξηγείστε τη λειτουργικότητά του ως προς το μήνυμα που το ποίημα εκπέμπει. (Μονάδες 20) Γ. Ψάχνουν για το κλειδί. Τι συμβολίζει το «κλειδί» και ποιος ο ρόλος των υπολοίπων «αντικλειδιών» σε σχέση μ’ αυτό; (Μονάδες 25)

Επαναληπτικό διαγώνισμα Δ. Αν υποθέσουμε πως το τραγούδι, ως μορφή τέχνης του λόγου και της μουσικής, έχει κοινά στοιχεία με την ποίηση, αναζητήστε ομοιότητες ως προς την αντιμετώπιση της τέχνης από το δημιουργό και το κοινό, ανάμεσα στο απόσπασμα του κειμένου του Μάνου Χατζιδάκι και του ποιήματος του Παυλόπουλου « Τα Αντικλείδια». (Μονάδες 20)

παράλληλο «Το τραγούδι δεν είναι σύνθημα ή πράξη εκτονώσεως. Ούτε μαστίχα για το στόμα αθλητικών εφήβων ή συντροφιά νυχτερινή για οδηγούς ταξί και φορτηγών. Είναι μια σχέση υπεύθυνη, μια πράξη ερωτική ανάμεσά μας που μας αποκαλύπτει. Τελετουργία που απαιτεί, τόσο από σας όσο και από μένα, μια προετοιμασία θρησκευτική, επίμονη άσκηση γνώσης και αθωότητας, αποκαλύψεως και ανιχνεύσεως, μνήμης και προφητείας. Το τραγούδι είναι μια μαγική στιγμή κι εγώ ένας πανηγυριώτης μάγος εκπρόσωπός σας, που θα φωτίσω τις κρυφές και αθέατες γωνιές σας, θα σας εκπλήξω, θα σας γεμίσω ερωτήματα και μελωδίες που ίσως γεννούν δικές σας και θα μεταφερθούν στο σπίτι σας, έτσι που να κοπεί ο ύπνος σας και να χαθεί για πάντα –αν είναι δυνατόν– ο εφησυχασμός σας. Κι ας μην μπορείτε να με τραγουδήσετε

παράλληλο Μήπως τάχα μπορείτε να εξαφανίσετε ένα πουλί ή να το φανερώσετε μέσ’ απ’ το φόρεμα ή από το μαντήλι σας; Κι όμως δεν το ξεχάσατε κι ούτε θα το ξεχάσετε σ’ όλη σας τη ζωή. Και θα το λέτε στα παιδιά σας έτσι όπως το πρωτοείδατε κάποια φορά από έναν μάγο σ’ ένα πανηγύρι – καθώς και το τραγούδι μου. Θα το θυμάσθε και θα το ’χετε εντός σας, χωρίς την δυνατότητα να το γλεντήστε με αυτάρεσκη και δυνατή φωνή. Μόνο να το ψελλίζετε θα είναι δυνατόν, σαν προσευχή...

παράλληλο Δεν είναι το τραγούδι μου απλοϊκό κι ευχάριστο σαν το τενεκεδένιο σήμα μιας πολιτικής παράταξης ή ενός αθλητικού συλλόγου. Δεν κολακεύει τις συνήθειές σας ούτε και διασκεδάζει την αμηχανία σας, την οικογενειακή σας πλήξη ή την ερωτική σας ανεπάρκεια. Δεν είναι το τραγούδι μου μια μονόφωνη αρτηρία, ούτε μια πολυφωνική και λαϊκή υστερία. Είναι μια μυστική πηγή, μια στάση πρέπουσα και ηθική απέναντι στα ψεύδη του καιρού μας, ένα παιχνίδι ευφάνταστο μ’ απρόβλεπτους κανόνες, μια μελωδία απρόσμενη που γίνεται δική σας, δεμένη αδιάσπαστα με άφθαρτες λέξεις ποιητικές και ξαναγεννημένες. Και μην ξεχάσετε. Σαν φύγετε από ΄δω, δεν σας ανήκει παρά μονάχα το αίσθημα, η σκέψη και τα ερωτήματα, που ολόκληρο το βράδυ σας μετέδωσα μέσ’ απ’ τη μουσική μου. Σ’ εμένα απομένει το τραγούδι, η μαγική στιγμή μου, που είναι μια εξαίσια απάντηση αρκεί να με ρωτήστε. Ρωτήστε με λοιπόν. Κι ύστερα σας παρακαλώ σωπάστε! Γιατί θα τραγουδήσω!

παράλληλο Πιστεύω πως η τέχνη του τραγουδιού αποτελεί κοινωνικό λειτούργημα, γιατί το τραγούδι μας ενώνει μέσα σ’ ένα μύθο κοινό. Κι όπως στον χορό ενώνουμε τα χέρια μεταξύ μας για ν’ ακολουθήσουμε ίδιες ρυθμικές κινήσεις, έτσι και στο τραγούδι ενώνουμε τις ψυχές μας για ν’ ακολουθήσουμε μαζί, τις ίδιες εσωτερικές δονήσεις. Κι όσο για τον κοινό μύθο που δεν υπάρχει στις μέρες μας, τον σχηματίζουμε καινούριο κι απ’ την αρχή κάθε φορά. Κάθε φορά που νιώθουμε βαθιά την ανάγκη να τραγουδήσουμε». Μάνος Χατζιδάκις (Απόσπασμα από το βιβλίο Ο καθρέφτης και το μαχαίρι, ΄Ικαρος 1988)

2ο ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Το πρώτο σκαλί Εις τον Θεόκριτο παραπονιούνταν μιά μέρα ο νέος ποιητής Ευμένης· «Τώρα δυό χρόνια πέρασαν που γράφω κ' ένα ειδύλιο έκαμα μονάχα. Το μόνον άρτιόν μου έργον είναι. Αλλοίμονον, είν' υψηλή το βλέπω, πολύ υψηλή της Ποιήσεως η σκάλα· και απ' το σκαλί το πρώτο εδώ που είμαι ποτέ δεν θ' αναιβώ ο δυστυχισμένος». Είπ' ο Θεόκριτος· «Αυτά τα λόγια ανάρμοστα και βλασφημίες είναι. Κι αν είσαι στο σκαλί το πρώτο, πρέπει νάσαι υπερήφανος κ' ευτυχισμένος. Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι· τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα. Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει. Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο πρέπει με το δικαίωμά σου νάσαι πολίτης εις των ιδεών την πόλι. Και δύσκολο στην πόλι εκείνην είναι και σπάνιο να σε πολιτογραφήσουν. Στην αγορά της βρίσκεις Νομοθέτας που δεν γελά κανένας τυχοδιώκτης. Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι· τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα». Κωνσταντίνος Π. Καβάφης

βιβλιογραφία Δ.Ν. Μαρωνίτης, «Τα αντικλείδια της ποίησης», Διαλέξεις, Στιγμή, 1992, σ. 135-151 Κώστας Παπαγεωργίου, «Ο ποιητής Γιώργης Παυλόπουλος», Γράμματα και Τέχνες, ό.π.,σ. 29-30. Γιώργος Αναγνωστόπουλος, «Γιώργης Παυλόπουλος - Ποιητής ολίγων λέξεων και πολλών ιδεών», Γράμματα και Τέχνες, τεύχ. 83, Φεβρ.-Μάιος 1998, σ. 31 -36.   Τίτος Πατρίκιος, «Ο Γιώργης Παυλόπουλος και τα αντικλείδια της ποίησης», Γιώρ¬γης Παυλόπουλος Νέο Επίπεδο, Μάρτιος 1995, σ. 3-8   Αλέξης Ζήρας, «Ο καθρέφτης ως σύμβολο του μεταιχμίου. Μια ανασκευή του μύθου στην ποίηση του Γιώργη Παυλόπουλου», Νέο Επίπεδο, ό.π., σ. 3-10   Τασούλα Καραγεωργίου, «Τα αντικλείδια του Γιώργη Παυλόπουλου μία διδακτική δοκιμή», Γράμματα και Τέχνες, ό.π., σ. 37-39.