ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΙΙ Βιργινία Τζώρτζη, ΔΝ, Συνεργάτης Τομέα Διεθνών Σπουδών

Ρόλος της Ε.Ε. στη διεθνή σκηνή πρωταγωνιστικός σημαντικός οικονομικός, εμπορικός και χρηματοδοτικός ρόλος κυριότερος εμπορικός εταίρος δεύτερο ισχυρότερο νόμισμα παγκοσμίως ο μεγαλύτερος χορηγός αναπτυξιακής βοήθειας – πάνω από 7 δις ευρώ ετησίως εμπορικές συμφωνίες με τις περισσότερες χώρες

2 απλοποιήσεις που επέφερε η Συνθήκη Λισαβόνας 1η: ά. 1 ΣΕΕ- «η Ένωση αντικαθιστά και διαδέχεται την Κοινότητα» 2η: συγχώνευση των τριών πυλώνων

1. ΚΕΠΠΑ και ΚΠΑΑ α. 23-46 ΣΕΕ πώς εξελίχθηκε η εξωτερική πολιτική της Ένωσης; ιστορική εξέλιξη _ Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνεργασία _ Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη _αλλαγή της κατάστασης στις αρχές της δεκαετίας του ’90 (τέλος Ψυχρού Πολέμου, η Γερμανία ήθελε να συνδεθεί με την ΚΕΠΠΑ και την ΟΝΕ, πόλεμος του Κόλπου, ανεπαρκής αντίδραση της ΕΕ στη διάσπαση της πρώην Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας)

πεδίο εφαρμογής ΚΕΠΠΑ ά. 24 ΣΕΕ: « η αρμοδιότητα της Ένωσης στο πεδίο της ΚΕΠΠΑ καλύπτει όλους τους τομείς εξωτερικής πολιτικής και το σύνολο των ζητημάτων που αφορούν την ασφάλεια της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένου του προοδευτικού καθορισμού κοινής αμυντικής πολιτικής, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε κοινή άμυνα»

Στοιχεία που αποδεικνύουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της ΚΕΠΠΑ α. δομή (Τίτλος V, Κεφ. 2 ΣΕΕ) β. αρμοδιότητα (sui generis) γ. πράξεις (γενικοί προσανατολισμοί, αποφάσεις, συστηματική συνεργασία μεταξύ των κ- μ) δ. διαδικασία λήψης αποφάσεων ε. περιθωριακός ρόλος Επιτροπής, ΕυρΚοινβ και ΔΕΕ

Το θεσμικό πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και Συμβούλιο : κινητήριος μοχλός της ΚΕΠΠΑ Επιτροπή, ΕυρΚοινβ, ΔΕΕ : περιορισμένος ρόλος

Ύπατος Εκπρόσωπος της Ένωσης διπλός ρόλος : α. ΥπΕκ της ΚΕΠΠΑ (Συμβούλιο) β. Επίτροπος για τις εξωτερικές σχέσεις (Επιτροπή)

Ύπατος Εκπρόσωπος για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας Federica Mogherini Διπλή αρμοδιότητα: προεδρεύει των συνεδριάσεων του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Είναι υπεύθυνη για την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας Ηγείται της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης

Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης ά. 27 παρ. 3 ΣΕΕ : ‘’Κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του, ο ύπατος εκπρόσωπος επικουρείται από ευρωπαϊκή υπηρεσία εξωτερικής δράσης’’. Απόφαση 2010/427/ΕΕ του Συμβουλίου για τον καθορισμό της οργάνωσης και της λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης αρμοδιότητα : η ενίσχυση του ΥπΕκ, του Προέδρου του ΕυρΣυμβ, του Προέδρου της Επιτροπής και της Επιτροπής στην άσκηση των αντίστοιχων λειτουργιών τους στον τομέα των εξωτερικών σχέσεων

Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης αποτελείται : από υπαλλήλους των αρμόδιων διευθύνσεων του Συμβουλίου και της Επιτροπής κι από αποσπασμένο προσωπικό των εθνικών διπλωματικών υπηρεσιών έδρα : Βρυξέλλες διοικείται από : Εκτελεστικό Γενικό Γραμματέα 2 αναπληρωτές Γενικούς Γραμματείς αποτελείται από κεντρική διοίκηση (γενικές διευθύνσεις) και δίκτυο αντιπροσωπειών

ενισχυμένη συνεργασία μηχανισμός που επιτρέπει στα κ – μ που το επιθυμούν να προχωρήσουν πιο γρήγορα στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, με το να λάβουν μέτρα που θα ισχύουν μόνο για εκείνα εργαλείο ελαστικότητας προϋποθέσεις διαδικασία

ΚΠΑΑ έννοια αποτελεί το υπερ - διακυβερνητικό τμήμα της ΚΕΠΠΑ τι περιλαμβάνει

Συνθήκη Λισαβόνας και ΚΠΑΑ νέες ρυθμίσεις : i) ά. 42 ΣΕΕ – για πρώτη φορά αναφέρεται ότι η ΕΕ μπορεί να χρησιμοποιεί στρατιωτικά μέσα ii) τονίζεται ότι η ΚΠΑΑ περιλαμβάνει τον προοδευτικό προσδιορισμό κοινής αμυντικής πολιτικής, η οποία θα οδηγήσει σε κοινή άμυνα, όταν το ΕυρΣυμβ λάβει απόφαση με ομοφωνία iii) δύο μορφές ενισχυμένης συνεργασίας : συνεργασία για την εκτέλεση συγκεκριμένης αποστολής και μόνιμη διαρθρωμένη συνεργασία iv) ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής και ρήτρα αλληλεγγύης v) Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας

Προοπτικές για την ΚΠΑΑ Έχει γίνει πρόοδος στις διατάξεις για την ΚΠΑΑ, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν εμπόδια : α) ά. 42, 2, β’ ΣΕΕ : η ΚΠΑΑ δεν θίγει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της άμυνας ορισμένων κρατών μελών (Αυστρία, Φιλανδία, Ιρλανδία, Σουηδία που δεν είναι μέλη του ΝΑΤΟ) και σέβεται τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το ΝΑΤΟ. β) ρήτρα αλληλεγγύης (ά. 222 ΣΛΕΕ) : αυτοματισμός της συνδρομής ≠ ρήτρα ανοιβαίας συνδρομής (ά. 42, 7 ΣΕΕ) : δεν υπάρχει αυτοματισμός, το κράτος που δέχεται ένοπλη επίθεση στο έδαφός του ενημερώνει τα υπόλοιπα κράτη μέλη και μπορεί να ζητήσει τη συνδρομή τους. Άρα, διαφορετικής έντασης δέσμευση

Πιθανότερη εξέλιξη στην ΚΠΑΑ : ορισμένα κράτη μέλη να προχωρήσουν μόνα τους, μέσω της μόνιμης διαρθρωμένης συνεργασίας

Η ΕΕ – μ2. Kοινή Εμπορική Πολιτική (ά % των διεθνών εξαγωγών αγαθών 2012 % των διεθνών εξαγωγών υπηρεσιών 2012

αποκλειστική αρμοδιότητα της Ε.Ε. 2 είδη μέτρων: α. μονομερή μέτρα β. εμπορικές συμφωνίες με τρίτα κράτη και δ.ο.

πεδίο εφαρμογής: πολύ ευρύ περιλαμβάνει τη σύναψη διεθνών συμφωνιών που αφορούν: α. το εμπόριο προϊόντων β. το εμπόριο υπηρεσιών γ. τις εμπορικές πτυχές της πνευματικής ιδιοκτησίας δ. τις άμεσες ξένες επενδύσεις

διαδικασία λήψης αποφάσεων α. ως προς τα μονομερή μέτρα: Κανονισμοί με συνήθη νομοθετική διαδικασία β. ως προς τις εμπορικές συμφωνίες με τρίτα κράτη και δ.ο.: διαδικασία του ά. 218 ΣΛΕΕ ενισχυμένος ρόλος του ΕυρΚοινβ

3. Συνεργασία για την ανάπτυξη ά. 208-211 ΣΛΕΕ Η ΕΕ χορηγεί πάνω από το ήμισυ όλης της αναπτυξιακής βοήθειας Επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια 2013, σε δις ευρώ

α. Ε.Ε. : ο σημαντικότερος χορηγός βοήθειας προς τις αναπτυσσόμενες χώρες β. κύριος στόχος αναπτυξιακής πολιτικής της Ε.Ε.: ο περιορισμός και, μακροπρόθεσμα, η εξάλειψη της φτώχειας. Πάντως, όχι αυτοσκοπός. κεντρική ιδέα: οι Αναπτυξιακοί Στόχοι της Χιλιετίας (ΑΣΧ)

γ. αρμοδιότητα: η Ε.Ε. έχει αρμοδιότητα να ασκεί τη δική της αναπτυξιακή πολιτική – αυτόνομος τομέας. αρμοδιότητα της Ε.Ε. = συντρέχουσα ειδικής φύσης δ. διαδικασία θέσπισης νομοθετικών μέτρων: συνήθης νομοθετική διαδικασία

ε. χρηματοδοτικά μέσα: 1. μηχανισμός αναπτυξιακής συνεργασίας και 2 ε. χρηματοδοτικά μέσα: 1. μηχανισμός αναπτυξιακής συνεργασίας και 2. ΕΤΑ στ. μορφές βοήθειας από την Ε.Ε. : _γενικές (γενικές προτιμήσεις, επισιτιστική βοήθεια, βοήθεια σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, βοήθεια σε μη κυβερνητικές οργανώσεις) _ειδικές (Συμφωνία Cotonou)

4. Ανθρωπιστική βοήθεια (ά. 214 ΣΛΕΕ) α. στόχος ΕΕ : να παρέχει άμεση βοήθεια στα άτομα που την χρειάζονται, ανεξάρτητα από τη φυλή, τη θρησκεία ή τις πολιτικές πεποιθήσεις, ή από το κατά πόσον η κρίση προκλήθηκε από ανθρωπογενείς συγκρούσεις ή από φυσικές καταστροφές. β. καινοτομία = ΣΛ : θεσπίζει για πρώτη φορά μια συγκεκριμένη νομική βάση για την ανθρωπιστική βοήθεια (ά. 214 ΣΛΕΕ) – αυτόνομος τομέας πολιτικής

γ. διαφορά από συνεργασία για την ανάπτυξη: η βοήθεια από την Ε. Ε γ. διαφορά από συνεργασία για την ανάπτυξη: η βοήθεια από την Ε.Ε. δεν έχει ιδιαίτερους κοινωνικούς ή οικονομικούς σκοπούς δ. αρμοδιότητα Ε.Ε. : = συντρέχουσα ειδικής φύσης ε. διαδικασία θέσπισης νομοθετικών μέτρων: συνήθης νομοθετική διαδικασία

στ. μηχανισμοί παροχής βοήθειας: 1. έκτακτη βοήθεια 2. επισιτιστική βοήθεια 3. βοήθεια για τους πρόσφυγες που προέρχονται από περιοχές συγκρούσεων ζ. ο ρόλος της ECHO

5. Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτνίασης (ά. 8 ΣΕΕ) αφορά: τη συνεργασία με κράτη που έχουν ένα κοινό θαλάσσιο ή εδαφικό σύνορο με την Ε.Ε. για την ενίσχυση της ευημερίας, της σταθερότητας και της ασφάλειας των γειτόνων της Ε.Ε. στόχος: η δημιουργία ενός «δακτύλιου φίλων» σχέση με διεύρυνση: δεν υπόσχεται την ένταξη ενός κράτους στη Ε.Ε., αλλά ούτε την αποκλείει

τρόπος λειτουργίας ΕΠΓ: σε 2 στάδια Η ΕΠΓ ως προενταξιακός μηχανισμός Η ΕΠΓ ως εναλλακτικός μηχανισμός διάπλασης σχέσεων με τρίτα κράτη

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Ποιες είναι οι απλοποιήσεις που επέφερε η Συνθήκη της Λισαβόνας στον τομέα της εξωτερικής δράσης της Ε.Ε.; Ποιο είναι το πεδίο εφαρμογής της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ) της Ε.Ε.; Ποια είναι τα στοιχεία που συνθέτουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της ΚΕΠΠΑ; Πώς εξελίχθηκε ιστορικα η ΚΕΠΠΑ; Ποιο είναι το θεσμικό πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ και της ΚΠΑΑ; Αναλύστε το ρόλο του Ύπατου Εκπροσώπου. Τι γνωρίζετε για τη νεοσύστατη Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης; Τι γνωρίζετε για τη ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής και τη ρήτρα αλληλεγγύης στο πλαίσιο της ΚΠΑΑ; Ποιες δυνατότητες ενισχυμένης συνεργασίας υπάρχουν στο πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ και της ΚΠΑΑ;

Τη γνωρίζετε για την αρμοδιότητα και τη διαδικασία λήψης αποφάσεων στην εξωτερική Κοινή Εμπορική Πολιτική της Ε.Ε.; Τι περιλαμβάνει μετά τη Συνθήκη της Λισαβόνας το πεδίο εφαρμογής της εξωτερικής Κοινής Εμπορικής Πολιτικής; Για ποιον λόγο θεωρείται ότι ενισχύθηκε ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου μετά τη Συνθήκη της Λισαβόνας στον τομέα της εξωτερικής Κοινής Εμπορικής Πολιτικής; Ποιος είναι ο στόχος της αναπτυξιακής πολιτικής της Ε.Ε.; (γενικά και ειδικά σε σχέση με τις αναπτυσσόμενες χώρες) Τι γνωρίζετε για την αρμοδιότητα και τη διαδικασία θέσπισης νομοθετικών μέτρων στους τομείς της αναπτυξιακής πολιτικής και της ανθρωπιστικής βοήθειας; Ποιες είναι οι μορφές βοήθειας που παρέχει η Ε.Ε. στο πλαίσιο της αναπτυξιακής της πολιτικής και πώς γίνεται η χρηματοδότηση;

Τι γνωρίζετε για την ανθρωπιστική βοήθεια της Ε. Ε Τι γνωρίζετε για την ανθρωπιστική βοήθεια της Ε.Ε.; (στόχος – αρμοδιότητα – διαφορά από τη συνεργασία για την ανάπτυξη) Τι γνωρίζετε για τους μηχανισμούς παροχής βοήθειας στο πλαίσιο της πολιτικής ανθρωπιστικής βοήθειας και το ρόλο της ΕCHO; Τι γνωρίζετε για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτνίασης; (πεδίο εφαρμογής – στόχος – τρόπος λειτουργίας – χρηματοδότηση – σχέση με διεύρυνση) Με ποιον τρόπο η Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτνίασης λειτουργεί ως προενταξιακός μηχανισμός για την ένταξη μιας χώρας στην Ε.Ε.;