Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας «Tο τρελοβάπορο» Υπεύθυνη καθηγήτρια μαθήματος Λαμπρινή Μαγαλιού

«Tο τρελοβάπορο» Βαπόρι στολισμένο βγαίνει στα βουνά   κι αρχίζει τις μανούβρες «βίρα-μάινα»   Την άγκυρα φουντάρει στις κουκουναριές   φορτώνει φρέσκο αέρα κι απ’ τις δυο μεριές   Είναι από μαύρη πέτρα κι είναι απ’ όνειρο   κι έχει λοστρόμο αθώο ναύτη πονηρό   Από τα βάθη φτάνει τους παλιούς καιρούς   βάσανα ξεφορτώνει κι αναστεναγμούς

  Έλα Χριστέ και Κύριε λέω κι απορώ   τέτοιο τρελό βαπόρι τρελοβάπορο   Χρόνους μας ταξιδεύει δε βουλιάξαμε   χίλιους καπεταναίους τούς αλλάξαμε   Κατακλυσμούς ποτέ δε λογαριάσαμε   μπήκαμε μέσ’ στα όλα και περάσαμε   Κι έχουμε στο κατάρτι μας βιγλάτορα   παντοτινό  τον Ήλιο τον Ηλιάτορα !

Το τρελοβάπορο είναι ένα ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη από τη ποιητική συλλογή “Ηλιος ο πρώτος” που δημοσιεύθηκε το 1943. Γράφτηκε την περίοδο της Γερμανικής κατοχής. Παρ‘ όλα αυτά είναι ένα ποίημα αισιόδοξο και εμπνέει ελπίδα για το μέλλον.

Βασικά χαρακτηριστικά ποίησης που παρατηρούνται στους εκφραστικούς τρόπους της μοντέρνας ποίησης είναι: 1. ο ελεύθερος στίχος, 2. η χρήση του λεξιλογίου της καθημερινής ομιλίας, 3. η κατάργηση: α) της λογικής αλληλουχίας του ποιήματος, β) του μέτρου, γ) της ομοιοκαταληξίας, δ) της ομοιομορφίας ως προς τον αριθμό των στίχων, ε) της διαίρεσης του ποιήματος σε στροφές με βάση αυστηρούς κανόνες δόμησης.

Λίγα λόγια για το ποίημα… Το ποίημα «Το τρελοβάπορο» κρύβει νοήματα διαφορετικά από εκείνα που δηλώνουν οι λέξεις του. Το τρελοβάπορο συμβολίζει την Ελλάδα, η οποία ταξιδεύει μέσα στο χρόνο και την ιστορία. Το ταξίδι του βαποριού αρχίζει παράδοξα.

Ενότητα 1η Βαπόρι στολισμένο βγαίνει στα βουνά Το ποίημα χωρίζεται σε δυο ενότητες όπου η καθεμιά αποτελείται από τέσσερις στίχους . Ενότητα 1η Βαπόρι στολισμένο βγαίνει στα βουνά κι αρχίζει τις μανούβρες "βίρα - μάινα". Στην πρώτη στροφή βλέπουμε το βαπόρι να ξεκινά παράδοξα αντί για να βγαίνει στην θάλασσα βγαίνει στα βουνά , η εικόνα αυτή είναι περιάγει και σουρεαλιστική καθώς και πλούσια σε χρώματα , κυριαρχεί το γαλάζιο της θάλασσα και το πράσινο του βουνού . Υπάρχει επίσης και ένας χαρούμενος ναυτικός τόνος "βίρα - μάινα" που σημαίνει ανέβασε-κατέβασε την άγκυρα .

Την άγκυρα φουντάρει στις κουκουναριές φορτώνει φρέσκο αέρα κι απ' τις δυο μεριές.   Στον δεύτερο στίχο βλέπουμε το βαπόρι να συνεχίζει το ταξίδι του και να ρίχνει άγκυρα στις κουκουναριές όπου δεν φορτώνει υλικά αγαθά παρά μόνο φρέσκο αέρα δηλαδή οξυγόνο. Ο Ελύτης μας παρομοιάζει την Ελλάδα. Την παρομοιάζει σαν ένα βαπόρι γιατί είναι περιτριγυρισμένη από θάλασσα, βουνά, κουκουναριές, εικόνες γνωστές κι αγαπητές της ελληνικής γης. Εικόνες, γεμάτες χαρά, αισιοδοξία και νεανικότητα.

Είναι από μαύρη πέτρα κι είναι απ' όνειρο κι έχει λοστρόμο αθώο, ναύτη πονηρό.   Στον τρίτο στίχο συναντάμε αντιθέσεις «μαύρη πετρά-όνειρο», «αθώο-πονηρό» που συσχετίζονται με τους έλληνες και την ιστορία τους . Απ' τη μια η μαύρη πέτρα της δύσβατης φύσης, αλλά και των ιστορικών δυσκολιών και απ' την άλλη η ονειρική ομορφιά της ελληνικής γης και η ιστορική δόξα της. Απ' τη μια ο αθώος λοστρόμος με την καλοσύνη του και τη φιλοξενία του λαού μας κι απ' την άλλη το πνεύμα, του πανέξυπνου και πολυμήχανου Οδυσσέα.

Από τα βάθη φτάνει τους παλιούς καιρούς, βάσανα ξεφορτώνει κι αναστεναγμούς. Στην τέταρτη στροφή μας περιγράφει την ιστορία του ελληνισμού, η οποία δεν ήταν καθόλου εύκολη γι΄αυτό και ξεφορτώνει όλο το φορτίο των βάσανων και των αναστεναγμών. Αλλά στην συνεχεία τα πράγματα αλλάζουν.

Έλα Χριστέ και Κύριε, λέω κι απορώ, τέτοιο τρελό βαπόρι τρελοβάπορο,   Έλα Χριστέ και Κύριε, λέω κι απορώ, τέτοιο τρελό βαπόρι τρελοβάπορο, Ενότητα 2η Στον πρώτο στίχο της δεύτερης ενότητας ο ποιητής επικαλείται το όνομα του Χριστού ως κυρίαρχου να ελευθερώσει και να σώσει από αυτή την παράλογη κατάσταση που βρίσκεται το βαπόρι, δηλαδή η χώρα μας.

Χρόνους μας ταξιδεύει, δε βουλιάξαμε, χίλιους καπεταναίους τους αλλάξαμε.   Στον δεύτερο στίχο ο ποιητής μας αναφέρει πως μέσα σε όλες της δυσκολίες που περάσαμε , η Ελλάδα κατάφερε να μην εξαφανιστεί από την ιστορία όλου του κόσμου αν και άλλαξε πολλούς ηγέτες.

Κατακλυσμούς ποτέ δε λογαριάσαμε, μπήκαμε μες στα όλα και περάσαμε. Στον τρίτο στίχο μας λέει πως μέσα σε όλες τις δύσκολες καταστάσεις που πέρασε το ελληνικό έθνος τελικά κατάφερε να το ξεπεράσει χωρίς να λογαριάσει κανένα κατακλυσμό.

Κι έχουμε στο κατάρτι μας βιγλάτορα παντοτινό τον Ήλιο τον Ηλιάτορα . Το ποίημα τελειώνει με έναν ενθαρρυντικό λόγο για το κράτος μας αναφέρει ότι στο κατάρτι μας έχουμε τον ήλιο Ο ήλιος για τον Ελύτη είναι σύμβολο χαράς , ζωής, δύναμης ,πίστης καθώς επίσης και σύμβολο θειικής βοηθείας όταν στρέφουμε τα μάτια μας στο Θεό και επικαλούμαστε στην βοήθεια Του.

ΤΕΛΟΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΜΟΝΗ ΣΑΣ ΕΙΡΗΝΗ ΖΑΧΑΡΟΓΙΑΝΝΗ