Ευρωπαϊκή Διακυβέρνηση / 5 Οι κρίσεις στην ιστορία της ευρωπαϊκής ενοποίησης μέσα από το πρίσμα του νεολειτουργισμού. Από την κρίση με την Συνθήκη για την ΕΚ άμυνας του 1954 μέχρι την οικονομική κρίση του ◦Φάκελος ΄΄ - Εμπειρικά δεδομένα (Τα χαρακτηριστικά αστάθειας ενός πολιτικού συστήματος). Α΄ εξάμηνο ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ 1.Kühnhardt Ludger (2011) Crises in European integration : challenges and responses, (Κεφάλαιο 3, Elvert Jürgen, The Institutional Paradox: How crises have reinforced European integration), Bergahn books, Vol II, 2009, Marhold Hartmut (2009) How to tell the history of European integration in the 1970s. A Survey of the Literature and Some Proposals, L'Europe en Formation, 3 - n° 353 – 354, pages 13 à Beck Ulrich (2008) Re-Inventing Europe: A Cosmopolitan Vision (pp ), in: Quaderns de la Mediterrània 10. Intercultural Dialogue between Europe and the Mediterranean.

Οι χρήσεις της έννοιας της « κρίσης »  Η αρχαϊκή-ετυμολογική έννοια: απόφαση σε κατάσταση αβεβαιότητας και διαμάχης, και ανταγωνιστικές απαιτήσεις σχετικά με την νέα διανομή, την εγκυρότητα και την ιδιοκτησία. Κατάσταση προ-πολιτική, απουσία κανονιστικού ορόσημου.  Η συστημική-κοινωνιολογική έννοια: (1) σοβαρές δυσλειτουργίες με καταστροφικές συνέπειες με την τεχνική έννοια του όρου, ενός υποσυστήματος της κοινωνίας - για παράδειγμα, το σύστημα της εργασίας, ή εκπαίδευσης, ή αναδιανομής (Κυβερνητική θεωρία). (2) Τα μέλη μιας κοινωνίας αντιλαμβάνονται τις διαρθρωτικές αλλαγές ως κρίσιμης δηλ. επικίνδυνης σημασίας για την ίδια την ύπαρξη του συστήματος και αισθάνονται ότι απειλείται η κοινωνική ταυτότητα τους (Habermas:1978).  Το πέρασμα στην κρίση ως « παγκόσμια έννοια » (Ricoeur:1988): η ιδεολογία της απο-κοινωνικοποίησης της οικονομίας και η παγκοσμιοποίηση της κρίσης. H έννοια της κρίσης ως μια μόνιμη δομή της conditio Humana (δομική και όχι αιτιακή εξήγηση).  Η κρισολογία ως μέθοδος έρευνας τον 20αι. Κρίση πλέον σημαίνει αναποφασιστικότητα, μη επιλογή και άρα αβεβαιότητα (indécision, Morin:1976). Κλινική αντίληψη, χρειαζόμαστε crisis centers.  Η αρχή της εμπειρίας της κρίσης στην παγκόσμια κοινωνία: “civilisational community of fate” (Beck:2006). Α΄ εξάμηνο ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

Η μεγάλη οικονομική ύφεση του 1929 απέναντι στις απόπειρες ενός πρώιμου ευρωπαϊσμού Οι διάφορες τάσεις σχετικά με την σκιαγράφηση του ευρωπαϊκού μοντέλου οικονομικής οργάνωσης στην περίοδο του Μεσοπολέμου  Δεκαετία 1920  Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και τις δυσμενείς επιπτώσεις της, οι δυτικές βιομηχανικές οικονομίες που αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν το διεθνή ανταγωνισμό, ιδιαίτερα Αμερικανούς και Ιάπωνες. Αντιμέτωποι με την άνοδο των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ρωσίας, η οργάνωση του ευρωπαϊκού χώρου στα τέλη του 1920 αποτελεί ένα σημαντικό θέμα σε κύκλους των διανοουμένων και των επιχειρήσεων μέσα από την ιδέα της περιφερειακής σύγκλησης (Dumoulin:2001).  Από την μια η πολιτική σκέψη του Goudenhove Καλλέργη γύρω από το πανευρωπαϊκό σχέδιο, από την άλλη η πιο οικονομική σκέψη του Francis Delaisi γύρω από τα μεγάλα έργα που θα συνδέουν όλη την Ευρώπη (οικονομικός ευρωπαϊσμός).  Δεκαετία 1930 / Η κυρίαρχη ευρωπαϊκή ιδέα οργανώνεται κυρίως γύρω από έναν οικονομικό περιφερισμό (δύο ρεύματα εκ των οποίων το πρώτο είναι συνοδευόμενο από μια πολύ ήπια/συμβολική χρήση της ομοσπονδιακής αντίληψης).  Τα κοινοτιστικά ρεύματα με έρεισμα στον κεϋνσιανό σχεδιασμό. Το σχέδιο Delaisi προωθεί μια τεχνικίστικη αντίληψη σχετικά με την οικονομική οργάνωση της Ευρώπης. Το σχέδιο Briand προωθεί την οικονομική οργάνωση χωρικά της Ευρώπης γύρω από μια τελωνειακή ένωση προσαρμογής του κόστους εργασίας με απώτερο στόχο την προάσπιση της πολιτικής ασφάλειας.  Τα φιλελεύθερα ρεύματα τάσσονται υπέρ ενός χρηματοπιστωτικού και οικονομικού φιλελευθερισμού που δεν υπονομεύει την εθνική κυριαρχία και προωθεί την απελευθέρωση των ενδο-ευρωπαϊκών συναλλαγών. Η κατάρρευση της ανάπτυξης και της έκρηξης της ανεργίας επανέφερε τον προστατευτισμό ενώ οι οπαδοί της ενωμένης Ευρώπης ήταν κυρίως free-marketeers. Η οικονομική ένωση και ακόμα λιγότερο η πολιτική ένωση ήταν αδύνατη. Η Μεγάλη Ύφεση των τριάντα θα επιβάλλει αργότερα (μετά το τέλος του 2ΠΠ) σε οικονομίες ακόμα αυτεξούσιες την εκ νέου κοινωνικοποίηση της οικονομίας. Α΄ εξάμηνο ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ 3

Οι κρίσεις την περίοδο : μποϋκοτάζ στην υπερεθνική ανάπτυξη της Ευρώπης  Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άμυνας, 1952 και το Σχέδιο Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα, (το πρώτο σχέδιο Σύνταγµατος της Ευρώπης ): γαλλική άρνηση στην πολιτική συνεργασία. Οι τρεις λόγοι της γκωλικής απόρριψης.  Διπλό γαλλικό βέτο στις αγγλοσαξονικές δυνάμεις : απόρριψη της βρετανικής ένταξης, 1963 και της αμερικάνικης πρότασης για συνεργασία στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας για στρατιωτική χρήση. Η ηπειρωτική Ευρώπη ενάντια στην ατλαντική Ευρώπη.  Άδεια καρέκλα, Γαλλική άρνηση για τη θεσμική ενίσχυση της Επιτροπής και του ΕΚ και της πιο συχνής χρήσης της πλειοψηφικής ψήφου. Η θεσμική κρίση έκρυβε την αποτυχία του Συμβουλίου να αντιμετωπίσει τις γαλλικές διεκδικήσεις και όχι την αποτυχία της Επιτροπής να προωθήσει τις πολιτικές προτάσεις ενίσχυσης της θέσης της στη διαδικασία λήψης αποφάσεων (Ludlow:2006). Η αγροτική πολιτική, ο βασικός μοχλός της γαλλικής στρατηγικής (Moravscik:2012). Α΄ εξάμηνο ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ 4

Μια οικονομική και δομική κρίση: περίοδος ευρωσκλήρυνσης (crise de fatigue)  Η Ευρώπη σε αναισθησία λόγω διάφορων παραμέτρων  Σύνοδος Κορυφής της Χάγης, 1969: απόπειρα να δοθεί μια ώθηση στην ευρωπαϊκή ενοποίηση λίγο πριν την έλευση της κρίσης  Νομισματική κρίση, μείγμα ύφεσης και πληθωρισμού (stagflation), ανεργία – Εγκαθίδρυση του ευρωπαϊκού νομισματικού συστήματος στο τέλος της κρίσιμης δεκαετίας (1979)  Το αδιέξοδο των κρατικών πολιτικών σε μια παγκοσμιοποιημένη κρίση, νεοπροστατευτισμός (1973-4)  Γαλλογερμανικές αποστάσεις (Pompidou-Brandt / D’Estaing – Schmidt, )  Στασιμότητα στον τρόπο λήψης με ειδική πλειοψηφία εντός της ΕΟΚ και συγχρόνως θεσμικές αλλαγές με εγκαθίδρυση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (1974) και άμεση εκλογή του ΕΚ (1979)  αναποτελεσματική τεχνική εναρμόνισης των τεχνικών νορμών ( το πρόβλημα το λύνει η απόφαση του Δικαστηρίου Cassis de Dijon, 1978)  Δυσκολίες απορρόφησης νεοεισαχθέντων ΚΜ (1973 και 1981)  Εξωτερικοί οικονομικοί παράγοντες και εσωτερικοί ΄λειτουργικοί΄ παράγοντες επιβραδύνουν το ρυθμό της ενοποίησης. Α΄ εξάμηνο ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ 5

Από τη θεσμική κρίση της δεκαετίας του 1990 και του 2000 μέχρι την οικονομική κρίση του 2008  Περίοδος  Η ολοκλήρωση της κοινής αγοράς με το Μάαστριχτ  Περίοδος αλλεπάλληλων διευρύνσεων  Η επαναλαμβανόμενη θεσμική κρίση μετά το Μάαστριχτ που οδήγησε σε πολλές διαδοχικές Συνθήκες ή σχέδια Συνθηκών και κρίσεις επικύρωσης  Κινητοποίηση των κοινών γνωμών των ΚΜ σε σχέση με την ευρωπαϊκή πολιτική και τους θεσμούς. Η κοινωνική συναίνεση υπέρ της ευρωπαϊκής ενοποίησης παύει να είναι δεδομένη.  Η κρίση του 2008: κρίση του μοντέλου ενοποίησης  Η νεοκλασσική ερμηνεία της κρίσης (Van Apeldoorn:2012) - Οι δυσλειτουργίες της οικονομίας λόγω της κρατικής παρέμβασης προκαλούν οικονομική κρίση. Η έξοδος από την κρίση.  Η κοινωνιολογική ερμηνεία της κρίσης (Vauchez:2014) - Μέσα από ποια διαδικασία αποδίδεται μια εγγενή φυσικότητα στην κρίση. Η κρίση όχι ως σημείο έναρξης αλλά ως το κλειδί κατανόησης της ενοποίησης. Το μη ξέσπασμα της κρίσης ως δείγμα αντίστασης της πρόσκαιρης και αδύναμης από νομιμοποιητικής άποψης υπερεθνικής εξουσίας. Α΄ εξάμηνο ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ 6

Πολιτικό σύστημα και κρίση (Svensson:1986) Α΄ εξάμηνο ΦΙΛΊΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΎΡΟΥ

Οι ιδιότητες ενός σταθερού και ασταθούς πολιτεύματος Α΄ εξάμηνο ΦΙΛΊΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΎΡΟΥ  Συστατικά σταθερότητας: (1) απουσία βίας (2) Κυβερνητική διάρκεια/μακροβιότητα; (3) ύπαρξη συνταγματικής νομιμοποίησης (4) η απουσία δομικών αλλαγών και (5) πλουραλιστική κοινωνία (Hurwitz: 1973).  Συστατικά αστάθειας : Η πολιτική κρίση ως συνδυασμός προκλήσεων που μπορούν να οδηγήσουν στην κατάρρευση του πολιτικού αντικειμένου ή σε δομικές αλλαγές θεμελιακού χαρακτήρα, δηλ. ουσιαστικές αλλαγές στις πολιτικές ή στην πολιτική τάξη και αντικατάσταση του προσωπικού (Zimmermann :1979) Μέσα διαμαρτυρίας ικανά να απειλήσουν τους έχοντες την ικανότητα να διατηρήσουν την τάξη και να κατέχουν τους ρόλους εξουσίας (Flanagan :1973)