Στόχοι του μαθήματος Ορισμός συστηματικού λάθους (ΣΛ, bias) Διάκριση των τύπων συστηματικού λάθους Πως επιδρούν τα ΣΛ στην αλλαγή των αποτελεσμάτων Κριτική ανάγνωση επιδημιολογικών μελετών Στρατηγικές ελέγχου των ΣΛ

Eπιδημολογία Ποιος ο στόχος; Mέτρηση αποτελέσματος Προσπάθεια εντοπισμού αιτίου -Μια προσέγγιση της αλήθειας Εφαρμογή μέτρων δημόσιας υγείας

Εκτίμηση αποτελέσματος ΚοτόπουλοΓαστρεντερίτιδα από σαλμωνέλλα RR = 4.3 Συστηματικό σφάλμα; Τύχη; Συγχυτικός παράγων; Αληθής συσχέτιση?

! Η τύχη και οι συγχυτικοί παράγοντες μπορούν να αξιολογηθούν ποσοτικά Τα συστηματικά λάθη είναι πιο δύσκολο να εκτιμηθούν -Επιλογή του κατάλληλου τύπου μελέτης -Η αύξηση του δείγματος δεν εξαλείφει τα σφάλματα

Ορισμός Κάθε συστηματικό σφάλμα στον τύπο ή την διεξαγωγή μιας επιδημιολογικής μελέτης που οδηγεί σε αποτέλεσμα που είναι διαφορετικό από την πραγματικότητα

Σφάλματα στις επιδημιολογικές μελέτες Σφάλμα Μέγεθος δείγματος Source: Rothman, 2002 Συστηματικό Λάθος (bias) Τυχαίο

Δυο τύποι συστηματικών σφαλμάτων 1.Σφάλμα επιλογής 2.Σφάλμα πληροφορίας

Συστηματικό σφάλμα επιλογής Δύο κύριοι λόγοι: -Επιλογή συμμετεχόντων στην μελέτη -Παράγοντες που επηρεάζουν τη συμμετοχή  η συσχέτιση ανάμεσα στην έκθεση και στη νόσο, να διαφέρει ανάμεσα στους συμμετέχοντες και τους μη συμμετέχοντες στη μελέτη

Τύποι σφαλμάτων επιλογής Σφάλμα δειγματοληψίας Συλλογής υλικού (Ascertainment bias ) -παραπομπής, αναφοράς -Διαγνωστικά/επιτήρησης Σφάλμα συμμετοχής -Αυτό-επιλογή (εθελοντισμός) -Μη ανταπόκριση, άρνηση -Επιβίωσης

Συστηματικά σφάλματα στις μελέτες πασχόντων-μαρτύρων

Επιλογή μαρτύρων Πόσο αντιπροσωπευτικός είναι ο πληθυσμός των τραυματιών του πληθυσμού από τον οποίο προήλθαν οι περιπτώσεις; OR = 6 Eκτίμηση της συσχέτισης ανάμεσα στην λήψη αλκοόλ και στην ανάπτυξη ηπατικής κίρρωσης

Επιλογή μαρτύρων OR = 6 Υψηλότερη αναλογία υψηλής κατανάλωσης αλκοόλ στους μάρτυρες από την κλινική τραύματος ab c d OR = 36

Παραδείγματα Συζήτηση Σε 2 λεπτά: -Βρείτε τις πηγές σφαλμάτων -Πως αυτά θα επηρεάσουν τα αποτελέσματά σας; -Συζητήστε στρατηγικές μείωσης των σφαλμάτων

Αντισυλληπτικά και καρκίνος του ενδομητρίου Λήψη αντισυλληπτικών  αιμορραγία  αυξημένη πιθανότητα διαγνωστικού ελέγχου και διάγνωσης καρκίνου του ενδομητρίου Υπερεκτίμηση του “a”  υπέρ-εκτίμηση του OR Σφάλμα διάγνωσης ab c d

Oι περιπτώσεις καρκίνου του πνεύμονα λόγω έκθεσης στον αμίαντο δεν είναι αντιπροσωπευτικές των περιπτώσεων του καρκίνου του πνεύμονα Aμίαντος και πνευμονικός καρκίνος Υπερεκτίμηση των“a”  Υπερεκτίμηση του OR Συστηματικό λάθος εισαγωγής (Admission bias) ab c d

Συστηματικά λάθη στις μελέτες σειράς

‘’Υγιής εργαζόμενος’’ Source: Rothman, 2002 Συσχέτιση ανάμεσα στην επαγγελματική έκθεση επάγγελμα X και την νόσο Ζ

Φαινόμενο υγιούς εργαζομένου Source: Rothman, 2002

Προοπτική μελέτη σειράς- έτος 1 Καπνιστής Μη καπνιστής Ca πνεύμονα ναι όχι

Απώλεια στην παρακολούθηση– έτος 2 Καπνιστής Μη- καπνιστής Ca πνεύμονα ναι όχι 50% των πασχόντων που κάπνιζαν χάθηκαν

Έλεγχος συστηματικών σφαλμάτων Σαφής καθορισμός του πληθυσμού της μελέτης Σαφής καθορισμός περιπτώσεων, μαρτύρων και συνθηκών έκθεσης CC: Πάσχοντες και μάρτυρες από τον ίδιο πληθυσμό -Ίδια η πιθανότητα έκθεσης Σειράς: επιλογή εκτεθειμένων και μη εκτεθειμένων, ανεξάρτητα της ύπαρξης νόσου ή όχι

Πηγές συστηματικών σφαλμάτων 1.Σφάλματα επιλογής 2.Σφάλματα πληροφορίας

Σφάλματα πληροφορίας Προκύπτουν όταν πληροφορίες για ή από τους συμμετέχοντες στην μελέτη δεν είναι ορθές

Σφάλματα πληροφορίας Κατά τη διάρκεια της συλλογής δεδομένων Διαφορά στην μέτρηση: -Των δεδομένων έκθεσης μεταξύ πασχόντων και μαρτύρων -Των δεδομένων αποτελέσματος μεταξύ εκτεθειμένων και μη εκτεθειμένων

Σφάλματα πληροφορίας 3 τύποι: -Ανάκλησης -Συνεντευκτή -Δυσταξινόμησης

Οι μητέρες των παιδιών με συγγενείς ανωμαλίες ανακαλούν προηγούμενες εκθέσεις πιο εύκολα Ανάκλησης Διαφορική ταξινόμηση της έκθεσης από τους πάσχοντες σε σχέση με τους μάρτυρες Υπερ-εκτίμηση “a”  αύξηση OR

Ο ερευνητής δύναται να ερωτά πιο λεπτομερειακά τους πάσχοντες για την κατανάλωση μαλακού τυριού Υπερεκτίμηση του a και του OR  Τυφλότητα του ερευνητή ελαχιστοποιεί το πρόβλημα Σφάλμα συνεντευκτή Ο ερευνητής ερωτά με διαφορετικό τρόπο τους πάσχοντες και τους μάρτυρες σε σχέση με την έκθεση Π.χ: μαλακό τυρί και λιστερίωση Πάσχοντες Μάρτυρες Μαλακό τυρίab Όχι cd

Δυσταξινόμηση Σφάλμα μέτρησης οδηγεί σε λάθος κατάταξη ως προς την έκθεση ή την έκβαση ΈκθεσηΈκβαση

Δυσταξινόμηση Συστηματικό σφάλμα Δυσταξινόμηση της έκθεσης διαφορετική μεταξύ πασχόντων και μαρτύρων Δυσταξινόμηση της έκβασης διαφορετική μεταξύ πασχόντων και μαρτύρων => Η μέτρηση της συσχέτισης διαστρεβλώνεται προς κάθε κατεύθυνση

Δυσταξινόμηση OR = ad/bc = 3.0; RR = a/(a+b)/c/(c+d) = 1.6

Δυσταξινόμηση OR = ad/bc = 1.5; RR = a/(a+b)/c/(c+d) = 1.2

Έλεγχος συστηματικών σφαλμάτων Προτυποποίηση εργαλείων μετρήσεων -ερωτηματολόγια + εκπαίδευση προσωπικού Χρήση κοινών εργαλείων σε: - πάσχοντες και μάρτυρες - εκτειθέμενους και μη εκτειθέμενους Χρήση πολλών πηγών πληροφοριών

Σύνοψη Επιλογή κατάλληλου σχεδιασμού μελέτης Σαφής ορισμός έκθεσης, έκβασης Αυστηρές οδηγίες για την συλλογή των δεδομένων -Εκπαίδευση ερευνητών

Σύνοψη Άμεση μέτρηση -αρχεία -Καταγραφές περιστατικών Βέλτιστη χρήση ερωτηματολογίων Έλαχιστοποίηση απωλειών κατά την παρακολούθηση

Σύνοψη Άμεση μέτρηση -αρχεία -Καταγραφές περιστατικών Βελτιστη χρήση ερωτηματολογίων Έλαχιστοποίηση απωλειών κατά την παρακολούθηση

Ο ρόλος του επιδημιολόγου 1.Μείωσε το σφάλμα στον δικό σου σχεδιασμό μελέτης 2.Ερμηνεία των μελετών με ανοικτούς ορίζοντες:Γνώση πηγών συστηματικών λαθών Έχουν ελεγχθεί;

Σύνοψη Τα σφάλματα να προλαμβάνονται !!!! -Στο στάδιο της δημιουργίας πρωτοκόλλου -Δύσκολη η διόρθωση κατά τη ανάλυση Αν υπάρχουν σφάλματα:  Λανθασμένη μέτρηση μιας αληθούς συσχέτισης  Να λαμβάνονται υπ’όψη στην ερμηνεία των αποτελεσμάτων Υποεκτίμηση, Υπερεκτίμηση

Rothman KJ; Epidemiology: an introduction. Oxford University Press 2002, Hennekens CH, Buring JE; Epidemiology in Medicine. Lippincott-Raven Publishers 1987, References