Δ.Ε.32: Ο Ινδουϊσμός (Α)
Ορισμός Ο Ινδουϊσμός δεν αποτελεί μία ενιαία θρησκεία, αλλά πολυσύνθετο σύνολο που συνδέει αρμονικά θρησκευτικές διδασκαλίες, παραδόσεις και λατρείες.
Στην αχανή ινδική χώρα οι ποικίλες γεωγραφικές και κλιματολογικές ιδιαιτερότητες, η εθνολογική ποικιλία, η μακραίωνη ιστορία και άλλοι παράγοντες, γέννησαν στη διάρκεια των αιώνων ένα πλήθος θρησκευτικών αντιλήψεων και παραδόσεων. Οι περισσότερες από αυτές τις παραδόσεις προϋποθέτουν το ίδιο θεωρητικό υπόβαθρο. Εμείς, θα περιγράψουμε αυτό το κοινό θεωρητικό υπόβαθρο.
Ο Ινδουισμός είναι η τρίτη μεγαλύτερη θρησκεία του κόσμου σε αριθμό πιστών, μετά τον Χριστιανισμό και το Ισλάμ, με περίπου ένα δισεκατομμύριο πιστούς, εκ των οποίων πάνω από το 90% κατοικεί στην Ινδία. Ινδουιστικές κοινότητες βρίσκονται επίσης στο Νεπάλ, τη Σρι Λάνκα, τη Μαλαισία, την Σιγκαπούρη, το Μαυρίκιο, τα Νησιά Φίτζι, το Ηνωμένο Βασίλειο, τον Καναδά και τις ΗΠΑ.
Ο όρος Ινδουισμός είναι ξενικός, αλλά είναι αυτός που έχει επικρατήσει Ο όρος Ινδουισμός είναι ξενικός, αλλά είναι αυτός που έχει επικρατήσει. Ετυμολογικά προέρχεται από τον ποταμό Ινδό και χρησιμοποιήθηκε αρχικά από τους μουσουλμάνους που έφταναν στην Ινδία, για να προσδιορίσει τους μη μουσουλμάνους Ινδούς. Οι ίδιοι οι Ινδουιστές αποκαλούν τη θρησκεία τους «Σανατάνα Ντάρμα», δηλ. «Αιώνιος Νόμος / Τάξη».
Ο «Αιώνιος Νόμος» δεν έχει ιδρυτή, ούτε υπάρχει συγκεκριμένο πρόσωπο-σωτήρας. Ο πιστός μπορεί να έχει έναν προσωπικό Θεό- δημιουργό, ή να πιστεύει απλά στην ιδέα ενός νόμου που διέπει τον κόσμο. Σε διάφορες εποχές εμφανίστηκαν διδάσκαλοι και σοφοί άνδρες, οι οποίοι με τα κηρύγματα και τη διδασκαλία τους έδωσαν νέα κατεύθυνση και νέα πνοή στα θρησκευτικά πιστεύω του ινδουισμού. Βισνού
Ο πολιτισμός του Ινδού και οι Άριοι Στην κοιλάδα του ποταμού Ινδού, απ’ το 3000 π.Χ. έως το 1500 π.Χ. άκμασε πολιτισμός με κύριο χαρακτηριστικό της θρησκευτικής ζωής τη λατρεία του Θείου, ως γενεσιουργού δύναμης που παράγει τη ζωή (π.χ. λατρεία της Μητέρας – Θεάς). Γύρω στο 1500 π.Χ. εισβάλουν και εγκαθίστανται στην Ινδία οι Άριοι, οι οποίοι φέρνουν το δικό τους πολιτισμό. Η σύνθεση των δύο αυτών πολιτισμών δημιούργησε τον Ινδουϊσμό.
Η Βεδική θρησκεία Η θρησκεία των Αρίων ήταν πολυθεϊστική. Θεοί ήταν ο ουρανός, ο ήλιος, η φωτιά, ο θεός της γονιμότητας, της καταιγίδας, του πολέμου κ.ά. Κέντρο της λατρείας αποτελούσε η θυσία στους Θεούς. Όλα αυτά τα πληροφορούμαστε από τα ιερά βιβλία των Αρίων, τις Βέδες (στα σανσκριτικά σημαίνει Ιερή Γνώση), που γράφτηκαν από το 1500 έως το 1000 π.Χ.
Όταν οι Άριοι εισέβαλαν στην Ινδία, ήταν ήδη χωρισμένοι σε τρεις τάξεις: Ιερείς (βραχμάνους): ήταν η ανώτερη τάξη. Πολεμιστές – Αριστοκράτες. Καλλιεργητές. Αργότερα, προστέθηκε και η τάξη των χειρωνακτών , στην οποία κατέταξαν τους κατακτημένους ντόπιους λαούς. Επιπλέον, δημιουργήθηκε και η τάξη εκείνων που ήταν έξω από κάθε Κάστα (οι Άθικτοι). Η κοινωνική και θρησκευτική ζωή κάθε τάξης ρυθμιζόταν από ένα σύνολο κανόνων, τους οποίους καθόριζαν οι Βραχμάνοι.
Το ινδικό όνομα των τάξεων αυτών είναι Βάρνα = χρώμα Το ινδικό όνομα των τάξεων αυτών είναι Βάρνα = χρώμα. Είναι όμως γνωστές με το όνομα Κάστες, που δόθηκε από τους πορτογάλους αποίκους, τον 16ο αιώνα. Στη διάρκεια των αιώνων οι κάστες απέκτησαν ένα πλήθος υποδιαιρέσεις, με βάση κυρίως το επάγγελμα και το βαθμό καθαρότητας. Η μεταπήδηση από μία Κάστα σε άλλη, μπορεί να επιτευχθεί μόνο σε μία επόμενη ζωή, ανάλογα με τις πράξεις κατά την παρούσα.
Παράλληλα με τον πολυθεϊσμό, στις Βέδες συναντάται η ιδέα του «Ντάρμα» Παράλληλα με τον πολυθεϊσμό, στις Βέδες συναντάται η ιδέα του «Ντάρμα». Το Ντάρμα είναι η παγκόσμια τάξη που συγκροτεί τον κόσμο και την κοινωνία και, επειδή είναι Θείας καταγωγής, ο άνθρωπος πρέπει να συμμορφώνεται με το θέλημά του. Και οι Κάστες ανήκουν στην παγκόσμια τάξη που συγκροτεί τον κόσμο, γι’ αυτό και δεν διαταράσσονται.
Οι Ουπανισάδες Οι Ουπανισάδες είναι το δεύτερο ιερό βιβλίο του Ινδουϊσμού (800 – 500 π.Χ.). Κυρίαρχη ιδέα σε αυτά τα βιβλία είναι η διάκριση μεταξύ φαινόμενου κόσμου και θεμελιώδους θείας πραγματικότητας. Ο κόσμος στον οποίο ζούμε, είναι το επιφανειακό ή εξωτερικό στρώμα μιας Θείας πραγματικότητας, που βρίσκεται στο βάθος ή στη βάση του κόσμου. Όλα όσα υπάρχουν ,συμπεριλαμβανόμενων και των Θείων, απέρρευσαν απ’ αυτήν. Ο φαινόμενος κόσμος αποτελείται από όντα περιορισμένα στα όρια της μορφής τους, ενώ η θεμελιώδης Θεία Πραγματικότητα είναι απεριόριστη και άμορφη.
Οι έννοιες που συναντιούνται στις Ουπανισάδες είναι οι εξής: Οι έννοιες που συναντιούνται στις Ουπανισάδες είναι οι εξής: Το Μπράχμαν: η Θεία Πραγματικότητα, που αποτελεί το υπόστρωμα του σύμπαντος, στην οποία οφείλονται όλα όσα υπάρχουν, ακόμη και οι Θεοί.
Το Άτμαν: είναι ένα μέρος της Θείας Πραγματικότητας, του Μπράχμαν, ένα Θείο στοιχείο, που υπάρχει μέσα στον κόσμο αλλά και σε κάθε ον, όπως και στον άνθρωπο. Με τον τρόπο αυτό, όλα τα όντα είναι στο βάθος τους Άτμαν και άρα μέρος του Μπράχμαν. Ο άνθρωπος όμως, είναι γοητευμένος από τον εξωτερικό κόσμο και έχει συνεχώς στραμμένο το νου του σ’ αυτόν και όχι προς τα μέσα του. Έτσι, αγνοεί ότι το βάθος του εαυτού του είναι η Θεία Πραγματικότητα.
Η Σαμσάρα: είναι η ανακύκληση των υπάρξεων Η Σαμσάρα: είναι η ανακύκληση των υπάρξεων. Τα έμβια όντα δε ζουν μόνο μία φορά αλλά, αφού μία μορφή ύπαρξης διαλυθεί, κάτι από αυτήν επιβιώνει και μεταβαίνει σε άλλη μορφή ύπαρξης. Δημιουργείται έτσι ένας ατελείωτος κύκλος μετενσαρκώσεων, που διατηρεί συνεχώς τα όντα σε κάποια μορφή ύπαρξης.
Το Κάρμα: σημαίνει πράξη Το Κάρμα: σημαίνει πράξη. Είναι το σύνολο των πράξεων που προσδιορίζουν τη μορφή στην οποία θα μεταβεί ένα ον, όταν θα ξαναγεννηθεί. Ανάλογα με τις πράξεις του (δηλ. το Κάρμα του) θα μεταβεί σε ανώτερη ή σε κατώτερη μορφή ύπαρξης (ζωική, δαιμονική ή ακόμα και θεϊκή).
Η Μόξα: η λύτρωση. Στον Ινδουισμό, η λύτρωση ταυτίζεται με την απελευθέρωση από την οδύνη που προκαλεί η ατέρμονη παραμονή σε κάποια μορφή ύπαρξης.
Η Γιόγκα: η λέξη σημαίνει τη σύζευξη, την ένωση Η Γιόγκα: η λέξη σημαίνει τη σύζευξη, την ένωση. Είναι η σταδιακή απόσυρση του νου από τον εξωτερικό κόσμο και η στροφή προς τον εσωτερικό κόσμο, με σκοπό τη γνώση και την ταύτιση με το Άτμαν και μέσω αυτού με το Μπράχμαν.