Η ιστορική εξέλιξη των Θεραπευτικών Κοινοτήτων Χαράλαμπος Πουλόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής Εργασίας Τμήμα Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

Οι πρόδρομοι της ΘΚ Ομάδες Αυτοβοήθειας (ΑΑ ΄30) Οι κοινότητες για ψυχιατρικούς ασθενείς του Μ.Jones (Βρετανία ’30) Οι “μεταβατικές” κοινότητες επανένταξης των τραυματιών του παγκοσμίου πολέμου (Βρετανία, τέλος 2ου παγκοσμίου πολέμου, H. Bridger)

Ιστορικά οι ΘΚ αντιλαμβάνονται τον εξαρτημένο ως άτομο με κοινωνικό έλλειμα που χρειάζεται κοινωνική θεραπεία τη θεραπεία ως κοινωνική θεραπεία που στοχεύει στην επανακοινωνικοποίηση του εξαρτημένου την κοινότητα ως φορέα της προσωπικής αλλαγής

Δεν είναι όλα τα προγράμματα διαμονής θεραπευτικές κοινότητες Δεν ακολουθούν όλες οι θεραπευτικές κοινότητες το ίδιο μοντέλο

προβληματισμός αδιαφορία απόφαση δράση συντήρηση Δημιουργία εωτερικών συγκρούσεων Ενίσχυση της κινητοποίησης Μείωση αρνητικών συνεπειών της χρήσης προβληματισμός αδιαφορία απόφαση Προετοιμασία για αλλαγή δράση συντήρηση Αλλαγή σε άλλα επίπεδα Αλλαγή συμπεριφοράς Πρόληψη υποτροπής

Το συνεχές της θεραπείας Πρόληψη Σχολείο Εκκλησία Οικογένεια Ομάδες Παιχνιδιού Έγκαιρη Παρέμβαση Φροντίδα του Παιδιού Headstart Δεξιότητες για Γονείς Ομάδες Ομοτίμων Παρέμβαση Ομάδες 1 με 1 Μακροχρόνια ή σύντομη φροντίδα Φροντίδα Εξωτερικής Παρακολού-θησης Σύντομη μέχρι 6 μήνες 1 με 2 φορές την εβδομάδα Εντατική Φροντίδα Εξωτερικής Παρακολού-θησης Χωρίς περιορισμό χρόνου 2 με 6 ημέρες την εβδομάδα Ημερήσια Φροντίδα Εναλλακτικό Σχολείο 9 με 5 Μετά το Σχολείο και τη δουλειά Υποβοηθούμενη ανάρρωση Προσφορά στέγης ξενώνες Κοινωνικό Μοντέλο και Ενδονοσοκο-μειακή Φροντίδα 2 με 4 μήνες Διαμονής μικρής διάρκειας μακράς διάρκειας 6 με 18 μήνες Faith-based 12-΄βήματα Θ.Κ. Γνωσιακή Συμπεριφορική Μέσα στη Φυλακή 12-Βήματα Μεταθεραπευτική Φροντίδα Συνεχής Φροντίδα Θεραπεία * Έναρξη από τη λιγότερο εντατική μορφή, εκτίμηση των αναγκών και κλιμάκωση προς την περισσότερο απαιτητική Αλλαγή σε άλλα επίπεδα Μείωση αρνητικών συνεπειών της χρήσης Πρόληψη υποτροπής Αλλαγή συμπεριφοράς Προετοιμασία για αλλαγή Ενίσχυση της κινητοποίησης Δημιουργία εωτερικών συγκρούσεων προβληματισμός αδιαφορία απόφαση δράση συντήρηση

Η δημοκρατική θεραπευτική κοινότητα Bion, Rickman, Bridger, Foulkes (Northfield Hospital, ψυχανάλυση, ομαδική ανάλυση). Μ. Jones (Maudsley Mill Hill, Ηenderson Hospital) δημοκρατική διαχείριση Μεταβατικό (transitional) μοντέλο για τους αιχμάλωτους πολέμου T. Main (Cassel Hospital, 1946, θεραπευτική κοινότητα)

Κύρια χαρακτηριστικά Αμφίδρομη επικοινωνία Συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων Καταμερισμός της ισχύος Συναινετική λήψη αποφάσεων Κοινωνική μάθηση μέσω της κοινωνικής αλληλεπίδρασης

Βασικά στοιχεία της δημοκρατικής ΘΚ Συμμετοχή στην κοινότητα (ανοιχτή επικοινωνία και ανταλλαγή απόψεων Δημοκρατία (δικαίωμα ισότιμης ψήφου) Επιτρεπτικότητα (ανοχή και αντιμετώπιση, αντί τιμωρίας) Άμεση αντιπαράθεση (προβλήματα, θέσεις των άλλων, κατά πρόσωπο)

1960 Βρετανία και Ευρώπη Προγράμματα διαμονής και ημερήσιας φροντίδας Σύνδεση με το αντιψυχιατρικό κίνημα Κοινωνική ψυχιατρική «Ανοιχτές πόρτες»

Ιεραρχημένη ΘΚ 1958 S. Monica, Ca AA (W. G. Wilson – Bill W.1935) και ΝΑ (1952) C. Dederich (Synanon) αντιπαράθεση και «εδώ και τώρα» Σχέση ΑΑ και Synanon 15 χρόνια Χωρίς δημόσια χρηματοδότηση Κοινότητα λατρείας (cult)

Άλλες προσπάθειες στις ΗΠΑ Lexington Hospital (Kentucky) και Ft Worth (Texas) Dole και Nyswander (1965) δουλεύουν με τη μεθαδόνη Η «άρρωστη κοινωνία» του Dederich και το τέλος του Synanon (1975) DAYTOP, D. Deitch (1964) Drug Addicts treated on Probation Drug Addicts Yelding to Persuasion Gaudenzia Inc., Phoenix House, Marathon House, Amity, Odyssey House

Η κριτική Χρήση αυστηρών και επιθετικών μεθόδων Χρήση αυστηρών και επιθετικών μεθόδων Αποκρουστικά για πολλούς εξαρτημένους τοξικομανείς Συγχρωτισμός χρόνιων με νεότερους χρήστες Όλες οι ουσίες είναι ίδιες, εστίαση στην εξάρτηση Αδυναμία τεκμηρίωσης με την αμέλεια διατήρησης αρχείων Μεγάλα ποσοστά εγκατάλειψης της θεραπείας.

ΘΚ για εξαρτημένους στην Ευρώπη I. Chriestie, Portsmouth, Alpha House, 1970 G. Edwards, London, 1970, Pheonix House (D. Yusson) M. Kooyman, Emiliehoeve, (B.Dempsey) Breegeestee και Hoog Hullen (NL) Δεν αξιοποιούνται πρώην χρήστες ’70: Σουηδία, Γερμανία, Βέλγιο, Ιρλανδία, Ιταλία ’80: Ελβετία, Νορβηγία, Φινλανδία, Ισπανία, Ποσρτογαλλία, Δανία, Ελλάδα.

Ελλάδα 1983 ΙΘΑΚΗ 1987 ΚΕΘΕΑ 1988 Στροφή 1989 Παρέμβαση, Έξοδος ’90: Νόστος, Διάβαση ’00: 90 θεραπευτικές μονάδες σε όλη την Ελλάδα στο ΚΕΘΕΑ

Όροι αποτελεσματικότητας της ΘΚ Ελεύθερη και ανοικτή επικοινωνία Μοίρασμα εμπειριών και συναισθημάτων Μεταφορά ισχύος και εξουσίας από το προσωπικό στα μέλη Επαναπροσδιορισμός μέσω δημιουργικής εργασίας Τα παλιά μέλη μοντέλα ρόλων Ένταξη των νέων μελών

Αξιοποίηση προσεγγίσεων στη ΘΚ Ψυχοκοινωνική θεραπεία Ψυχαναλυτική θεώρηση Γνωσιακή θεραπεία, Συμπεριφορική θεραπεία, Συστημική Ομαδική θεραπεία Οικογενειακή θεραπεία Μοντέλο των 12 βημάτων των ΑΑ Μοντέλο κοινωνικής μάθησης

Αρχές στη λειτουργία της ΘΚ Οπτιμισμός Λογική, εμπειρία αι συναίσθημα Προσωπική ακεραιότητα Ειλικρίνεια Ανοιχτή επικοινωνία, δημιουργικότητα Aλληλοσεβασμός Ενεργός συμμετοχή Αυτοβοήθεια και αλληλοβοήθεια (mutual help)

Στόχοι της ΘΚ για εξαρτημένους Αποχή από τη χρήση παρανόμων ουσιών Αποχή από παραβατική συμπεριφορά Ένταξη στην αγορά εργασίας και συστηματική απασχόληση Κοινωνική ένταξη με αυτονομία και όρους ανάπτυξης

Ελάχιστη προϋπόθεση για ενεργό συμμετοχή Εθελούσια προσέλευση Εθελοντική εισαγωγή Επιλογή Δικαίωμα διακοπής Προβλεπόμενες διαδικασίες Χωρίς διαδικασίες

Το περιβάλλον της ΘΚ Ασφάλεια και εμπιστοσύνη Όρια προνόμια και ευθύνες Κυρώσεις για την ανεπιθύμητη συμπεριφορά Χαρακτηριστικά διευρυμένης οικογένειας Φροντίδα «σπιτιού»

Παράγοντες διαφοροποίησης Εθελοντική προσέλευση Ομάδες αντιπαράθεσης Έμφαση στις ομαδικές μεθόδους Αξιοποίηση των πρώην εξαρτημένων Ισότιμη συμμετοχή στη λειτουργία της κοινότητας

Βασικά κριτήρια εισαγωγής στη ΘΚ Εθελοντική προσέλευση Έλλειψη σοβαρών ψυχιατρικών διαταραχών

Θεραπευτικές φάσεις Προετοιμασία και εισαγωγή Εντατική θεραπεία Επανένταξη