Πρόγραμμα από την Α’ Λυκείου του ΓΕΛ Καράτουλα 2013-14 Το αμπέλι στην Ηλεία Πρόγραμμα από την Α’ Λυκείου του ΓΕΛ Καράτουλα 2013-14

Περιβαλλοντική ομάδα Μετέχουμε όλα τα παιδιά της Α’ Λυκείου με υπεύθυνους καθηγητές την κ. Σπανού και τον κ. Βασιλειάδη. Σκοπεύουμε να έχουμε ένα διετές πρόγραμμα για το αμπέλι και τα προϊόντα του, ενώ τη δεύτερη χρονιά θα εστιάσουμε περισσότερο στο κρασί. Πήραμε άδεια από τον ιδιοκτήτη και θα εργαστούμε και στο αμπέλι, το οποίο συνορεύει με το σχολείο μας.

Στόχοι του προγράμματος Να γνωρίσουν οι μαθητές τις βασικές εργασίες σε ένα αμπέλι και τα προϊόντα του. Να κατανοήσουν τη σημασία του για την οικονομία της περιοχής Να αναπτύξουν συμμετοχικές και κοινωνικές δεξιότητες Να κάνουν κάποιες εργασίες σε ένα αμπέλι Να ευαισθητοποιηθούν σε θέματα γεωργίας και σεβασμού προς τον καταναλωτή

Το αμπελι Το αμπέλι, ή κλήμα είναι αγγειόσπερμο φυτό, ανήκει δε στην τάξη των ραμνωδών και στην οικογένεια των αμπελοειδών, με πολλές ποικιλίες που καλλιεργούνται στις εύκρατες περιοχές της γης. Το αμπέλι καλλιεργείται κυρίως για τον καρπό του, το σταφύλι, ενώ και τα φύλλα του χρησιμοποιούνται στη μαγειρική. Τα σταφύλια μπορούν να καταναλωθούν ως έχουν ή να χρησιμοποιηθούν είτε για γλυκίσματα είτε για την παρασκευή σταφίδας, κρασιού, τσίπουρου, αιθανόλης, κα.

Ιστορια του αμπελιου Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Στάφυλος ήταν γιος του Διονύσου και της Αριάδνης. Σε άλλο μύθο ο Στάφυλος ήταν βοσκός του βασιλεία της Αιτωλίας Οινέα. Καθώς έβοσκε τις κατσίκες του, παρατήρησε ότι μια από αυτές τρώγοντας συνέχεια ένα συγκεκριμένο καρπό πάχαινε περισσότερο από τις άλλες. Μάζεψε τότε αρκετούς και τους πρόσφερε στον βασιλιά του. Εκείνος παρασκεύασε ένα χυμό τον οποίο ονόμασε "οίνο", στον δε καρπό έδωσε το όνομα του βοσκού του (σταφύλι). το αμπέλι δεν αντέχει το ψύχος γι’ αυτό καλλιεργείται στις εύκρατες περιοχές. Τα αμπέλια ξεκίνησαν να καλλιεργούνται από την εποχή του χαλκού, καθώς κουκούτσια από σταφύλια βρέθηκαν σε κατοικίες της εποχής αυτής.

Ιστορια του αμπελιου Στην Ελλάδα, σύμφωνα με κάποιους ερευνητές, η πρώτη καλλιέργεια αμπελιού έγινε στην Κρήτη, ενώ για κάποιους άλλους στη Θράκη και χρονολογούνται γύρω στο 1.000 π.Χ. Ο Όμηρος αναφέρεται στο αμπέλι και το κρασί με τις ονομασίες οίνη, Οινόη, οινιάδα και άλλα. Στη συνέχεια οι Έλληνες και οι Φοίνικες μετέφεραν αμπέλια στην Ιταλική χερσόνησο και η Σικελία έγινε κέντρο παραγωγής σταφυλιών. Γύρω στο 600 π.Χ. Φοίνικες διέδωσαν την καλλιέργεια του αμπελιού στη Γαλλία και την περίοδο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας το αμπέλι φτάνει στη Βρετανία. Το 13ο αιώνα μ.Χ. οι Άραβες προωθούν την καλλιέργεια του αμπελιού στην Ισπανία και την Πορτογαλία και μέχρι το 17ο αιώνα το αμπέλι ήταν γνωστό σε όλη σχεδόν την Ευρώπη.

Μορφολογια του αμπελιου Το αμπέλι είναι πολυετές φυτό και αναπτύσσεται γρήγορα. Ο κορμός του έχει πολλαπλές διακλαδώσεις και αρκετούς βραχίονες και βλαστάρια. Ο φλοιός των ξυλωδών τμημάτων βγαίνει σε λωρίδες και αποχωρίζεται. Οι βλαστοί στην πορεία του χρόνου γίνονται ξυλώδεις βραχίονες που ονομάζονται βέργες, κληματόβεργες ή κληματίδες. Το κλήμα έχει βλαστούς και κληματίδες διαφόρων ηλικιών. Κάθε βλαστός έχει τη βάση και την κορυφή που αυξάνεται, διάφορους κόμπους, φύλλα αλλά και τα βασικά διακριτικά του αμπελιού που είναι οι έλικες, με τη βοήθεια των οποίων μπορεί να αναρριχάται. Τα φύλλα του αμπελιού είναι μεγάλα, παλαμοειδή και φύονται από το βλαστό με ένα μίσχο. Το σχήμα τους είναι χαρακτηριστικό και παρουσιάζει διαφορές ανάλογα με την ποικιλία και το είδος, όπως διαφορές παρουσιάζει το χρώμα, το χνούδι στην κάτω επιφάνεια και το μέγεθος.

σταφιδα Σταφίδα ονομάζεται το αποξηραμένο σταφύλι. Η σταφίδα διακρίνεται σε δύο είδη, την μαύρη και την άσπρη. Η άσπρη λέγεται και σουλτανίνα. Τρώγεται σκέτη ως γλυκό και προστίθεται συνήθως σε κέικ και διάφορα γλυκά. Η κύρια διεργασία παραγωγής έχει να κάνει με την ξήρανση του καρπού, κυρίως της μαύρης σταφίδας, στον ήλιο για μερικές ημέρες (περίπου 10), ενώ ύστερα μπορεί να χρησιμοποιηθούν ορισμένα πρόσθετα προκειμένου να βελτιωθεί η ποιότητα και να επεκταθεί ο χρόνος αποθήκευσης.

σταφιδα Χαρακτηριστικοί είναι οι στίχοι που έγραψε για τη σταφίδα ο Κλεάνθης Τριανταφύλλου (1850- 1889), ο εκδότης της εφημερίδας Ραμπαγάς: Απ’ το τσαμπί σου κρέμεται, γλυκιά μου μαυρομάτα, το έθνος… Σένα θρέφουμε μονάκριβη ελπίδα, χλωρή, όσο ξεραίνεσαι, συ κάνεις την πατρίδα, είν’ από σένα τάλαρο τ’ αλώνια μας γεμάτα, μικρή, γλυκομελάχρινη, κοπέλα μου σταφίδα! 

Σταφιδα στο αλωνι

Ιστορια τησ σταφιδασ Οι παλαιότερες γνωστές μαρτυρίες για καλλιέργεια της σταφιδαμπέλου στην Ελλάδα ανάγονται στον 14ο αιώνα μ.Χ., αλλά είναι βέβαιο ότι από την αρχαιότητα αποξηραίνοντο σταφύλια, προς παρασκευή σταφίδας. Οι σταφίδες, ασταφίδες ή σταφυλίδες, αναφέρονται από πολλούς αρχαίους συγγραφείς, η δε παροιμία “ανθρώπου γέροντος ασταφίς η κεφαλή”, που χαρακτηρίζει την ρυτιδώδη κατάσταση της σταφίδας, μαρτυρεί ότι ήταν γνωστή ως προϊόν από πολύ παλαιά. Ο Ξενοφών στην “Κύρου Ανάβαση” αναφέρεται στην “αποξηραμένη σταφυλή”, όταν περιγράφει την διάβαση των στρατευμάτων του δια μέσου της Αρμενίας και κάνει λόγο για την αφθονία των αγαθών της χώρας, στα οποία συμπεριλαμβάνει και την σταφίδαCorinthe).

Κλαδεμα του αμπελιου και τησ σταφιδασ Κλαδεμα του αμπελιου και τησ σταφιδασ Το κλάδεμα των αμπελιών είναι απαραίτητο και γίνεται συνήθως το χειμώνα. Υπάρχει και το χλωρό κλάδεμα που γίνεται αργότερα και όταν το κλήμα έχει βλαστήσει, αλλά αυτό έρχεται απλά να συμπληρώσει το χειμωνιάτικο. Το χειμωνιάτικο κλάδεμα γίνεται από το Δεκέμβριο μέχρι το Φεβρουάριο, αλλά ο πιο κατάλληλος μήνας είναι ο Ιανουάριος. Κόβονται όλα τα κλαδιά και αφήνονται 3-4 κληματόβεργες που φέρουν μάτια. Ανάλογα με την ποικιλία χρειάζεται να παραμείνουν στην κληματόβεργα 2-4 μάτια και οπωσδήποτε ένα τυφλό μάτι (τσίμπλα). Με τα χλωρά κλαδέματα βελτιώνονται τα χαρακτηριστικά του αμπελιού και επιδιώκονται καλλίτερα καλλιεργητικά αποτελέσματα, η αύξηση της παραγωγής και η βελτίωση της εμφάνισης του κλήματος.

Ο τρυγοσ Ο τρύγος είναι η τελευταία φάση της δραστηριότητας της αμπελοκομίας και αφορά το μάζεμα των σταφυλιών. Ο καθορισμός του χρόνου του τρυγητού έχει μεγάλη σημασία για την ποιότητα των σταφυλιών. Σε γενικές γραμμές ο τρύγος γίνεται τους μήνες Αύγουστο-Σεπτέμβριο. Τα σταφύλια που είναι έτοιμα για μάζεμα πρέπει να είναι ώριμα και ο βαθμός ωριμότητας βρίσκεται είτε εμπειρικά με το μάτι, ή με δοκιμή στη γεύση, είτε με χημικές μεθόδους όπως είναι η πυκνομέτρηση (γραδάρισμα), όταν έχουμε να κάνουμε με σταφύλια που προορίζονται για παραγωγή κρασιού.

Ο τρυγοσ Στην ελληνική ύπαιθρο ο τρύγος, μαζί με το πάτημα των σταφυλιών που τον ακολουθούσε, ήταν μια από τις σημαντικότερες αγροτικές εργασίες και γινόταν αφορμή για γιορτή, συνοδευόμενος από τα ανάλογα έθιμα. Ο γάμος, οι χαρές αλλά και οι λύπες, το γλεντοκόπι, όλα έχουν συνδεθεί με το αμπέλι και τα προϊόντα του στην ελληνική λαϊκή παράδοση

Η σταφιδα στην ηλεια Σπάνια η ιστορία ενός τόπου έχει συνδεθεί τόσο στενά με ένα αγροτικό προϊόν όσο η Ηλεία με τη σταφίδα. Η καλλιέργειά της μέχρι την απελευθέρωση (1830) ήταν σχετικά περιορισμένη, γεγονός που οφείλεται αφενός στο ότι η σταφίδα δεν ήταν απαραίτητη στη διατροφή του αγροτικού πληθυσμού και αφετέρου στο ότι η αντικατάσταση μιας καλλιέργειας με σταφιδαμπέλους, απαιτούσε αρχική χρηματική επένδυση και συγχρόνως οικονομική αντοχή των παραγωγών ώστε να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες 34 χρόνων που απαιτούσαν τα φυτώρια ωσότου αρχίσουν να αποδίδουν καρπό. Ωστόσο από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσης του νεοελληνικού κράτους, η καλλιέργειά της άρχισε να παίρνει εντυπωσιακές διαστάσεις λόγω της εξωτερικής ζήτησης του προϊόντος στην ευρωπαϊκή αγορά και κυρίως την αγγλική.

Η σταφιδα στην ηλεια Επίσης έφευγαν από το λιμάνι του Κατακόλου και τα άλλα λιμάνια της Πελοποννήσου με προορισμό τις μεγάλες αγορές εξωτερικού πλοία γεμάτα σταφίδα. Μέχρι το 1860 οι εκτάσεις με σταφιδαμπέλους σχεδόν εξαπλασιάστηκαν, ενώ κατά το χρονικό διάστημα 18301860 ο όγκος της σταφιδοπαραγωγής δεκαπλασιάστηκε ακολουθώντας την αντίστοιχη αύξηση των εξαγωγών. Τις δύο επόμενες δεκαετίες, η σταφίδα έγινε το κυριότερο εξαγωγικό προϊόν του Ελληνικού Βασιλείου. Η εμπορευματοποίηση της σταφίδας οδήγησε την Ηλεία και τις άλλες γειτονικές περιοχές σε μία τόσο ακραία εξειδίκευση, που θα μπορούσε να μιλήσει κανείς για μονοκαλλιέργεια.

Η σταφιδα στην ηλεια Εκτός της παραγωγής, σημασία είχε και η τιμή του σταφιδικού εισοδήματος από την εξωτερική αγορά. Η εξάρτηση αυτή ήταν ανάλογη και προς το γενικό εμπόριο του τόπου, του οποίου η έκταση ήταν ανάλογη με την οικονομική κατάσταση των κατοίκων. Ως προς την εξαγωγή εμπορευμάτων από τον Πύργο και την Ηλεία, την πρώτη θέση είχε ο σταφιδόκαρπος με τη μορφή του αυτούσιου είδους, και το κρασί, με τα κέρδη τους να φτάνουν περί τα 100 εκατομμύρια. δραχμές. Από το άλλο μέρος, η κρατική φροντίδα για τα αγροτικά προϊόντα ήταν ανύπαρκτη και καμιά μέριμνα για αγροτική πολιτική δε φαινόταν στην πράξη να ενθαρρύνει τις μάταιες ελπίδες των χωρικών, οι οποίοι έβλεπαν τις περιουσίες τους να χρεώνονται στις τράπεζες και στους τοκογλύφους. Για το λόγο αυτό αποφάσιζαν συχνά διαδηλώσεις, προ πάντων για το περιβόητο σταφιδικό ζήτημα αλλά κυρίως για το φόρο της δεκάτης, που βάρυνε όλους τους Δήμους.

Η σταφιδα στην ηλεια Τόση ήταν η μανία των αγροτών προς καλλιέργεια της σταφίδας ώστε, πολλές χιλιάδες ελαιόδεντρα από την πρώτη εποχή της απελευθέρωσης κόπηκαν, γιατί ήταν ανάμεσα στις σταφίδες και επικρατούσε η γνώμη ότι ζημίωναν την ανάπτυξη των κλημάτων. Το καταστροφικό αυτό γεγονός έγινε μετά τα μέσα του περασμένου αιώνα (περί το 1870), όταν η τιμή της σταφίδας ήταν μεγάλη και αποσπούσε το ενδιαφέρον των καλλιεργητών. Έτσι το εισόδημα του ελαιόλαδου ήταν μηδαμινό και ένας από τους λόγους της κοπής ήταν και η έλλειψη ιπποκίνητων ελαιοτριβείων.

Η σταφιδα στην οικονομια Ενώ το 1860 καλλιεργούνταν 220.000 στρέμματα που πάραγαν 50.000 τόνους σταφίδας (όλοι σχεδόν εξάγονταν), το 1891 η καλλιέργεια είχε φτάσει στα 670.000 στρέμματα και η παραγωγή στους 165.000 τόνους. Ο Αντρέας Καρκαβίτσας, περιέγραψε αριστοτεχνικά στο διήγημά του «Το σύγνεφο», όπου ένας παραγωγός καμαρώνει: « Ο Μάης βγάνει τα κεράσια, ο Θε­ριστής τ’ αγγούρια, ο Αλωνάρης τα καρπούζια και ο Άγουστος τα τάλαρα –η αυγουστιάτικη σταφίδα έδινε το πολύ εισόδημα.

Η σταφιδα στην οικονομια Η μεγάλη σταφιδική κρίση Από το 1889 οι γαλλικές αμπελοφυτείες άρχισαν να αναρρώνουν, με αποτέλεσμα οι εισαγωγές να πέσουν κατακόρυφα, από 69.500 βαρέλια το 1889 σε 21.700 το 1892 και σε μόλις 3.100 το 1893. Εξίσου δραματική και η πτώση της τιμής: από 625 φράγκα ο τόνος το 1890, έπεσε σε 92 το 1893. Η κρίση της σταφίδας είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνη για την πτώχευση της Ελλάδας επί Τρικούπη· επίσης, γέννησε τα πρώτα κοινωνικά κινήματα, αρχικά μεταξύ των σταφιδοπαραγωγών· δεν είναι τυχαίο που οι πρώτοι σοσιαλιστές και αναρχικοί εμφανίστηκαν όχι στην Αθήνα αλλά στην Πάτρα και τον Πύργο. Η σταφιδική κρίση πυροδότησε άλλωστε τη μαζική μετανάστευση στην Αμερική, από την τελευταία δεκαετία του 1890 και μετά, όταν μετανάστευσαν, κυρίως από την Πελοπόννησο, εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες.

Σταφιδα στο λιμανι τησ πατρασ

Αραιωση και Κλαδεμα του αμπελιου

Αραιωση και κλαδεμα του αμπελιου

Το αμπελι στο δημοτικο τραγουδι στην ηλεια Το αμπελι στο δημοτικο τραγουδι στην ηλεια Πολλά δημοτικά τραγούδια της περιοχής αναφέρονται στ’ αμπέλι και τη σταφίδα Ο λοχαγός (μεσ’ τον Πύργο μεσ’ τ’ αλώνια) Ο Τριτσιμπίδας (η Μαριορή παντρεύεται) Τι φταίνε τα γλυκά κρασιά Καλά το πίνω το κρασί Ποιος ειν’ άξιος Τα στοιχεία αυτά τα βρήκαμε στο βιβλίο του Νίκου Τσούρα «τα δημοτικά τραγούδια στην Ηλεία»

Παροιμιεσ και φρασεισ για το αμπελι Όποιος έχει αμπέλι, ας βρει δραγάτη. Πήγε σαν το σκυλί στ’ αμπέλι Είναι ξέφραγο αμπέλι Αμπέλι του χεριού σου, συκιά του κυρού σου και ελιά του παππού σου Το αμπέλι θέλει αμπελουργό και το καράβι ναύτες Έλα παππού να σου δείξω τ’ αμπελοχώραφά σου Αύγουστος άβρεχτος, μούστος άμετρος Αγάλι αγάλι φύτευε ο γεωργός αμπέλι κι αγάλι αγάλι γίνηκε η αγουρίδα μέλι Περσυνά ξινά σταφύλια

Ο αγροτησ εξηγει για το αμπελι στην ομαδα

Περιβαλλοντικο προγραμμα για το αμπελι και τη σταφιδα Περιβαλλοντικο προγραμμα για το αμπελι και τη σταφιδα