ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΕΙΔΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΜΕ ΚΙΝΗΤΡΟ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ, ΤΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ, ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Πηγή: Κοκκώσης, Χ., Τσάρτας ,Π και Γκριμπά, Ελ. (2011), “Ειδικές και εναλλακτικές μορφές τουρισμού”, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Έννοια “Ο πολιτιστικός τουρισµός έχει οριστεί ως η μετακίνηση των ατόµων σε πολιτιστικά αξιοθέατα μακριά από τον συνήθη τόπο διαµονής τους µε την πρόθεση να συλλέξουν νέες πληροφορίες και εµπειρίες προκειµένου να ικανοποιήσουν τις πολιτιστικές του ανάγκες” (Bachleitner & Zins, 1999, Shamsuddoha et al, 2011)

Εννοιολογικά στοιχεία Ο πολιτιστικός τουρισμός περιλαμβάνει τον τουρισμό στις αστικές πόλεις (κυρίως ιστορικές και μεγάλες πόλεις) και τις ιστορικές παροχές τους (όπως μουσεία, θέατρα) καθώς αντικείμενό του είναι η ανακάλυψη μνημείων και αρχαιολογικών χώρων. Μπορεί επίσης να περιλαμβάνει τον τουρισμό στις αγροτικές και περιφερειακές περιοχές προβάλλοντας τις παραδόσεις των ιθαγενών κοινοτήτων (π.χ. φεστιβάλ, παρακολούθηση παραδοσιακών χορών ή τελετών, αγορές χειροποίητης τέχνης, τελετουργίες), τις αξίες τους και τον τρόπο ζωής (Besculides et al, 2002, Shamsuddoha et al, 2011, Huibin et al, 2012). Ο πολιτιστικός τουρισμός μπορεί να περιλαμβάνει επίσης την τοπική γλώσσα, τη γαστρονομία, την τεχνολογία του παρελθόντος, τα είδη ένδυσης και τις δραστηριότητες αναψυχής. (Asplet & Cooper, 2000).

Πολιτισμικός Τουρίστας Είναι αυτός που θέλει να συγκρίνει το σήμερα με το χθες, να κατανοήσει τους λόγους αλλαγών και της εξέλιξης στο πεδίο του πολιτισμού και του τουριστικού ενδιαφέροντος: Την ιστορία και την αρχαιολογία Το λαό και τον τρόπο ζωής του Την πολιτιστική παράδοση και εξέλιξη Τις τέχνες και την αρχιτεκτονική Το φαγητό και την τοπική κουζίνα Την κοινωνική, οικονομική και πολιτική δομή Τα διάφορα φεστιβάλ και εκδηλώσεις Την αναβίωση εθίμων

Οφέλη πολιτιστικού τουρισμού Αναζωογόνηση της τοπικής ανάπτυξης με δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Άνοιγμα και ενίσχυση μικρών επιχειρήσεων με τοπικά προϊόντα. Ενδυνάμωση υπερηφάνειας της κοινότητας και της εθνικής ταυτότητας. Διατήρηση πολιτιστικής κληρονομίας.

0 πολιτιστικός τουρισμός στην Ελλάδα Η Ελλάδα έχει ανεξάντλητες δυνατότητες ανάπτυξης του πολιτιστικού τουρισμού λόγω της τεράστιας πολιτιστικής κληρονομιάς της. Η Ελλάδα έχει να επιδείξει πολιτιστικές εστίες που αφορούν την κινητή κληρονομιά της (πανηγύρια, ήθη, έθιμα) και την ακίνητη (μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι, μνημεία πολιτιστικοί σύλλογοι, κάστρα, τζαμιά, γεφύρια, παραδοσιακοί οικισμοί, παραδοσιακές τέχνες και τεχνικές ό-πως είναι η κατασκευή των υφαντών, των χειροποίητων ασημένιων κοσμημάτων, των γλυκών του κουταλιού κ.λ.π.)   Σημεία προσοχής Βελτίωση τουριστικών υποδομών. Ενεργοποίηση φορέων. Στρατηγικός σχεδιασμός και εξωστρέφεια. Προστασία και διατήρηση των μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς για τις μελλοντικές γενιές. Εμπλουτισμός της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω της ανάπτυξης της τοπικής καλλιτεχνικής δραστηριότητας. Διατήρηση των τοπικών ηθών και οικοσυστημάτων και ο εμπλουτισμός των πολιτισμικών ταυτοτήτων. Αρμονικός συνδυασμός των πολιτισμικών και οικονομικών πλευρών του τουρισμού

Μελέτης περίπτωσης Μελέτη περίπτωσης. Σπέτσες Ένα παράδειγμα είναι οι Σπέτσες, γνωστός τουριστικός προορισμός που φθίνει σαν επιλογή κατά τα τελευταία χρόνια. Το νησί είναι γνωστό για τα μικρά καρνάγια στα οποία κάποτε οι τεχνίτες κατασκεύαζαν ξύλινα σκάφη με μια παραδοσιακή τεχνική. Η συγκεκριμένη δραστηριότητα που βρίσκεται σε ύφεση επειδή η ναυπήγησή τους είναι ακριβή. Τα κλειστά ναυπηγεία θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν σαν χώροι περιπάτου, μουσεία και χώροι εκμάθησης αυτής της παραδοσιακής τέχνης, ενώ θα μπορούσε να αναπτυχθεί και η παραγωγή σειράς αναμνηστικών προϊόντων κ.λ.π. Τουρισμού.

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Έννοια “Ο θρησκευτικός τουρισμός αφορά ταξίδια σε τόπους θρησκευτικής λατρείας όπως οι Άγιοι Τόποι, ο Άγιος Πέτρος, αλλά και εξερευνήσεις- επισκέψεις σε περιοχές με θρησκευτικά μνημεία με σκοπό την επαφή, τη γνωριμία, τη μελέτη και τη γνώση της θρησκευτικής παράδοσης και κληρονομιάς και συνδέεται στενά με τον πολιτισμό”

Βασικά στοιχεία Σκοποί/ Στόχοι: Η ανάδειξη και προβολή περιοχών ή αξιοθέατων θρησκευτικού χαρακτήρα ώστε να είναι επισκέψιμα από ταξιδιώτες με θρησκευτικό ή προσκυνηματικό κίνητρο. Αντικείμενο: Τελετουργικό ταξίδι με ιερό για τον συμμετέχοντα σκοπό ικανοποιώντας πνευματικές κυρίως ανάγκες. Οργάνωση: Τα ταξιδιωτικά γραφεία που εξειδικεύονται σε θρησκευτικό τουρισμό προσφέροντας σταθερά πακέτα συχνά φθηνότερα από απλά τουριστικά πακέτα. Σημαντικός ο ρόλος της Εκκλησίας. Τύποι προορισμών: --Εμβληματικοί τόποι προσκυνήματος ή ταξίδια σε θρησκευτικά κέντρα. --Θρησκευτικοί τόποι που συνδέονται με ιστορικά γεγονότα ή πολιτιστικά επιτεύγματα ή ταξίδια σε πανηγύρια. --Θρησκευτικά φεστιβάλ ή εκδηλώσεις (εκθέσεις, συνέδρια με θρησκευτική θεματολογία).

Τουριστική προσφορά – παράγοντες ανάπτυξης Υπηρεσίες, Υποδομή, Πρόσβαση Ο θρησκευτικός τουρισμός αξιοποιεί και χρησιμοποιεί τόσο τη θρησκευτική, πολιτιστική κληρονομιά του παρελθόντος όσο και τις δομές που ανήκουν στον πολιτισμικό τουρισμό. Τοποθεσία: Όπου βρίσκονται θρησκευτικά κέντρα. Συγκοινωνιακό δίκτυο: Χρησιμοποιείται το πούλμαν για εσωτερικά ταξίδια, για τα πιο μεγάλα θρησκευτικά κέντρα υπάρχει συνήθως αεροπορική σύνδεση, ενώ συχνά η άσκηση προς τον θρησκευτικό τόπο αποτελεί μέρος του ταξιδιού . Θέλγητρα, πόροι, ενδιαφέροντα Κλίμα: Απαιτείται καλό κλίμα, ειδικά για ανοιχτές τελετουργίες Δομημένο περιβάλλον: Παραδοσιακοί οικισμοί, προαύλια ναών, κ.λ.π. Φυσικό περιβάλλον: Συνήθως περιβάλλον πλούσιο σε φυσικά στοιχεία.

Τουριστική ζήτηση – Τάσεις Χωρική διάσταση Η ζήτηση ακολουθεί μια άτυπη ιεράρχηση θρησκευτικών προορισμών, στις περισσότερες θρησκείες. Διακρίνονται οι εξής περιπτώσεις: --Ιερά κέντρα που συνδέονται άμεσα με την κεφαλή της Εκκλησίας. --Μέρη που συνδέονται στενά με την παρουσία του Θεού (τοποθεσίες θαυμάτων, τόποι φύλαξης ιερών λειψάνων κ.λπ.). --Τοποθεσίες που δραστηριοποιήθηκαν μεγάλοι δάσκαλοι κ.λπ. Χρονική διάσταση Καταγράφονται τόσο πολυήμερα, επίπονα ταξίδια όσο και άνετα, μικρής διάρκειας ταξίδια. Ταυτότητα τουριστών Ανήκουν σε όλες τις κοινωνικοοικονομικές μονάδες και χωρίζονται σε: --Πιστούς, που ομοιάζουν με προσκυνητές. --Πιο αποστασιοποιημένους θρησκευτικά που ομοιάζουν με κλασικούς τουρίστες που μεταβαίνουν σε δημοφιλείς θρησκευτικούς τουρισμούς.

Τουριστική ζήτηση – Τάσεις Τουριστικό πακέτο --Διαμονή/διατροφή: Όχι πλέον ιδιαίτερη αυστηρότητα. --Μεταφορά: Δεν απαιτείται ταλαιπωρία των συμμετεχόντων. --Αμιγώς θρησκευτικές δραστηριότητες: ενασχολήσεις εσωτερικής αναζήτησης, οι τουρίστες προσεύχονται, νηστεύουν, πραγματοποιούν τάμα κ.λπ. --Μη θρησκευτικές δραστηριότητες: Ικανοποίηση αναγκών περιήγησης, πνευματικής καλλιέργειας, αναψυχής κ.λπ.

Οι προοπτικές ανάπτυξης στην Ελλάδα Στην Ελλάδα, υπάρχουν πολλές περιοχές (π.χ. το Άγιο Όρος, τα Μετέωρα, η Τήνος και η Πάτμος) με θρησκευτικά αξιοθέατα (μονές, εκκλησίες) που αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της εθνικής μας κληρονομιάς και προσελκύουν μεγάλο αριθμό τουριστών. Ορισμένοι από τους πόλους έλξης επισκεπτών στην Ελλάδα περιλαμβάνονται και στον σχετικό κατάλογο της UNESCO, όπως για παράδειγμα το Άγιο Ορος, τα Μετέωρα, η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη, τα Μοναστήρια Δαφνή και Οσιος Λουκάς και η Νέα Μονή στη Χίο, καθώς επίσης το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή και το Σπήλαιο της Αποκάλυψης στην Πάτμο. Σημαντικό το ποσοστό των ορθοδόξων χριστιανών που κατοικούν σε άλλες χώρες. Υπογραφή πρωτόκολλου συνεργασίας μεταξύ αρμόδιου υπουργείου και Εκκλησίας.

Οι προοπτικές ανάπτυξης στην Ελλάδα Σημεία προσοχής – προτάσεις Διευκόλυνση και ενθάρρυνση των εμπλεκομένων στη διατήρηση και διαχείριση της ορθόδοξης παράδοσης και εκκλησιαστικής κληρονομιάς, ώστε να καταστήσουν τη σημασία τους προσιτή στα μέλη της τοπικής κοινωνίας και στους επισκέπτες. Διευκόλυνση και την ενθάρρυνση των επιχειρηματιών στο να προβάλλουν και να διαχειρίζονται το θρησκευτικό τουρισμό με τρόπο που να σέβεται και να προάγει τον πολιτισμό και τις ζωντανές παραδόσεις των τοπικών κοινοτήτων. Ανάληψη πρωτοβουλιών (π.χ. κατασκευή ιστοσελίδας στο Internet, δημιουργία διαφημιστικού υλικού, σήμανση στους δρόμους προς τα μοναστήρια, παραγωγή CD - ROM & VIDEO) από την εκκλησία για την ανάπτυξη του θρησκευτικού τουρισμού σε τοπικό επίπεδο. Διοργάνωση συνεδρίων θεολογικού περιεχομένου, καθώς και ομιλιών, διαλέξεων σε συνεδριακά κέντρα, κοντά στους εκκλησιαστικούς και μοναστικούς χώρους. Δημιουργία χώρων περιπάτου σε ανακηρυγμένα μονοπάτια που βρίσκονται σε περιοχές εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς και συνδέουν θρησκευτικά μνημεία.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Έννοια “Ο εκπαιδευτικός και επιστημονικός τουρισμός αφορά το ταξίδι με κίνητρο αφενός την εκπαίδευση (σεμινάρια, εκδηλώσεις, επισκέψεις κ.λπ) και αφετέρου την επιστήμη (επιστημονικές ανταλλαγές, έρευνες, επισκέψεις, κ.λπ) συγκεκριμένων ομάδων τουριστών (νέων επιστημόνων, εκπαιδευτικών)”

Βασικά στοιχεία Σκοποί/ Στόχοι: Η ανάδειξη δραστηριοτήτων και υποδομών που μπορούν να αποτελέσουν πεδίο εκπαιδευτικού και επιστημονικού ενδιαφέροντος . Αντικείμενο: Η απόκτηση περαιτέρω κατάρτισης, επιμόρφωσης, εξειδίκευσης μέσω της συμμετοχής σε σεμινάρια, έρευνα, προγράμματα δράσης, επισκέψεις σε χώρους παραγωγής επιστημονικής γνώσης. Οργάνωση: Την ομαλή διεξαγωγή εκπαιδευτικών προγραμμάτων αναλαμβάνουν πανεπιστήμια, ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, ιδρύματα πάσης φύσεως , επιχειρήσεις και λοιποί φορείς. Σημαντική η συμβολή της Ε.Ε. μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων και ανταλλαγών. Τύποι προορισμών: --Ομαδικές εκδρομές σε διάφορες χώρες --Εκπαιδευτικές επισκέψεις (study visits) σε χώρες που έχουνε επιδείξει σημαντική πρόοδο σε σχέση με το εκπαιδευτικό αντικείμενο --Εκπαιδευτικές και επιστημονικές ανταλλαγές --Εκπαιδευτικές κρουαζιέρες όπου σε ειδικά πλοία φιλοξενούνται ολόκληρα τμήματα με διενέργεια των μαθημάτων «εν πλώ»

Τουριστική προσφορά – παράγοντες ανάπτυξης Υπηρεσίες, Υποδομή, Πρόσβαση Χρησιμοποιούνται κατ’ αρχήν οι κλασικές τουριστικές υποδομές, ωστόσο απαιτούνται ειδικές υπηρεσίες σε θέματα περιήγησης, επιμόρφωσης και έρευνας. Υπάρχει ευρύτερα αναγκαιότητα για ποιοτικές εκπαιδευτικές υποδομές, και εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό. Θέλγητρα, πόροι, ενδιαφέροντα Τοποθεσία: Συνήθως επιλέγονται μέρη με αξιόλογο πολιτιστικό και φυσικό ενδιαφέρον που συνδυάζονται με το αντικείμενο της εκπαίδευσης. Πολιτισμικός πλούτος: Είναι επιθυμητός καθώς εμπλουτίζει την εμπειρία που αναζητά o συγκεκριμένος τουρίστας. Δραστηριότητες: Σχετίζονται με το αντικείμενο της εκπαίδευσης

Τουριστική ζήτηση – Τάσεις Χωρική διάσταση Οι συμμετέχοντες προέρχονται κυρίως από ανεπτυγμένες χώρες, έχουν υψηλό επίπεδο παιδείας, οι οποίοι επιλέγουν πλήθος προορισμών με βάση την εκπαιδευτική και επιστημονική τους ειδίκευση. Χρονική διάσταση Δεν υφίσταται χρονικός περιορισμός αν και σε ορισμένες περιπτώσεις πραγματοποιείται σε καθιερωμένες αργίες όπως Χριστούγεννα, Πάσχα και καλοκαίρι. Ταυτότητα τουριστών Αφορά κυρίως μαθητές, σπουδαστές, φοιτητές προκειμένου να φοιτήσουν σε ιδρύματα σε προπτυχιακό/μεταπτυχιακό/διδακτορικό επίπεδο, αλλά και επιστήμονες, ερευνητές που επιθυμούν να παρακολουθήσουν σεμινάρια επιμόρφωσης, εξειδίκευσης και να συμμετάσχουν σε προγράμματα έρευνας.

ΑΣΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Έννοια “Ως αστικός τουρισμός θεωρείται το ταξίδι – συνήθως μικρής διάρκειας σε αστικά κέντρα-με κίνητρα τις διακοπές, τον πολιτισμό, τις αγορές, και ευρύτερα τη γνωριμία με το αστικό και πολιτιστικό περιβάλλον της πόλης”