Επαγγελματική Έκθεση σε ΗΜ - Ακτινοβολία Καθ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ Καθηγητής Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας Πρόεδρος ΕΛ.Ι.Ν.Υ.Α.Ε.

Εφαρμογές που Παράγουν Μη - Ιοντίζουσες Ακτινοβολίες

ΗΜ- φάσμα : 0 Hz - 300 GHz Φυσικές & Τεχνητές Πηγές ΗΜ-Πεδίων

ιδιαίτερα χαμηλές συχνότητες ιονίζουσα ακτινοβολία Συχνότητα → 0Hz 300 Hz 300 GHz 3 PHz ιδιαίτερα χαμηλές συχνότητες ραδιοσυχνότητες οπτική ακτινοβολία ιονίζουσα ακτινοβολία   1000 km 1 mm 100 nm μήκος κύματος

Πηγές Μη - Ιοντιζουσών Ακτινοβολιών Φυσικά Παραγόμενα ΗΜ-πεδία - Μαγνητικό Πεδίο Γής - Κεραυνοί στην Ατμόσφαιρα

Πηγές Μη - Ιοντιζουσών Ακτινοβολιών Τεχνητές Πηγές Παραγωγής Μη-Ιοντιζουσών Ακτινοβολιών - Υποθαλάσσια Καλώδια - Γραμμές Μεταφοράς Υψηλής Τάσης - Ηλεκτρικά Τραίνα - Υπόγειος Σιδηρόδρομος - Κεραίες Ραδιοτηλεοπτικών Σταθμών - Σταθμοί Βάσης Κινητής Τηλεφωνίας και Ασυρμάτων Επικοινωνιών - Διατάξεις Radar - Οπτική Ακτινοβολία - Υπέρηχοι

Δορυφορικός Σταθμός Εδάφους

Ραντάρ

Πάρκο κεραιών

Πάρκο Κεραιών στο WTC Νέα Υόρκη (In Memorial)

Πάρκο Κεραιών στο WTC2 Νέα Υόρκη (In Memorial)

Ασύρματες Τηλεπικοινωνιακές Ζεύξεις

Οπτική Ακτινοβολία UV-Ακτινοβολία (100 - 400 nm) Πηγές Οπτικής Ακτινοβολίας Λαμπτήρες (φθορισμού, εκκενώσεως) Πηγές Laser Οι πηγές Laser είναι οι πιο επικίνδυνες οπτικές πηγές. Δράση οπτικής ακτινοβολίας: βιοχημική, θερμική, διττή Οπτική Ακτινοβολία

Σταθμός Βάσης Κινητής Τηλεφωνίας

Σταθμός Βάσης της Κινητής Τηλεφωνίας εγκατεστημένος σε Αστική Περιοχή Σταθμός Βάσης της Κινητής Τηλεφωνίας εγκατεστημένος σε Αστική Περιοχή

Ηλεκτρομαγνητικά Κύματα & Δοσιμετρία Κίνηση πηγών ρεύματος ή φορτίων δημιουργεί ΗΜ-κύμα Η απόσταση σε μέτρα μεταξύ δύο κορυφών του κύματος ονομάζεται μήκος κύματος και συμβολίζεται με λ. Τα κύματα διακρίνονται σε: Σφαιρικά Κύματα Επίπεδα Κύματα Εγγύς Πεδίο Στις περιοχές κοντά στην πηγή το πεδίο καλείται εγγύς πεδίο. Εκεί τα διανύσματα των Ε και Η όχι αναγκαστικά κάθετα μεταξύ των. Το πεδίο εκεί φθίνει με r-1 , r-2, r-3,… από την πηγή. Αντικείμενα μέσα στο εγγύς πεδίο (π.χ. Ανθρώπινα σώματα, όργανα μέτρησης) λειτουργούν ως διηλεκτρικά αλλοιώνοντας το πεδίο.

Ηλεκτρομαγνητικά Κύματα & Δοσιμετρία Μακράν Πεδίο Όταν ισχύει όπου r η απόσταση από την πηγή τότε τα Ε και Η ελαττώνονται με το αντίστροφο τετράγωνο της απόστασης τότε βρισκόμαστε στο μακράν πεδίο. Η οριακή συνθήκη μεταξύ εγγύς και μακράν πεδίου αναφορικά με τις διαστάσεις της κεραίας δίνεται από τον τύπο:

Στο Μακράν Πεδίο S (1/r-2)

Δοσιμετρία Ειδικός Ρυθμός Απορρόφησης: , όπου σ η ηλεκτρική αγωγιμότητα του ιστού

Βάση υπολογισμού Ορίων των Επαγγελματικά Εκτεθειμένων Όριο για μεταβολή της συμπεριφοράς Περιορισμός της θερμοκρασιακής αύξησης σε 1ο C 1-4 W/kg SAR Παράγοντας ασφαλείας 10 4 W/kg based on animal behavioral effects is the basis Factor of 10 safety factor for whole body in humans (4/10 = .4 W/kg) Localized maximums of 20 times the whole body average (.4 x 20 = 8 W/kg). Uncontrolled environments limited to 20% of controlled (8 x .2 = 1.6 W/kg).

ΒΑΣΙΚΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ & ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ ΕΚΤΙΘΕΜΕΝΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΟΔΗΓΙΑ 2004/40/EC ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ & ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ Ε.Ε. ΤΗΣ 29ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2004 Βασικοί Περιορισμοί

ΒΑΣΙΚΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ & ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ ΕΚΤΙΘΕΜΕΝΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΟΔΗΓΙΑ 2004/40/EC ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ & ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ Ε.Ε. ΤΗΣ 29ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2004 Επίπεδα Αναφοράς

ΒΑΣΙΚΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ & ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ ΕΚΤΙΘΕΜΕΝΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΟΔΗΓΙΑ 2004/40/EC ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ & ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ Ε.Ε. ΤΗΣ 29ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2004 Επίπεδα Αναφοράς για Ρεύματα Επαφής από Αγώγιμα Σώματα (f σε kHz)

ΟΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ ΕΚΤΙΘΕΜΕΝΟΥΣ

Βιολογικές Επιπτώσεις Μη-Ιοντιζουσών Ακτινοβολιών Χαμηλές Συχνότητες (0Hz - 30kHz) Θερμικές Επιδράσεις (άμεσες - έμμεσες επιπτώσεις) Μη-θερμικές Επιδράσεις Σημαντικότερο μέγεθος η μαγνητική επαγωγή Β Υψηλές Συχνότητες (30kHz - 300 GHz) Θερμικές Επιπτώσεις (άμεσες - έμμεσες επιπτώσεις) Μη Θερμικές Επιπτώσεις Σημαντικότερο μέγεθος η πυκνότητα ισχύος S

ΗΜ- κύματα σε Βιολογικούς Ιστούς Ένδειξη του βάθους επίδρασης ενός ΗΜ-πεδίου σε βιολογικούς ιστούς δίνεται από το βάθος διείσδυσης δ, που ορίζεται ως: όπου: f η συχνότητα σε MHz ε΄ το πραγματικό μέρος της σχετικής επιδεκτικότητας του ιστού ε΄΄ το φανταστικό μέρος της σχετικής επιδεκτικότητας Μονάδες βάθους διείσδυσης: metres (m)

Αλληλεπίδραση ΗΜ-πεδίων με Βιολογικούς Ιστούς Η κβαντική ενέργεια ΗΜ- ακτινοβολίας στα 0.9 και 1.8 GHz ισούται με 4 και 7μeV αντίστοιχα Ενέργεια που απαιτείται για το σπάσιμο των δεσμών του DNA: τουλάχιστον 1eV Συμπέρασμα: Οι κβαντικές ενέργειες των ΗΜ-πεδίων στα 900 και 1800 ΜΗz είναι κατά πολύ μικρότερες από τις τιμές που απαιτούνται για την διάσπαση των δεσμών του DNA. Επομένως δεν είναι δυνατόν η ΗΜ-ακτινοβολία να προκαλέσει άμεση βλάβη στο DNA και επομένως δεν μπορεί να προκληθεί έναρξη καρκινογένεσης ή λευχαιμικών καταστάσεων.

Ακτινοβόληση με ισοδύναμη πηγή κινητού τηλεφώνου συχνότητας 915 MHz, ΘΕΡΜΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ Ακτινοβόληση με ισοδύναμη πηγή κινητού τηλεφώνου συχνότητας 915 MHz, 0.25 W,τότε το SAR της κεφαλής είναι 1.6 W/kg και η αύξηση της θερμοκρασίας του εγκεφάλου είναι 0.11οC/10 λεπτά έκθεσης. Αγνοείται η απαγωγή θερμότητας λόγω αιματικής ροής. (πηγή NRPB) Στα 1800 MHz διατηρώντας αντίστοιχες τις πειραματικές συνθήκες η αντίστοιχη αύξηση της θερμοκρασίας του εγκεφάλου είναι 0.01οC. (πηγή NRPB). Σημειώνεται ότι το τηλέφωνο των 1800 MHz έχει μέση ισχύ εκπομπής 125 mW ενώ το αντίστοιχο των 900 MHz έχει ισχύ 250 mW. Συγκριτικά κατά την διάρκεια άθλησης στους ιστούς παράγεται μεταβολική ενέργεια με SAR 3-5 W/kg. Η ενέργεια αυτή παρότι μετασχηματίζεται σε θερμότητα, δεν δημιουργεί βιολογικά προβλήματα.

Γράφημα 1: 95% Διάστημα εμπιστοσύνης της πυκνότητα της ισχύος σε εσωτερικούς χώρους και σε εξωτερικούς χώρους περιμετρικά των κεραιών εταιρειών κινητής τηλεφωνίας.

Γράφημα 2: 95% Διάστημα εμπιστοσύνης της πυκνότητα της ισχύος σε εσωτερικούς χώρους και σε εξωτερικούς χώρους περιμετρικά των κεραιών εταιρειών ραδιοτηλεόρασης

Προστασία Εργαζομένων από ΗΜ-πεδία Ραδιοσυχνοτήτων Αποφυγή εργασιών στους λοβούς εκπομπής της κεραίας Αποφυγή επαφής με τις διατάξεις ακτινοβόλησης - Σοβαρός κίνδυνος εγκαυμάτων, ηλεκτροπληξιών Χρήση αδρανών υλικών στα σημεία επαφής του εργαζόμενου με το έδαφος. Αν επάγονται ρεύματα επαφής από στατικά ηλεκτρικά πεδία, τότε ο εργαζόμενος γειώνει τα παπούτσια του. Ενδείκνυται η χρήση προσωπικών δοσιμέτρων ΗΜ-ακτινοβολίας Τα αδρανή υλικά (π.χ. Τσιμέντο) ελαττώνουν δραστικά την ένταση ηλεκτρικού πεδίου Ε. Αντίθετα η θωράκιση από μαγνητικά πεδία απαιτεί την δημιουργία κλωβών Faraday.

Η πιο πρόσφατη επιδημιολογική μελέτη Δείγμα: 1429 συμμετέχοντες και 1470 άτομα ομάδας ελέγχου. Στις αγροτικές περιοχές το odds ratio 1.4 (95% διάστ. Εμπιστ. 0,98 ως 2,0) αυξήθηκε σε 3,2 (95% διάστ. Εμπιστ. 1,2 ως 8,4) με >5 χρόνια περίοδο λανθάνουσας κατάστασης για κινητά τηλέφωνα. Τα αντίστοιχα odds ratios σε αστικές περιοχές ήταν 0,9 (0,8 ως 1,2) και 0,9 (0,6 ως 0,4) αντίστοιχα. Αυτές οι επιδράσεις ήταν πιο προφανείς σε κακοήθεις όγκους εγκεφάλου

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ (κινητή τηλεφωνία) Οι μέχρι τώρα μελέτες σε κύτταρα καθώς και οι επιδημιολογικές μελέτες σε πειραματόζωα και σε ανθρώπους που έχουν εκτεθεί σε ΗΜ ακτινοβολία προερχόμενη από την κινητή τηλεφωνία δεν έχουν καταλήξει σε σίγουρα αποτελέσματα όσον αφορά σε βλάβες που μπορεί να προκληθούν στην υγεία Υπάρχουν ακόμα κενά γνώσης όσον αφορά την μακροχρόνια έκθεση σε ΗΜ ακτινοβολία υψηλής συχνότητας κάτω από το όριο των θερμικών επιδράσεων τα οποία πρέπει να διερευνηθούν περαιτέρω. Ιδιαίτερα σε ότι αφορά τους μηχανισμούς βιολογικής δράσης της ΗΜ ακτινοβολίας

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ (κινητή τηλεφωνία) Τα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν αφορούν την δυνατότητα επιρροής της ΗΜ ακτινοβολίας στην έκφραση γονιδίων δηλ την ικανότητα να επηρεάσει στους αυξητικούς παράγοντες, την μεταφορά σημάτων, την επιρροή στα κινετοχώρια.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (χαμηλής συχνότητας ΗΜ ακτινοβολίας) Όσον αφορά στη δράση των ΗΜ ακτινοβολιών χαμηλής συχνότητας (extreme low frequency) τα μέχρι τώρα αποτελέσματα στην ικανότητα να προκαλέσουν καρκίνο είναι αντιφατικά και σύμφωνα με αυτά που αναφέρει και η παγκόσμια οργάνωση υγείας, η περίπτωση καρκινογόνου δράσης είναι εξαιρετικά χαμηλή.

Τυπική συσκευή τηλεφώνου Συχνότητα (MHz) Όρια SAR της Ε.Ε. (W/kg) Τυπική συσκευή τηλεφώνου SAR (Εμβέλεια) (W/kg) 900 2.0 0.7 (0.2-1.2) 1800 1900 0.3 (0.1-0.5)

Τύποι γραμμών μεταφοράς Απόσταση από τις γραμμές Χρήση Μαγνητικό πεδίο (μΤ) Μέγιστο δικαίωμα διέλευσης Απόσταση από τις γραμμές 15μ 30μ 61μ 91μ 115kV Μέση 3 0.7 0.2 0.04 0.02 Μέγιστη 6.3 1.4 0.4 0.09 230kV 5.8 2.0 0.18 0.08 11.8 4.0 1.5 0.36 0.16 500kV 8.7 2.9 1.3 0.32 0.14 18.3 6.2 2.7 0.67 0.30