ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΨΗΦΙΔΩΤΑ ΑΝΝΑ ΠΟΡΙΧΗ Β3

Ψηφιδωτό καλείται η τεχνική επένδυσης επιφανειών με μικρές, συνήθως τετράγωνες, ψηφίδες από φυσικά πετρώματα ή υαλόμαζα οι οποίες προσκολλώνται σε κατάλληλα διαμορφωμένο υπόστρωμα από ασβεστoκονίαμα δημιουργώντας περίτεχνα διακοσμημένες επιφάνειες. Το ψηφιδωτό προήλθε από την ανάγκη αντικατάστασης του δαπανηρού μαρμάρινου δαπέδου, με άλλο υλικό, ανθεκτικό αλλά πολυτελές. Επινοήθηκε από τους λαούς της Μεσογείου ενώ είναι γνωστό στην αρχαία Ελλάδα ήδη από τον 5ο π.Χ. αιώνα.

Τα παλαιότερα σωζόμενα ψηφιδωτά εντοπίζονται στο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου και ιδιαίτερα στη Μικρά Ασία και χρονολογούνται στον 8ο π.Χ. αιώνα. Από τον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου, η τεχνική των ψηφιδωτών μεταλαμπαδεύτηκε στη Ρώμη τον 1ο π.Χ. αι. και από εκεί σε ολόκληρη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία . Οι Ρωμαίοι ήταν οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν ψηφιδωτά σε επιτοίχιες εφαρμογές στα τεχνητά σπήλαια που αφιέρωναν στις Μούσες (Μωσαϊκό). Τη μεγάλη τους ακμή γνωρίζουν οι ψηφιδωτές διακοσμήσεις κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Οι Βυζαντινοί εκτός από επιδαπέδια και επιτοίχια ψηφιδωτά έφτιαχναν και φορητές ψηφιδωτές εικόνες

Οι τεχνίτες που κατασκεύαζαν το ψηφιδωτό ονομάζονταν ψηφοθέτες. Η θεματολογία της διακόσμησης περιλαμβάνει κυρίως θρησκευτικά σύμβολα και θέματα από την Αγία Γραφή, ενώ σπανιότερα απεικονίζονται μυθολογικά αλληγορικά θέματα. Χαρακτηριστικά δείγματα ψηφιδωτών βρίσκονται στο Μαυσωλείο της κόρης του Μεγάλου Κωνσταντίνου, στο ναό της Αγίας Μαρίας της Μείζονος και του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη, στο Βαπτιστήριο της Μητροπόλεως στη Νεάπολη αλλά και στο Μαυσωλείο της Γκάλα Πλακιδίας στη Ραβέννα.

Τα ψηφιδωτά στη Βυζαντινή περίοδο: Με την άνοδο της βυζαντινής αυτοκρατορίας από τον 5ο αιώνα τούτη η μορφή τέχνης απέκτησε νέα χαρακτηριστικά. Σε αυτά τα χαρακτηριστικά περιλαμβάνονται οι ασιατικές τεχνοτροπικές και ιδεολογικές επιδράσεις και η χρήση ειδικών υάλινων ψηφίδων που κατασκευάζονταν στη βόρεια Ιταλία και τις γνωρίζουμε με τον γενικό όρο σμάλτα. Τα σμάλτα κατασκευάζονταν από παχιά στρώματα έγχρωμης υάλου, είχαν ακανόνιστη επιφάνεια και περιείχαν μικροσκοπικές φυσαλίδες αέρα. Ενίοτε στην οπίσθια όψη τους ήταν καλυμμένα με αργυρά ή χρυσά λεπτά φύλλα, προκειμένου να παράγουν το ανάλογο αισθητικό αποτέλεσμα της υποβώσκουσας φωτεινότητας, μιας αφαιρετικής διάστασης της ιερότητας, που δεν απαντάται σε καμία άλλη περίοδο της τέχνης του ψηφιδωτού.

Τα βυζαντινά επιτοίχια ψηφιδωτά φιλοτεχνούνταν με άμεση τοποθέτηση των ψηφίδων πάνω σε ειδικά προετοιμασμένη επιφάνεια ασβεστοκονιάματος που αποτελούνταν από διάφορα στρώματα. Είναι φανερό ότι πρόκειται για τεχνική πολυδάπανη και δύσκολη. Στην περίπτωση των φορητών ψηφιδωτών εικόνων, η τεχνοτροπία είναι ιδιαίτερα διαφορετική. Το μέγεθος των ψηφίδων εδώ είναι αισθητά πιο μικρό από αυτό στα επιτοίχια και επιδαπέδια ψηφιδωτά.

«Η Αυτοκράτειρα Θεοδώρα», ψηφιδωτό από το ναό Σαν Βιτάλε στη Ραβένα, 6ος αι. (λεπτομέρεια).

«Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός» «Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός». Λεπτομέρεια ψηφιδωτής παράστασης από το βόρειο τοίχο του ιερού στο ναό του Αγίου Βιταλίου στη Ραβέννα που χρονολογείται στο 547.

«Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα με τις ακόλουθές της». 547 μ. Χ «Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα με τις ακόλουθές της». 547 μ.Χ. Ραβέννα, ναός του Αγίου Βιταλίου .

ΠΗΓΕΣ: digitalschool.minedu.gov.gr el.wikipedia.org www.xanthi.ilsp.gr