ΠΑΠΥΡΟΣ Από χειρόγραφο της Νεκράς Θάλασσας (2ος – 1ος αι. π.Χ.)

ΜΕΓΕΘΟΣ ΠΕΡΓΑΜΗΝΗΣ Ο Αλεξανδρινός κώδικας (Codex Alexandrinus), μια Βίβλος του 5ου αι., που αρχικά περιείχε τουλάχιστον 1640 σελίδες (διαστάσεων 26,4 Χ 31,6 εκ.)

ΜΕΓΕΘΟΣ ΠΕΡΓΑΜΗΝΗΣ Ο Σιναϊτικός κώδικας (Codex Sinaiticus) διαστάσεων 35 Χ 40 εκ.

ΤΡΟΠΟΣ ΓΡΑΦΗΣ Η γραφή στον πάπυρο γινόταν σε παράλληλες στήλες κατά μήκος της λωρίδας του παπύρου από αριστερά προς τα δεξιά. Το σύγγραμμα άρχιζε να γράφεται από το εσωτερικό άκρο (το δεμένο στο κοντάρι) και τελείωνε στο εξωτερικό (λουριά).

ΤΡΟΠΟΣ ΓΡΑΦΗΣ Η ανάγνωση ενός χειρογράφου γινόταν καθώς ξετύλιγε όλο τον κύλινδρο και καθώς διάβαζε, τύλιγε.

ΠΑΛΙΜΨΗΣΤΑ Με τον όρο παλίμψηστο περιγράφονται αρχαία κείμενα σε πάπυρους και περγαμηνές που επικαλύφθηκαν με άλλο κείμενο. Πάλιν ψάω, ψάω = αποσβένω με ξύσιμο. Λόγω υψηλής τιμής έσβηναν τα παλαιότερα βιβλία και έγραφαν νέα κείμενα.

ΠΑΛΙΜΨΗΣΤΑ Τη δεύτερη φορά έγραφαν κάθετα προς τη σειρά του παλιού ή αν έγραφαν παράλληλα, έγραφαν στο χώρο μεταξύ των σειρών του παλιού κειμένου. Με τη χρήση ακτίνων Χ έχουμε τη δυνατότητα ανάγνωσης του αρχικού κειμένου.

ΟΡΓΑΝΑ ΓΡΑΦΗΣ Το βασικό όργανο γραφής σε πάπυρο ή περγαμηνή ήταν ή α) ένα μικρό ευλύγιστο καλάμι, που λεγόταν κάλαμος ή γραφίς ή β) από φτερό (penna) που έχυνε μελάνη. Ο κάλαμος τοποθετούνταν σε ειδική θήκη, το καλαμάριον. Το δοχείο στο οποίο φυλαγόταν το μελάνι ήταν από πηλό, γυαλί, πιο συχνά από κέρατο και ονομαζόταν μελάμβοχον ή μελανοδοχείο.

ΟΡΓΑΝΑ ΓΡΑΦΗΣ Τα όργανα γραφής ήταν ανάλογα με τις γραφικές ύλες. Πέτρες → σμίλη Μεταλλικές πλάκες → εκμαγείο ή εκτυπωτική σφαγίδα.

ΟΡΓΑΝΑ ΓΡΑΦΗΣ Μολύβδινες ή μαρμάρινες πλάκες → χαρακτική αιχμή

ΟΡΓΑΝΑ ΓΡΑΦΗΣ Επεξεργασμένοι κάλαμοι που χρησιμοποιούνταν στην καλλιγραφία

ΟΡΓΑΝΑ ΓΡΑΦΗΣ Τον 4ο αιώνα παράλληλα με τη γραφίδα άρχισε να χρησιμοποιείται η πένα από φτερό χήνας ή άλλου πουλιού για την διακόσμηση των κειμένων, που την έλεγαν κονδύλιον ή κόνδυλο. Με το γλύφανον ένα είδος μαχαιριού, ο γραφέας καθάριζε συχνά το ξερό μελάνι από την άκρη του καλάμου.

Συμπληρωματικός εξοπλισμός ενός καλλιγράφου ΟΡΓΑΝΑ ΓΡΑΦΗΣ Συμπληρωματικός εξοπλισμός ενός καλλιγράφου Σμίλη (σμιλίον) ή ελαφρόπετρα (κίσσηρις) = για το ξύσιμο των κονδυλίων και την απόξεση των λαθών. Διαβήτης = για τη χάραξη ίσων αποστάσεων μεταξύ των γραμμών και των περιθωρίων. Στύλος (μυτερό μεταλλικό αντικείμενο) Χάρακας (κανών) Σπόγγος = για να σβήνει τα λάθη, όταν το μελάνι ήταν ακόμη νωπό.

ΟΡΓΑΝΑ ΓΡΑΦΗΣ Μελάνη = Xρωματιστή υγρή ουσία που χρησιμοποιείται στη γραφή. Λέγεται μελάνη, γιατί το πρώτο χρώμα που χρησιμοποιήθηκε ήταν το μαύρο. Είδη μελάνης: Η μαύρη μελάνη για γράψιμο, που είναι και το παλαιότερο είδος. Η σύνθεσή της είναι από αιθάλη (καπνιά), φυτική γόμμα (κολλητική ουσία) ή από υγρό σουπιάς ή από λιγνίτη και κόλλα. Οι χρωματιστές μελάνες, που η σύνθεσή τους είναι από διάλυμα χρωστικών ουσιών και νερού. Οι ανεξίτηλες μελάνες είναι αυτές που διατηρούν την ισχύ της και μετά από πλυσίματα με αποχρωστικά μέσα. Κυρίως περιέχουν άργυρο. Πολυτελή μελάνη = σε χρώμα πορφύρας με το όνομα κιννάβαρις για τα βασιλικά και αυτοκρατορικά έγγραφα.

ΕΙΔΟΣ ΓΡΑΦΗΣ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ ΔΙΑΚΡΙΝΟΝΤΑΙ ΣΕ ΔΥΟ ΜΕΓΑΛΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ Α) ΜΕΓΑΛΟΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΕΙΔΟΣ ΓΡΑΦΗΣ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ ΔΙΑΚΡΙΝΟΝΤΑΙ ΣΕ ΔΥΟ ΜΕΓΑΛΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ Β) ΜΙΚΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΕΙΔΟΣ ΓΡΑΦΗΣ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ ΜΕΓΑΛΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ Ελληνική γραφή μέχρι το 9ο αι. Μόνο κεφαλαία Συνεχόμενο κείμενο, χωρίς διαχωρισμό λέξεων, σημείων στίξεως και τονισμού Δήλωση μιας νέας παραγράφου με ένα μικρό χάσμα

ΕΙΔΟΣ ΓΡΑΦΗΣ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ Ο γραφικός χαρακτήρας κάθε εποχής διαφέρει. Αυτό αποτελεί ένα βασικό τεκμήριο χρονολόγησης των κωδίκων. Συχνά χρησιμοποιούνταν συντμήσεις λέξεων. Κυρίως των ιερών ονομάτων, π.χ. ÉÓ=Ιησούς, ÈÓ= Θεός, ÏÕÍÏÓ= ουρανός. Διορθώσεις: είτε ξύνοντας είτε βάζοντας μια τελεία από κάτω ή πάνω από κάθε γράμμα.

ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΚΔΟΣΕΩΣ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ Ομάδα γραφέων καλλιγράφων Αντιγραφή Ο κάθε αντιγραφέας εργαζόταν μόνος με υπαγόρευση του αντιγραφέα Ομαδικά

Ο αντιγραφέας βλέπει μία –μία τις φράσεις και τις αντιγράφει

ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ Λάθη αντιγραφής Οπτικά Ακουστικά

ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΝ Η μεγαλογράμματος γραφή. Χωρίς στίξη και άλλα σημεία, πλην της δασείας. Ο πάπυρος και η περγαμηνή. Ο κάλαμος και η πέννα. Όλα τα είδη της μελάνης. Το ειλητάριο και ο κώδικας. Η διαίρεση σε βιβλία και κεφάλαια.

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΤΗΣ Κ. ΔΙΑΘΗΚΗΣ 25 βιβλία από τα 27 είναι επιστολές Μόνο το κατά Ματθαίον και το κατά Μάρκον ευαγγέλιο δε γνωρίζουμε αν στάλθηκαν ως επιστολές ΠΑΠΥΡΟΣ Τα βιβλία της Κ. Δ. γράφτηκαν σε πάπυρο ΠΕΡΓΑΜΗΝΗ Τα αντίτυπα γράφτηκαν σε περγαμηνή Συγκεντρώθηκαν σε ομάδες

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΤΗΣ Κ. ΔΙΑΘΗΚΗΣ Όταν συγκεντρώθηκαν σε τέσσερις τόμους, ήταν μάλλον κώδικες Τέσσερα Ευαγγέλια Πράξεις των Αποστόλων + Καθολικές 14 επιστολές του απ. Παύλου Αποκάλυψη

ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ Πολύ νωρίς συγκεντρώθηκε όλη η Καινή Διαθήκη σε ένα τόμο Κώδικες του 4ου αι. έχουν Παλαιά και Καινή Διαθήκη