Ερευνητική Εργασία ΕΦΗΒΕΙΑ: Ο ΚΟΣΜΟΣ ΜΑΣ! 2ο ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης Τάξη Α’ Σχολικό Έτος 2013-2014 Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Ευαγγελία Μπακάλη

Θέμα της εργασίας μας αποτελεί η εφηβική ηλικία, ο κόσμος των εφήβων όπως τον βιώνουν καθημερινά. Συγκεκριμένα, θα μελετήσουμε ανά ομάδα: την ψυχολογία των εφήβων και τη σχέση τους με τους γύρω τους τη σχέση τους με το σχολείο με τη διατροφή και τον αθλητισμό με την τεχνολογία και τη μουσική με τη μόδα και την κατανάλωση με τη γλώσσα.

Εφηβεία και ψυχολογία Μέλη ομάδας Στρατής Ποδαράς Βαλάντω Αλτιπαρμάκη Νίκη Θωμαΐδου Ραφαηλία Πασηνιώτη Σοφία Μαντζουράνη

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τι είναι η Εφηβεία; ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τι είναι η Εφηβεία; Εφηβεία είναι η αναπτυξιακή περίοδος του ατόμου, κατά την οποία πραγματοποιείται η μετάβαση από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση. Πρόκειται για μία ιδιαίτερη περίοδο της ζωής του ανθρώπου, στη διάρκεια της οποίας συμβαίνουν παράλληλα πολλές και σημαντικές αλλαγές στην κατάσταση του παιδιού σε σωματικό, συναισθηματικό και νοητικό επίπεδο. Ο βομβαρδισμός ορμονών επηρεάζει τις συναισθηματικές και νοητικές αντιδράσεις των εφήβων με αποτέλεσμα να παρατηρούνται έντονες αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουν την οικογένεια, το σχολείο, τους συνομήλικους, την κοινωνία. Ταυτόχρονα αλλάζει και διαφοροποιείται ο τρόπος που βλέπουν τον εαυτό τους και βάζουν τους προσωπικούς τους στόχους.   Oι έφηβοι νιώθουν και είναι πολύ ευάλωτοι. Έχουν άγχος, αγωνία και ανασφάλεια, γιατί καλούνται να αποχωριστούν την παιδική τους ηλικία. Έχουν ανάγκη να απομονωθούν για να μπορέσουν να επεξεργαστούν τα νέα δεδομένα. Από τη μία μεριά εξαρτώνται από τους γονείς τους και από την άλλη επιθυμούν την ανεξαρτησία τους.

ΕΦΗΒΕΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Τι βιώνει ο έφηβος; Όλα αλλάζουν σε αυτόν και γύρω του. Το σώμα του, οι συναισθηματικοί του δεσμοί, τα ενδιαφέροντα του, αλλά χωρίς να έχει την παραμικρή βεβαιότητα για το αποτέλεσμα αυτών των αλλαγών. Οι αλλαγές στο σώμα συνοδεύονται από αντίστοιχη αλλαγή στον τρόπο που του συμπεριφέρονται οι άλλοι, πρώτα οι γονείς αλλά και οι καθηγητές στο σχολείο (π.χ. γίνονται πιο αυστηροί απέναντί τους και έχουν μεγαλύτερες προσδοκίες από αυτούς). Ο έφηβος όμως δυσκολεύεται να ερμηνεύσει αυτήν την αλλαγή στάσης από τους γύρω του. Είναι μπερδεμένος και επιθυμεί να μεγαλώσει γρήγορα, αλλά παρόλα αυτά νοσταλγεί ταυτόχρονα την παιδική του ηλικία.

Η σχέση εφήβων-γονέων Οι γονείς: Η θέση τους είναι δύσκολη, διότι καλούνται να διαχειριστούν προσωπικές και κοινωνικές αλλαγές μαζί με την εφηβεία των παιδιών τους. Συχνά νιώθουν ότι πλέον δεν μπορούν να έχουν τον έλεγχο καταλήγοντας κάποιες φορές να υιοθετούν ακραίες στάσεις. Φέρονται στον έφηβο από τη μία σαν να είναι παιδί και τον καθοδηγούν, υποδεικνύοντάς του τι να κάνει, και από την άλλη σαν ενήλικα περιμένοντας να είναι υπεύθυνος. Πολλές φορές φοβούνται ότι το παιδί τους δεν θα μπορέσει να τα καταφέρει στον κόσμο των ενηλίκων και είναι εκείνοι που πριονίζουν την αυτοπεποίθηση και τον καθιστούν εξαρτημένο από τους ίδιους. Τέλος, προσπαθώνατς να δώσουν στο παιδί τους τα εφόδια που χρειάζονται για να επιτύχει κάποιους στόχους, το φορτώνουν ευθύνες που στην ουσία είναι δικές τους όπως π.χ. ένα ανεκπλήρωτο όνειρο.

Οι έφηβοι συχνά έχουν αρνητική συμπεριφορά απέναντι στα περισσότερα πράγματα: 1) για να τραβήξουν την προσοχή όλων, 2) να επιδείξουν την δύναμη τους και 3) να εκδικηθούν τους γονείς τους. Αυτοί οι στόχοι της αρνητικής συμπεριφοράς δεν προωθούν την εξέλιξη του ατόμου, αλλά μάλλον την εμποδίζουν. Τα παιδιά που παρουσιάζουν τέτοια συμπεριφορά είναι συνήθως αποθαρρυμένα. Στέλνουν κάποια ισχυρά μηνύματα στους γονείς τους και στην κοινωνία. Οι έφηβοι που αναζητούν δύναμη, πιστεύουν ότι γίνονται σημαντικοί, όταν προκαλούν την εξουσία και ανακτούν τον έλεγχο. Φοβούνται ότι οι άλλοι θέλουν να τους εξουσιάσουν, γι’ αυτό προσπαθούν να βρουν τρόπο για να επιβληθούν αυτοί σε κάθε κατάσταση. Η συμπεριφορά των εφήβων που έχει στόχο την επίδειξη δύναμης συνδέεται με το θυμό. Τα παιδιά όμως που είναι ευχαριστημένα από τους γονείς τους και τους εαυτούς τους δεν δημιουργούν προβλήματα ούτε στους εαυτούς τους, ούτε στους άλλους.

Ποια θα πρέπει να είναι η σχέση γονέων και εφήβων; Ποια θα πρέπει να είναι η σχέση γονέων και εφήβων; Ο έφηβος θέλει να ακουστεί, θέλει να μοιραστεί ανησυχίες και σκέψεις για το αύριο, αναζητά να απευθυνθεί σε άτομα με κύρος που θα του εμπνέουν εμπιστοσύνη και θα αποτελέσουν τα πρότυπά του για το παρόν και το μέλλον. Οι έφηβοι θέλουν τους γονείς τους δίπλα τους. Κάτι άλλο που ζητούν οι έφηβοι από τους μεγαλύτερους είναι να «ξεχάσουν την εποχή τους» ή να προσαρμοστούν στην τωρινή. Να ακούσουν δηλαδή τον έφηβο με υπομονή, κατανόηση και συναίσθηση όλης της κατάστασης που βιώνει, εξετάζοντας την ουσία του θέματος και όχι μόνο την ύπαρξη του. Ο ρόλος των γονιών, λοιπόν, δεν είναι εύκολος. Κανείς δεν έχει γεννηθεί γονιός και κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι γνωρίζει τα πάντα. Οφείλουν όμως να είναι αυτοί που θα ακούσουν τον έφηβο, να είναι δίπλα του και να τον στηρίζουν. Οι γονείς που συνδυάζουν την έκφραση της στοργής, την ενθάρρυνση της αυτονομίας και της αυτάρκειας του παιδιού και απαιτούν από το παιδί τους μία ώριμη και υπεύθυνη συμπεριφορά, βρίσκονται πιο κοντά στην επιτυχία του ρόλου τους.

Φιλία Με τον όρο φιλία, ο έφηβος εννοεί την στενή σχέση που δημιουργεί με άτομα της ίδιας ηλικίας ή και μεγαλύτερα από εκείνον, η οποία χαρακτηρίζεται από υποστήριξη, εμπιστοσύνη, δέσμευση, μοίρασμα εμπειριών και συναισθημάτων, στοργή και αμοιβαιότητα. Τα στοιχεία που βοηθούν τον έφηβο να δημιουργήσει φιλικές σχέσεις, είναι η ομοιότητα με τους φίλους του, καθώς επιθυμεί να μοιάζει, να έχει τα ίδια ενδιαφέροντα, τα ίδια γούστα μ’ εκείνους και συγχρόνως να βρίσκεται συνέχεια μαζί με την παρέα του. Οι φιλίες που αναπτύσσονται ανάμεσα σε εφήβους του ίδιου φύλου είναι συνήθως πολύ στενές και επιτρέπουν στη συνέχεια τη δημιουργία μιας στενής σχέσης με άτομα του αντίθετου φίλου. Η φιλία φαίνεται να είναι πολύ σημαντική για τον έφηβο, καθώς τον βοηθά να ανεξαρτητοποιηθεί από την οικογένεια του και να εξερευνήσει τον κόσμο έξω από αυτήν.

Προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι νέοι Κάπνισμα Οι έφηβοι, αν και ξέρουν ότι το κάπνισμα είναι βλαβερό, συνεχίζουν να καπνίζουν και να αυξάνονται ο αριθμός των νέων καπνιστών. Οι λόγοι για τους οποίους αρχίζουν το κάπνισμα οι νέοι είναι: Για να μιμηθούν τους γονείς τους ή τους δασκάλους τους. Για να αποδείξουν ότι μεγάλωσαν. Για να κάνουν ό,τι και οι φίλοι τους και να μην αισθάνονται απομονωμένοι στις παρέες τους. Γιατί πέφτουν θύματα καλοστημένων διαφημίσεων. Γιατί δεν υπάρχει επαρκής ενημέρωσή τους για τις συνέπειες του καπνίσματος. Οι γονείς οφείλουν να αποθαρρύνουν το παιδί τους από το κάπνισμα. Σε αυτό το ζήτημα πρέπει να εφιστήσουμε  ιδιαίτερα την προσοχή, διότι η προφορική «καταδίκη» του τσιγάρου δεν πρόκειται να φέρει αποτελέσματα, αν οι γονείς είναι καπνιστές. Δυστυχώς ή ευτυχώς, οι πράξεις έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο στον μιμητισμό των παιδιών από ό,τι το ‘κήρυγμα’. Για αυτό τον λόγο οι γονείς πρέπει να φροντίζουν οι ίδιοι να γίνονται φωτεινά παραδείγματα ,να μην καπνίζουν. Σε αντιδιαστολή με όλα τα ανωτέρω οι γονείς πρέπει να ωθήσουν τα παιδιά τους σε αθλητικές και κοινωνικές δραστηριότητες (όπως μπάσκετ, θέατρο, μουσική κλπ).

Αλκοόλ Στην Ελλάδα το πρόβλημα της κατανάλωσης του αλκοόλ δεν περνάει απαρατήρητο, αφού σύμφωνα με έρευνες το 15% των εφήβων ηλικίας 11 έως 15 ετών καταναλώνει αλκοόλ στο διάστημα μίας εβδομάδας. Πρώτη στις προτιμήσεις των εφήβων είναι η μπύρα, δεύτερα έρχονται τα σκληρά ποτά και τρίτο το κρασί. Στην εφηβική ηλικία το αλκοόλ μειώνει τη σχολική απόδοση, την ικανότητα απορρόφησης της γνώσης και τη συγκέντρωση. Οι έφηβοι που πίνουν έχουν περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν από πνιγμό, πτώσεις ή αυτοκινητιστικά ατυχήματα.

Ναρκωτικά και εφηβεία Η εφηβεία είναι ευάλωτη και εύθραυστη ηλικία. Η οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική κρίση, η πίεση από τις παρέες των συνομηλίκων, η κρίση στο θεσμό της οικογένειας, ιδανικών και αξιών, δημιουργούν αδιέξοδα στους εφήβους. Έτσι πέφτουν ευκολότερα στην παγίδα των ναρκωτικών. Μέσα από τα ναρκωτικά, οι έφηβοι αναζητούν τις λυτρωτικές λύσεις, αναζητούν μια κοινωνική ταυτότητα, προσπαθούν να υποφέρουν λιγότερο και αποζητούν τεχνητούς παραδείσους, που όμως δεν έχουν να προσφέρουν τίποτα.

Ο σημαντικότερος παράγοντας για την αποτροπή των εφήβων από τη χρήση των ναρκωτικών είναι η ενεργή παρουσία των γονέων στη ζωή των παιδιών τους. Η καλλιέργεια ενός υγιούς οικογενειακού περιβάλλοντος για τα παιδιά παίζει πολύ σπουδαίο ρόλο, αφού υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να εκτεθούν στα ναρκωτικά, ακόμα και ακούγοντας γι’ αυτά από συνομηλίκους και γνωστούς. Βασική προϋπόθεση, λοιπόν, για να μειωθεί ο κίνδυνος εμπλοκής ενός παιδιού με τα ναρκωτικά είναι η επικοινωνία. Στην ηλικία των 10-12 ετών είναι καλό να ξεκινήσει ένας πρώτος διάλογος σχετικά με τους κινδύνους και τις επιπτώσεις, έτσι ώστε να προληφθεί η εμφάνιση του προβλήματος.