Επαναπροσαρμογή και επανένταξη χρονίων ψυχωτικών: η ελληνική πραγματικότητα Δημήτριος Γ. Κανδύλης Καθηγητής Α.Π.Θ

το άσυλο (… τόπος ειδικού εγκλεισμού/απομόνωσης αλλά επίσης φροντίδας και υποστήριξης των φρενοβλαβών.)

τα ολοπαγή ιδρύματα (… αποδιοργανώνουν ή σπιλώνουν εκείνες ακριβώς τις ενέργειες που στην κοινωνία των πολιτών έχουν το ρόλο να πιστοποιούν στο άτομο και τους συμπαρευρισκόμενους ότι αυτός διατηρεί: ● κάποιο έλεγχο πάνω στον κόσμο του, ● ότι είναι ένα πρόσωπο που διαθέτει, ◊ αυτεξουσιότητα, ◊ αυτονομία, ◊ ελευθερία δράσης …) Sykes

Η πρώτη ψυχιατρική μεταρρύθμιση

Πληθυσμός Πληθυσμός Πληθυσμός Συνολικός αριθμός εισελθουσών σχιζοφρενών γυναικών % εισόδων % εισόδων 252 9% εισόδων Συνολικός αριθμός εξελθουσών σχιζοφρενών γυναικών 20 (6%)70 (30%)169 (67%) το 40-50% με σημαντική βελτίωση

οι οκτώ εξελικτικές μορφές της σχιζοφρένιας Τύποι Συχνότητα% Τρόπος έναρξης Περίοδος ακμής Βελτίωση M. Bleuler Ciompi & Muller (οι κλινικές εκδηλώσεις στο τέλος της εξέλιξης εμφανίζονται) Ι ,1 αβληχρός χρονίως,συνεχώς παρούσα ΙΙ ,1 “ ‘’ απούσα ΙΙΙ 9,6 “ με επεισόδια παρούσα ΙV 5,3 “ ‘’απούσα V 5 5,3 οξύς χρονίως, συνεχώς παρούσα VI ,3 “ ‘’ απούσα VII ,4 “ με επεισόδια παρούσα VIII 5 11,9 “ ‘’ απούσα

εξέλιξη των σχιζοφρενών το 1/4 έως το 1/3 εμφανίζουν μια πολύ ευνοϊκή εξέλιξη, που μπορεί να φθάσει μέχρι την πλήρη ύφεση μετά από 20 έως 40 χρόνια από την εισβολή της νόσου το 1/2 περίπου εμφανίζει μια μερική βελτίωση που εκδηλώνεται με μια μείωση χωρίς εξαφάνιση της συμπτωματολογίας και / ή μια ποικίλη αλλοίωση - καταστροφή των πνευματικών, προσαρμοστικών, κοινωνικο-επαγγελματικών ικανοτήτων, καθώς και των σχέσεων με τους άλλους το 1/4 μέχρι το 1/3 εμφανίζει μια ασήμαντη βελτίωση είτε μια επιδείνωση και έχει ανάγκη μιας σταθερής ενδονοσοκομειακής ή εξωνοσοκομειακής βοήθειας Ορισμένοι σχιζοφρενείς ( περίπου το 5 έως 10 % ) θα εκδηλώσουν άνοια.

Η πρόγνωση της σχιζοφρένειας εξαρτάται από την θεραπευτική στρατηγική (Bonnafé, Daumézon, Mignot, 1953,1967)

η έξοδος

μια ψυχιατρική με άλλο πρόσωπο

Οι καθημερινές ανάγκες του σχιζοφρενούς 1 Αξιολόγηση και παρέμβαση σε περίπτωση κρίσης Νοσηλεία για διερεύνηση ή ψυχιατρική θεραπεία Φαρμακοθεραπεία Ατομική υποστηρικτική θεραπεία Συμπεριφοριακή και γνωστική ψυχοθεραπεία Ατομική ψυχοθεραπεία Οικογενειακή θεραπεία Ομάδες αλληλεγγύης Πληροφόρηση για την αρρώστια Συμβουλές για θέματα - προβλήματα της σωματικής ιατρικής Βοήθεια για τη μη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών.

Οι καθημερινές ανάγκες του σχιζοφρενούς 2 Παρέμβαση για τη βελτίωση κοινωνικών δεξιοτήτων Παρέμβαση που αποσκοπεί στη βελτίωση της ικανότητας αντιμετώπισης της καθημερινής ζωής και την επίλυση επειγόντων κοινωνικών και μη προβλημάτων Βοήθεια για την εξεύρεση κατοικίας και για τη διαμονή Εκπαίδευση ή κατάρτιση σ’ ένα επάγγελμα Βοήθεια για την απόκτηση ή διατήρηση μιας κύριας απασχόλησης/εργασίας Οργάνωση δραστηριοτήτων απασχολησιοθεραπευτικού χαρακτήρα Οργάνωση δραστηριοτήτων του ελεύθερου χρόνου Διασύνδεση με ένα πρόσωπο – εθελοντή Συμβουλές οικονομικής φύσης - νομική βοήθεια Φύλαξη των παιδιών Βοήθεια στο γονεϊκό ρόλο.

τι είναι η επαναπροσαρμογή και η επανένταξη των χρονίων σχιζοφρενών; Ανάπτυξη δεξιοτήτων και βελτίωση των δυνατοτήτων Επαναφορά στην προηγούμενη λειτουργική κατάσταση Προσπάθεια να μειωθεί η ψυχική αναπηρία Ένταξη του αρρώστου σε μια θέση εργασίας Επιστροφή και επανένταξη στο σπίτι, στον κοινωνικό χώρο

Βασικές αρχές της ψυχοκοινωνικής επανένταξης η ψυχική αρρώστια δεν επηρεάζει όλες τις διαστάσεις της προσωπικότητας η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι δυνατό να ανταποκριθεί προοδευτικά σε εντελώς νέες απαιτήσεις, στην παρουσία ή απουσία ειδικών παραγόντων στο περιβάλλον και στην κοινότητα η κοινωνική πίεση μεταφέρεται αυτούσια ή τροποποιημένη στο άτομο μέσα από τις προσδοκίες της ομάδας για το άτομο αυτό για τον ψυχικά άρρωστο απαιτείται προσφορά όμοιων συνθηκών με εκείνες που θα συναντήσει στην καθημερινή ζωή του ώστε να εξοικειωθεί μ’ αυτές η πρακτική ακολουθεί πάντα μια ιεραρχημένη διαδικασία στους τομείς της εργασίας, της στέγασης και των κοινωνικών δραστηριοτήτων

η πραγματοποίηση της ψυχοκοινωνικής επανένταξης περνά μέσα από την οριστική κατάλυση της δυαδικής σχέσης άρρωστος φύλακας και την αντικατάστασή της με την τριαδική σχέση ελευθερίας άρρωστος θεραπευτής κοινότητα

Για την εγκαθίδρυση μιας σχέσης ελευθερίας θα πρέπει κάθε εκπαιδευτής  Να λειτουργεί σαν καθρέφτης,  Να τροφοδοτεί τον άρρωστο με αλήθειες,  Να αποτελεί για τους αρρώστους τον μεσολαβητή ανάμεσα στον φαντασιωσικό τους κόσμο και την αντικειμενική πραγματικότητα,  Να συμμετέχει συνειδητά μαζί με τους ασθενείς στις διάφορες δραστηριότητες,  Να μην παραμελεί την ανάγκη επικοινωνίας ανάμεσα στους ασθενείς και στον ίδιο,

● ο πρωταρχικός στόχος είναι να παρέχει στο χρόνιο άρρωστο τα μέσα για μία αξιοπρεπή και ευπρεπή ύπαρξη, όποια και αν είναι η φύση και η σοβαρότητα των διαταραχών ● έχει ως σκοπό να επιτρέψει στον χρόνιο άρρωστο τη μέγιστη αυτονομία, που είναι συμβατή με τις εμφανείς ή λανθάνουσες ικανότητές του

● δεν είναι ούτε τυποποίηση ούτε προσαρμογή στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος ● δεν είναι ενιαία για όλους τους χρόνιους αρρώστους. Είναι προσωπική υπόθεση και πάντα θα αφορά μια μόνο πάσχουσα ύπαρξη

● τα χρησιμοποιούμενα μέσα για δεν πρέπει ποτέ να περιλαμβάνουν εξευτελιστικούς ή άχρηστους καταναγκασμούς, τόσο στην καθημερινή πρακτική και στην εφαρμογή τεχνικών μάθησης ή επανεκπαίδευσης. ● ο θεραπευτικός ακτιβισμός των θεραπευτών είναι επιβλαβής για τον άρρωστο.

● δεν μπορεί να περιορίζεται απλά σε μια τεχνική ● αρχίζει με την αντιμετώπιση του α΄ επεισοδίου και η διάρκειά της δεν είναι εύκολο να προκαθορισθεί ● είναι αναγκαία η λειτουργική εναρμόνιση ενός πολύπλοκου συστήματος και ο συντονισμός των διαφόρων παρεμβάσεων προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της ● τα συστήματα περίθαλψης και βοήθειας στη χώρα μας θα πρέπει να παράσχουν, περισσότερο απ’ ότι στο παρελθόν, τα απαραίτητα υλικά και έμψυχα μέσα για την επίτευξη των σκοπών της

Κίνδυνοι και οφειλές πρέπει να φροντίσουμε να αποφευχθεί ο κίνδυνος μιας απλής μετατροπής των παραδοσιακών μεθόδων και εργαλείων, που αν και ανανεωμένα, θα καταλήξουν να αναπαραγάγουν πολύ πιο εκλεπτυσμένα κανάλια κοινωνικού ελέγχου οφείλουμε να αποφύγουμε την μετατροπή των ήδη υπαρχουσών μονάδων Ψ.Κ.Α σε κλειστές μονάδες νοσηλείας, κοινωνικά απομονωμένες, όπου οι άρρωστοι θα παλινδρομούν, όπου η εξάρτησή τους από την κρατική πρόνοια-περίθαλψη θα διαιωνίζεται θα πρέπει να υπάρξει μια συγκεκριμένη πρακτική που θα επιτρέψει να μην πνιγεί ο ιατρικός και κοινωνικός χαρακτήρας των προβλημάτων των ψυχικά ασθενών σε μια τεχνητή εθνική ιδεολογία ειδικών.( λογιστών, διαχειριστών ανθρωπίνων πόρων)

( … η διανοητική κατάσταση και η συμπεριφορά του αρρώστου μεταβάλλονται, όταν μεταβάλλεται η ιδιότητά του, όπου μπορεί να μεταβληθεί. Η κατάστασή του παραμένει σταθερά όταν η ιδιότητά του η ίδια είναι σταθερά.) P.C. Racamier, 1973 Le psychanalyste sans divan, p.79

(….οι μονάδες ΨΚΑ πρέπει να είναι εναλλακτικές λύσεις του κοινωνικού ελέγχου και όχι εναλλακτικές στον κοινωνικό έλεγχο.) P. Lascoumes, 1994 Environnement et ordre public, p. 277