Εκπαιδευςη μεςα απο την τεχνη Ελένη Ξανθάκου 2ο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Αθήνας

John Dewey (1934/1980) Η αισθητική εμπειρία αποτελεί το κατεξοχήν μέσο για την ανάπτυξη της φαντασίας, η οποία αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της διεργασίας της μάθησης. Η αισθητική εμπειρία αποτελεί πρόκληση για σκέψη.

Sartre (1949/2008) ‘Ο αναγνώστης πρέπει να εφευρίσκει τα πάντα ξεπερνώντας διαρκώς τα γραφόμενα… Η ανάγνωση είναι κατευθυνόμενη δημιουργία.’

Howard Gardner (1973,1983,1990) Η αισθητική εμπειρία προσφέρει τη δυνατότητα να επεξεργαζόμαστε πλήθος συμβόλων μέσω των οποίων γίνεται δυνατή η έκφραση διαφόρων όψεων της πραγματικότητας, που βοηθάει να συνειδητοποιείται ό,τι δεν μπορεί να είναι εύκολα κατανοητό μέσω των ορθολογικών επιχειρημάτων.

Στοχαστές του Palo Alto της Καλιφόρνιας (Watzlawick, Beavin Bavelas, Jackson, 1967 & Watzlawick, 1986) Για να μπορεί ο άνθρωπος να σκέφτεται ολοκληρωμένα χρειάζεται η ισότιμη και αλληλοσυμπληρωνόμενη λειτουργία των δύο ημισφαιρίων του εγκεφάλου. Αριστερό ημισφαίριο: εκλογίκευση, ορθολογική κατανόηση Δεξιό ημισφαίριο: διαισθητική, ολιστική σύλληψη πολύπλοκων σχέσεων

Σχολή της Φρανκφούρτης (Adorno, 1953/1984, 1970/2000) Η επαφή με την τέχνη προσφέρει κριτήρια που βοηθούν να απεγκλωβιζόμαστε από τις κυρίαρχες νόρμες και να αμφισβητούμε τις παραδοχές που είναι εγκαθιδρυμένες στις κοινωνικές και παραγωγικές σχέσεις.

Mezirow Jack (2009) Μετασχηματίζουσα μάθηση είναι η διεργασία μέσω της οποίας μετασχηματίζουμε προβληματικά πλαίσια αναφοράς(δομές σκέψεων, νοητικές συνήθειες, νοηματικές προοπτικές)- δομές παραδοχών και προσδοκιών- έτσι ώστε να τις κάνουμε πιο περιεκτικές, ευδιάκριτες, ανοικτές, στοχαστικές και συναισθηματικά δεκτικές στην αλλαγή’.

Εικαστικές Τέχνες Πολλές διαφορετικές μορφές και τεχνικές, παραδοσιακές και νεότερες Καλές και εφαρμοσμένες τέχνες Ποικίλες εικόνες και προϊόντα της σύγχρονης τοπικής και παγκόσμιας οπτικής παραγωγής και επικοινωνίας, που λόγω της ανάπτυξης της τεχνολογίας και των μέσων μαζικής επικοινωνίας, κατακλύζουν και διαμορφώνουν την καθημερινότητά μας και συγκροτούν το καθημερινό οπτικά προσδιοριζόμενο πολιτισμό μας (visual culture) (Freedman, 2003).

Γιατί εστιάζουμε στις Εικαστικές Τέχνες Οι Εικαστικές Τέχνες έχουν τη δική τους ‘οπτική γλώσσα’ Χρώμα Γραμμή Τόνος Μοτίβο Υφή Σχήμα Φόρμα Χώρος Σύνθεση

Οι Εικαστικές Τέχνες και το Παιδί Το σχέδιο και η ζωγραφική γίνεται βασικό μέσο επικοινωνίας των παιδιών. Το παιδικό σχέδιο είναι ένα πανίσχυρο μέσο διαπραγμάτευσης, αποτύπωσης και έκφρασης των συναισθημάτων, των ενδιαφερόντων, των σκέψεων, των αφηγήσεων και των προσδοκιών των δημιουργών τους, ένα παράθυρο στον εσωτερικό τους κόσμο (Anning και Ring, 2004).

Οι Εικαστικές Τέχνες στην εκπαιδευτική διαδικασία Η εικαστική διαδικασία προάγει τη διαρκή ανάδειξη προβλημάτων και την αναζήτηση πρωτότυπων λύσεων. Οι Εικαστικές Τέχνες προσφέρουν πολύτιμες αισθητικές εμπειρίες. Οι μαθητές δραστηριοποιούνται εικαστικά περισσότερο για την ποιότητα της εμπειρίας και πολύ λιγότερο για εξωγενείς απολαβές (Eisner, 2002). Οι Εικαστικές Τέχνες διευρύνουν τη φαντασία, την εφευρετικότητα και τη δημιουργικότητα των μαθητών. Οι Εικαστικές Τέχνες φωτίζουν τις πολλαπλές πλευρές της ζωής ενισχύοντας την αυτογνωσία. Η εικαστική εμπειρία συνεπάγεται γλωσσική επικοινωνία και ανάπτυξη. Τα παιδιά συναντούν επαγγελματίες καλλιτέχνες και εξοικειώνονται με εναλλακτικά επαγγελματικά μοντέλα.

Στόχος εισαγωγής Εικαστικών Τεχνών στην εκπαιδευτική διαδικασία Ανάπτυξη οπτικού εγγραματισμού (visual literacy) Επικοινωνία με άνεση μέσα από τη δημιουργία εικαστικών και οπτικών μορφών Ενεργή και κριτική ανάγνωση εικόνων Ολόπλευρη ανάπτυξη των μαθητών μέσα από ένα μοντέλο βιωματικής και εμπειρικής μάθησης

Το πρόγραμμα ‘Εκπαίδευση μέσα από την Τέχνη’… …χρησιμοποιεί τη μέθοδο ‘Μετασχηματίζουσα Μάθηση μέσα από την Τέχνη’ (Κόκκος, Α.,2011)

‘Μετασχηματίζουσα Μάθηση μέσα από την Τέχνη’ Οι εκπαιδευόμενοι παρατηρούν και επεξεργάζονται έργα τέχνης, των οποίων το περιεχόμενο σχετίζεται με το περιεχόμενο ενός ή περισσοτέρων θεμάτων που μελετούν. Από την επεξεργασία προκύπτουν νέες ιδέες και εμπλουτίζεται η προσέγγιση του υπό μελέτη θέματος.

Οι τάσεις για την επιλογή αντικείμενων παρατήρησης Έργα μαζικής κουλτούρας με στόχο να εξεταστούν κριτικά τα στερεοτυπικά μηνύματα που περιέχουν. Έργα τέχνης ως εναύσματα για την ενδυνάμωση της κριτικής σκέψης επάνω σε διάφορα θέματα (χωρίς να λαμβάνεται υπόψη με έμφαση το κριτήριο της αισθητικής τους αξίας). Σημαντικά έργα τέχνης που συνδυάζουν τον κριτικό στοχασμό με την αισθητική εμπειρία.

Εφαρμογή της μεθόδου Πρώτο στάδιο: Προσδιορισμός της ανάγκης για κριτική διερεύνηση του θέματος Δεύτερο στάδιο: Έκφραση απόψεων εκπαιδευομένων Τρίτο στάδιο: Προσδιορισμός των υποθεμάτων και των κριτικών ερωτημάτων Τέταρτο στάδιο: Επιλογή των έργων τέχνης και συσχέτισή τους με τα κριτικά ερωτήματα Πέμπτο στάδιο: Επεξεργασία των έργων τέχνης και συσχέτισή τους με τα κριτικά ερωτήματα Έκτο στάδιο: Κριτικός αναστοχασμός και αποτίμηση της ανάπτυξης της ικανότητας για κριτικό/ δημιουργικό στοχασμό

Πιο συγκεκριμένα στο Πέμπτο στάδιο ακολουθείται… η τεχνική του Perkins (1994)(ολιστική άποψη για το έργο τέχνης) η τεχνική του Visible Thinking (εκμαιευτικές ερωτήσεις με ευέλικτη σειρά) 1η φάση: Εισαγωγικές παρατηρήσεις: χρόνος για παρατήρηση 2η φάση: Xρόνος για ευρεία παρατήρηση 3η φάση: Λεπτομερής και σε βάθος παρατήρηση 4η φάση: Σύνθεση - Συμπεράσματα Τι βλέπεις (διαβάζεις ή ακούς); Τι συμβαίνει; Τι παρατηρείς που σε κάνει να το λες αυτό; Τι σε κάνει να αναρωτιέσαι; Ποιους προβληματισμούς σου προκαλεί;

Βιβλιογραφία Adorno. Th. κά. (1953/1984) Τέχνη και Μαζική Κουλτούρα Αθήνα: Ύψιλον Adorno, Th. (1970/2000) Αισθητική Θεωρία Αθήνα: Αλεξάνδρεια Κόκκος,Α. και Συνεργάτες (2011) Εκπαίδευση μέσα από τις Τέχνες. Αθήνα: Μεταίχμιο Sartre, J.P. (1949/2008) Τι είναι Λογοτεχνία; Αθήνα: Μεταίχμιο Watzlawick, P. (1986) Η Γλώσσα της Αλλαγής. Αθήνα: Κέδρος Anning, A. and Ring, K. (2004) Making sense of children’s drawings, Maidenshead, Berkshire and New York: Open University Press. Dewey, J. (1934/1980) Art as Experience. USA: The Penguin Group Eisner, E. (2002) The arts and the creation of mind, New Haven and London: Yale University Press. Freedman, K. (2003) Teaching visual culture: curriculum, aesthetics and the social life of art, New York and London: Teachers College Press.

Βιβλιογραφία Gardner, H. (1973) The Arts and human Development . New York: Wiley Gardner, H. (1983) Frames of mind: The theory of multiple intelligences. New York: Basic Books Garner, H. (1990) Art Education and Human Development. Los Angeles: The Getty Education Institute for the Arts Kolb, D., Rubin,I. ,& Osland, J. (1991) Organizational Behaviour: An Experiential Approach. New York, N.Y.: Prentice-Hall Mezirow, J. (2009) An Overview on Transformative Learning In K. Illeris (Ed). Contemporary Theories of Learning. (p.90-105) London/ New York: Routeledge Perkins, D. (1994) The Intelligent Eye: Learning to think by Looking at Art. The Getty Education Institute for the Arts. Los Angeles, California Watzlawick, P., Beavin Bavelas, J., Jackson, D. (1967) Pragmatics of Human Communication. New York/London: WW Norton and Company

Ελένη Ξανθάκου elexanth@ya hoo.gr 2oΠΠΓ Αθήνας Ευχαριστώ. ‘There are two goals in the learning process. One is to learn the specifics of a particular subject matter. The other is to learn about one’s own strengths and weaknesses as a learner” (Handbook of Kolb, Rubin & Osland, 1991)