Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΓΡΑΦΗΣ ΠΑΝΩ ΣΕ ΣΚΛΗΡΟ ΥΛΙΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΓΡΑΦΙΚΗ Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΓΡΑΦΗΣ ΠΑΝΩ ΣΕ ΣΚΛΗΡΟ ΥΛΙΚΟ

Σκληρά υλικά που αντέχουν στον χρόνο: Μάρμαρο Χαλκός Όστρακα Τοίχοι Αγγεία κάθε είδους Πλακάκια Πολύτιμοι λίθοι Βάρη Μέτρα Πινακίδες Stone Bronze Potsherds Walls (graffiti) Vases Tiles Gems Weights Measures Tablets

Είδη γραφών Αλφάβητα, συμφωνικά συστήματα (abjad=αλφάβητο), συμφωνικά συστήματα με υποχρεωτική δήλωση του συμφώνου (=abugida), συλλαβάρια, λογοσυλλαβάρια, λογογραφικά συστήματα

Σχέση γλώσσας και συστήματος απεικόνισής της (γραφής) Παραδείγματα: μυκηναϊκή και ιαπωνική γλώσσα

Είδη επιγραφών Αλφαβητάρια, χρονογράμματα/χρονόστιχα, επιτύμβιες, μνημειακές/αφιερωματικές/τιμητικές, νόμοι/διατάγματα

Ο ρόλος των επιγραφών στη μελέτη της αρχαιότητας

Η ερμηνεία των επιγραφών Δύσκολη γιατί: Παραλείπονται τα ευκόλως (όχι για μας, αλλά για τους συγχρόνους της επιγραφής!) εννοούμενα Απαιτεί συνδυασμένη γνώση πολλών επιστημών Δεν μπορεί να γίνει αν το αντικείμενο της μελέτης δεν ενταχθεί στο χωροχρονικό πλαίσιό του

Μερικά επιγραφικά δεδομένα: Μετά την κλασική εποχή: το αττικό αλφάβητο αντικαθίσταται από το ιωνικό, η στοιχηδόν χάραξη εγκαταλείπεται, οι χαρακτήρες αλλάζουν μορφή, η φωνολογία και η ορθογραφία της ελληνικής γλώσσας εξελίσσονται. Επίσης: αλλάζουν οι οικονομικές και πολιτικές συνθήκες.

Κατασκευή των επιγραφών

Επιλογή μαρμάρου (ή πέτρας ή ασβεστόλιθου

Η εξόρυξη της πέτρας

Ο λιθουργός και τα εργαλεία του: σκέπαρνον, τόκος, σμίλη, σφυρί

Ο σχεδιασμός του κειμένου στο ‘πρόχειρο’ Στην περίπτωση επίσημης επιγραφής ο χαράκτης (λιθοτόμος) είχε το κείμενο που του έδινε το κράτος #σε περίπτωση ιδιωτικής ανάθεσης ο πελάτης μπορούσε να του δώσει το κείμενο γραπτά ή προφορικά ή να τον εξουσιοδοτήσει να γράψει κάτι σχετικό με την περίσταση (επιτύμβια επιγραφή) !!πολλές φορές ο απλός χωρικός χαράζει μόνος του την επιγραφή!!

Ο σχεδιασμός των χαρακτήρων πριν από τη χάραξη Πριν να χαραχθούν τα γράμματα, γράφονταν με ένα αιχμηρό εργαλείο ή με κάρβουνο, κιμωλία ή μπογιά. Επίσης: καθορίζονταν οι σειρές και τα περιθώρια, συχνά στο εργαστήριο του λιθουργού, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι πραγματικές ανάγκες (γι’ αυτό πολλές φορές τα γράμματα δεν χωρούν!)

Η χάραξη των χαρακτήρων Αφού χαράζονταν τα γράμματα συχνά χρωματίζονταν

Το κόστος της χάραξης [*επιγραφή στον ναό του Απόλλωνα στη Δήλο, 279 π.Χ., όταν το μέσο ημερομίσθιο υπολογίζεται σε 0,8-1,0 δρχ.] Αγορά του μαρμάρου 25 δρχ. Μεταφορά του μαρμάρου 1,5 δρχ. Χάραξη 126 δρχ. (1 δρχ./300 λέξεις) Μόλυβδος για τις ενώσεις 5 δρχ. Ξύλινες πινακίδες 1 δρχ. Ανέγερση του μνημείου 2,5 δρχ. Σύνολο 161,5 δρχ.

Μια επιγραφή κοστίζει πολύ στον πελάτη. Στη Λεβαδειά στα 175-172 π. Χ Μια επιγραφή κοστίζει πολύ στον πελάτη! Στη Λεβαδειά στα 175-172 π.Χ. ο λιθοτόμος πληρώνεται 4,5 δρχ. για χίλιες λέξεις, ίσως επειδή χρεώνει και το χρώμα! Εξάλλου με τα χρόνια ανεβαίνουν και οι τιμές! Σημειωτέον ότι αν κάποιος έκανε παραγγελία ειδικά μεγάλα (μνημειώδης γραφή) γράμματα, έπρεπε να τα πληρώσει ακόμη περισσότερο.

Λάθη κατά το σχεδιασμό στο ‘πρόχειρο’ Οι επίσημες επιγραφές έχουν λιγότερα λάθη από τις ιδιωτικές, γιατί το σχέδιο του κειμένου που δίνεται στον λιθοτόμο στην πρώτη περίπτωση είναι επιμελημένο από μορφωμένους κρατικούς λειτουργούς.

Λάθη κατά τον σχεδιασμό των χαρακτήρων πάνω στο μάρμαρο Το προσχέδιο που δινόταν στον λιθοτόμο ήταν ενδεχομένως σε επισεσυρμένη γραφή, πράγμα που καθιστούσε τη μεταγραφή επισφαλή, κυρίως για έναν αναλφάβητο λιθοτόμο. (δεν ήταν καθόλου απίθανη αυτή η περίπτωση!)

Λάθη κατά τη χάραξη των χαρακτήρων πάνω στο μάρμαρο Χρήση λανθασμένου χαρακτήρα Διπλογραφία Έλλειψη χαρακτήρα που επαναλαμβάνεται

Αρχαίες επεμβάσεις και διορθώσεις Επιστάτης/επιμελητής: Ειδικός υπάλληλος επιφορτισμένος να επιβλέπει την χάραξη και το στήσιμο της επιγραφής

Όταν ο λιθοτόμος αντιλαμβάνεται το λάθος του, συχνά αποξέει το λανθασμένο γράμμα και χαράζει το σωστό, πολλές φορές γράφοντας σύο χαρακτήρες στη θέση του ενός. Όταν αντιλαμβάνεται ότι λείπουν γράμματα, τα γράφει πάνω από τη σειρά. Όταν τα λάθη είναι πολλά, δεν αποκλείεται η επιγραφή να γραφτεί εκ νέου, συχνά στο πίσω μέρος της μαρμάρινης στήλης! Άλλη φορά γράφει το σωστό πάνω στο λανθασμένο, και έτσι φαίνονται και τα δύο!!

Μια ιδιαίτερη περίπτωση διόρθωσης επιγραφής: damnatio memoriae Στην περίπτωση των ιδιαίτερα ανήθικων και μισητών αυτοκρατόρων: η σύγκλητος αποφάσιζε να διαγράψει τα ονόματά τους από κάθε δημόσια επιγραφή ώστε η μνήμη τους να σβηστεί! [Δομιτιανός, Κόμμοδος, Ελαγάβαλος]

Καταστροφές λόγω πολέμων, καταστροφών , σεισμών. Η μοίρα των επιγραφών Καταστροφές λόγω πολέμων, καταστροφών , σεισμών.

Πλαστογράφηση επιγραφών