Πολιτιστικό Πρόγραμμα Παράδοσις δρώμενα Τα λαϊκά πανηγύρια ως δια βίου έθιμα « Οι μουσικές του μπερντέ» Σχ. έτος 2013-2014 Υπεύθυνος Εκπαιδευτικός: Αργυριάδου Ελένη Συνεργαζόμενοι: Τάξη: 2ο Νηπιαγωγείο Κλασσικό τμήμα

Ποιοι είμαστε… Είμαστε το κλασσικό τμήμα του 2ου Νηπιαγωγείου Πάτρας με 22 παιδιά 13 νήπια και 9 προνήπια.

Πώς ξεκίνησαν όλα… Τα λαϊκά πανηγύρια είναι από τα λίγα παραδοσιακά έθιμα που παραμένουν ζωντανά και εξελίξιμα στο χρόνο, γι αυτό και το συγκεκριμένο θέμα άσκησε από την αρχή γοητεία στις εκπαιδευτικούς που το αναλάβαμε. Η ιδέα όμως να το εξειδικεύσουμε στο θέατρο σκιών σε σχέση με τα πανηγύρια προέκυψε από τη συλλογή φιγούρων που μας έφερε ένας μαθητής και την απήχηση που είχαν στην τάξη. Έτσι σκεφτήκαμε να συνδέσουμε τις φιγούρες του Καραγκιόζη με την τοπική ενδυμασία , τη μουσική, και τη ντοπιολαλιά που εκπροσωπεί η κάθε φιγούρα.

Ποιους στόχους βάλαμε; Να γνωρίσουν τις κοινωνικές ανάγκες που υπαγόρευαν τα πανηγύρια. Να γνωρίσουν το Θέατρο Σκιών ως δρώμενο των πανηγυριών. Να γνωρίσουν τα έθιμα ,τις μουσικές, τους χορούς και τις ενδυμασίες συγκεκριμένων περιοχών. Να εντοπίσουν περιοχές προέλευσης της μουσικής που συνοδεύει τις φιγούρες του Καραγκιόζη σε συνδυασμό με τις ενδυμασίες τους και το γλωσσικό ιδίωμά τους. Να γνωρίσουν παράγοντες που διατήρησαν τα έθιμα των πανηγυριών και κατ΄ επέκταση το Θέατρο Σκιών. Να γνωρίσουν την ιστορική εξέλιξη του Θεάτρου Σκιών στην Ελλάδα. Να γνωρίσουν το Θέατρο Σκιών στα Βαλκάνια και στον κόσμο.

Το ταξίδι μας… Για να ανιχνεύσουμε τις πρότερες γνώσεις των παιδιών χρησιμοποιήσαμε τον καταιγισμό ιδεών και δημιουργήσαμε εννοιολογικό χάρτη στο λογισμικό kidsriration.

Προσεγγίσαμε τα λαϊκά πανηγύρια μέσα από βίντεο, πίνακες ζωγραφικής, φωτογραφίες. Για να προσεγγίσουμε την έννοια των πανηγυριών ξεκινήσαμε από το θρησκευτικό στοιχείο των πανηγυριών που είναι και τα πολυπληθέστερα και παρακολουθήσαμε στην ολομέλεια αποσπάσματα της εκπομπής «Το Πάσχα του καλοκαιριού» https://www.youtube.com/watch?v=9CSSg4voxgc Καθώς και δρώμενα των πανηγυριών όπως Οι καβαλάρηδες της Παναγίας στη Σιάτιστα https://www.youtube.com/watch?v=u9TnDEnNpVU Με αφορμή την Τσικνοπέμπτη τις απόκριες και τα Κούλουμα αναφερθήκαμε στα «χοιροσφάγια» παλιότερων εποχών και στα χαρακτηριστικά τοπικά πανηγύρια βασισμένα σε αποκριάτικα έθιμα υπογραμίζοντας την ανάγκη των ανθρώπων για γλέντι και ξεφάντωμα π.χ. Ο γάμος της κουλουρούς ,Γενίτσαροι και Μπούλες, Κουδουνοφόροι, ο Γέρος και η Κορέλα, Φανοί , το κάψιμο του Τζάρου, ο Βλάχικος γάμος της Θήβας κ.λ.π. διακρίνοντάς τα από τα θρησκευτικά πανηγύρια και παρακολουθώντας σχετικά βίντεο από το διαδίκτυο https://www.youtube.com/watch?v=7JKnBf3IDjI https://www.youtube.com/watch?v=2AL4ybhdPl8 https://www.youtube.com/watch?v=ywlBiOCVnW8 https://www.youtube.com/watch?v=qcPyuWJC3zY https://www.youtube.com/watch?v=JoxgRBaKw2I

Προσεγγίσαμε τα πανηγύρια του παρελθόντος μέσα από τους πίνακες του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου και τους συγκρίναμε με φωτογραφίες παλιών και σύγχρονων πανηγυριών που αναζητήσαμε σε ομάδες μέσα από τη μηχανή αναζήτησης google.

Χορέψαμε παραδοσιακούς χορούς Με βάση τις παρατηρήσεις μας αναφερθήκαμε στα είδη των παραδοσιακών χορών και στους τρόπους πιασίματος των χεριών αξιοποιώντας το υλικό των διαδραστικών βιβλίων : Φυσική Αγωγή (Α και Β Δημοτικού) - Βιβλίο Μαθητή http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSDIM-A101/82/673,2505/ προσπαθήσαμε να τους μιμηθούμε και αποφασίσαμε να εντάξουμε μερικούς απ’ αυτούς στη γιορτή μας για την 25η Μαρτίου

Εντάξαμε έθιμα των πανηγυριών στη γιορτή της 25ης Μαρτίου Στις εικονικές περιηγήσεις μας στα λαϊκά πανηγύρια εντοπίσαμε τη θέση που έχουν τα δρώμενα αναπαράστασης γάμων σε πολλά απ’ αυτά και αποφασίσαμε να εντάξουμε ορισμένα γαμήλια έθιμα όπως το ξύρισμα του γαμπρού η μεταφορά των προικιών της νύφης οι γαμήλιες πομπές κ.λπ. στην γιορτή μας για τη 25η Μαρτίου.

Ήλθαμε σε επαφή με την παραδοσιακή μουσική Μέσα από Δημοτικά τραγούδια Μοιρολόγια Παραδοσιακά μουσικά όργανα Σε συνεργασία με το ολοήμερο τμήμα στολίσαμε τον επιτάφιό μας με πραγματικά λουλούδια και τον παρουσιάσαμε στους γονείς τραγουδώντας τα κάλαντα του Λαζάρου και το μοιρολόγι της Παναγίας.

Διακρίναμε τα χαρακτηριστικά μουσικά όργανα κάθε περιοχής Μέσα από το σόλο τους σε αντιπροσωπευτικά τραγούδια κάθε τόπου (κλαρίνο, γκάιντα βιολί λύρα κ.ά) http://www.youtube.com/watch?v=6AsJK-6oMXk http://www.youtube.com/watch?v=GSSo2oKB2bk  http://www.youtube.com/watch?v=aEH6o-a9MLc Ανάλογα με το είδος τους (έγχορδα, κρουστά, αερόφωνα κ.λ.π) αξιοποιώντας το λογισμικό του Υπουργείου Παιδείας «Εμμέλεια το μουσικό χωριό» http://www.e-yliko.gr/Lists/List40/DispForm.aspx?ID=136

Ασχοληθήκαμε με την παραδοσιακή ενδυμασία Σε συνδυασμό με το πρόγραμμα «Οι Φύλακες της μνήμης Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Πατρών» αναζητήσαμε πληροφορίες στο διαδίκτυο για την τεχνοτροπία της λαϊκής τέχνης της παραδοσιακής ενδυμασίας (κέντημα, υφαντική, κλπ). Η συλλογή των πληροφοριών γινόταν ξεχωριστά από ομάδες 3-4 παιδιών που τις παρουσίασαν στην ολομέλεια με τη δημιουργία αφισών από εικόνες που εκτύπωναν και την επίσκεψη των ιστότοπων που ανακάλυπταν. ΚΕΝΤΗΜΑ http://ellas2.wordpress.com/2010/06/23/%CF%84%CE%BF-%CE%BA%CE%AD%CE%BD%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%B1-%CF%85%CF%86%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AC-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%83%CE%BA%CF%8D%CF%81%CE%BF%CF%85/ http://users.sch.gr/deshourmou/ZOH/texni.htm Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΥΦΑΝΤΙΚΗΣ http://ellas2.wordpress.com/2011/08/22/%ce%bf-%ce%b1%cf%81%ce%b3%ce%b1%ce%bb%ce%b5%ce%b9%cf%8c%cf%82/ http://vimeo.com/28451839 http://www.youtube.com/watch?v=Nk8UlZ6x0GU http://www.youtube.com/watch?v=VvY9eeCf5T4 ΣΧΈΔΙΑ ΧΡΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ ΣΤΑ ΥΦΑΝΤΑ http://ifantagerakiou.blogspot.gr/

Στις έρευνές μας ανακαλύψαμε ότι πολλά παιδιά δεν είχαν δει κέντημα και πλέξιμο δια ζώσης, και έτσι καλέσαμε στη λαογραφική μας γωνιά μια μαμά και μια γιαγιά που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκλησή μας και μας έδειξαν τεχνοτροπίες κεντημάτων και πλεξίματος. Επίσης καθώς η μαμά διέθετε τη ρόκα και το αδράχτι της προγιαγιάς της μας έδειξε πως έγνεθαν το μαλλί για τα υφαντά τους τα παλιά χρόνια. Στη δράση μας αυτή καλέσαμε και το ολοήμερο τμήμα στα πλαίσια της συνεργασίας μας για το πρόγραμμα.

Είδαμε την ψηφιακή συλλογή παραδοσιακών στολών στο Λύκειο Ελληνίδων http://www.lykeionellinidon.gr, όπου έχει φορεσιές κατανεμημένες ανά περιοχή με πολύ ωραίες πληροφορίες για την προέλευσή τους. Αναζητήσαμε κι εμείς σε ομάδες εικόνες παραδοσιακών στολών στο διαδίκτυο. Τις εκτυπώσαμε και αφού τις συγκρίναμε και εντοπίσαμε ομοιότητες και διαφορές μεταξύ τους προσπαθήσαμε να τις τοποθετήσουμε στο χάρτη στην περιοχή προέλευσής τους.

Παίξαμε παιχνίδια με τις παραδοσιακές ενδυμασίες και κάναμε κατασκευές Διακρίναμε τα μέρη της ενδυμασίας (π.χ, φέσι φουστανέλα κ.λ.π.) ονομάζοντάς τα και παίζοντας παιχνίδια με το ζάρι. Ανάλογα με τον αριθμό που τύχαινε, τόσα μέρη της φορεσιάς έπρεπε να φορέσουμε. Κατασκευάσαμε τσαρούχια

Συνδέσαμε το θέατρο σκιών με τα πανηγύρια και μάθαμε την ιστορία του Αρχικά αναφερθήκαμε στα επαγγέλματα που σχετίζονται με τα πανηγύρια και επικεντρωθήκαμε στους καραγκιοζοπαίχτες τονίζοντας τη σημασία του Θεάτρου σκιών ως δρώμενο των πανηγυριών. Κάναμε ιστορική αναδρομή στη πορεία του Θεάτρου σκιών και του Καραγκιόζη από την μακρινή Ανατολή (Ιάβα – Μαλαισία) στην Κίνα την Αφρική την Τουρκία και στο πιθανολογούμενο υπαρκτό πρόσωπο του Καραγκιόζη – οικοδόμου και τέλος στην Ελλάδα. Αξιοποιώντας το υλικό της ιστοσελίδας http://www.greekshadows.com/gr/main.html

Με αφορμή την επικείμενη επίσκεψή μας στην Αγορά Αργύρη όπου παρακολουθήσαμε την παράσταση «Το γέλιο που (δεν) χάθηκε» ασχοληθήκαμε με τις φιγούρες του Ελληνικού θεάτρου σκιών τις ονομάσαμε τις μιμηθήκαμε και τις συνδέσαμε με την τοπική ενδυμασία, τη μουσική και τη ντοπιολαλιά κάθε ήρωα που αντιπροσωπεύει κάθε φιγούρα και φτιάξαμε τις δικές μας από ζελατίνα.

Είδαμε παραστάσεις Καραγκιόζη και οργανώσαμε τις δικές μας Καλέσαμε τον Καραγκιοζοπαίχτη κ. Χ. Καλπουζάνη στο σχολείο ο οποίος μας μίλησε για την ιστορία του Ελληνικού θεάτρου σκιών, την κατασκευή φιγούρων και παρακολουθήσαμε την παράσταση «Ο Καραγκιόζης ειρηνιστής» .

Γράψαμε το δικό μας έργο Μιλήσαμε για τα ιστορικά έργα του Καραγκιόζη με θέμα την επανάσταση του 1821. Είδαμε παραστάσεις με ηρωικά θέματα όπως ΒΑΓΓΟΣ - Ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (ΤΑ ΚΟΛΛΗΤΗΡΙΑ) (Αποθέωση) http://www.youtube.com/watch?v=ok_vuDobNis Γράψαμε το δικό μας ηρωικό έργο με τίτλο «ο Καραγκιόζης Μπουρλοτιέρης» βλ. αρχείο με το ίδιο όνομα στο φάκελο αποστολής. Για την παρουσίαση του έργου συνεργαστήκαμε με το ολοήμερο τμήμα. Εκείνοι κατασκεύασαν τις φιγούρες κι εμείς τους το παρουσιάσαμε στην τάξη μας. Οι φιγούρες του Μπαρμπαγιώργου και της Μπουμπουλίνας μας άρεσαν πολύ κι έτσι αντί για το παραδοσιακό τσολιαδάκι της 25ης Μαρτίου κατασκευάσαμε κι εμείς τους ήρωες της παράστασης.

Πειραματιστήκαμε με το φως και τη σκιά. Χρησιμοποιήσαμε γι αυτό φυσικές πηγές όπως ο ήλιος αλλά και τεχνητές πηγές όπως τον προβολέα . Στους πειραματισμούς μας εκτός από τις φιγούρες χρησιμοποιήσαμε και το σώμα μας και αυτό στάθηκε αφορμή να εμπνευστούμε το δρώμενο που παρουσιάσαμε στη διημερίδα «Παράδοσις Δρώμενα Τα Λαϊκά πανηγύρια» ως δια βίου έθιμα στο ΑΤΕΙ .

Αλληλεπιδράσαμε μεταξύ μας και με άλλα σχολεία Οι πρόβες μας για τον σκοπό αυτό ήταν καθημερινές αλλά μας έδωσαν την ευκαιρία να αλληλεπιδράσουμε τόσο με τα παιδιά του άλλου τμήματος αφού συνεργαστήκαμε όσο και με τα παιδιά του Δημοτικού των οποίων τις πρόβες παρακολουθήσαμε.

Ενώ η πρόβα των σχολείων του δικτύου στο ΑΤΕΙ μας κίνησε την περιέργεια για τα Νηπιαγωγεία των παιδιών που συναντήσαμε εκεί και μας προκάλεσε να τα εντοπίσουμε στο πρόγραμμα google maps.

Η παράσταση μας στο Συνεδριακό κέντρο του ΑΤΕΙ Πατρών πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία και ήταν πολύτιμη εμπειρία για μας

Συνθέτουμε τις εργασίες μας Τέλος συνθέσαμε τις εργασίες μας για τα Παραδοσιακά Δρώμενα φτιάχνοντας βιβλία: γινόμαστε συγγραφείς , εικονογράφοι , βιβλιοδέτες.

Τι πετύχαμε; «Οι μουσικές του Μπερντέ» ήταν πολύτιμη εμπειρία για μας. Όχι μόνο μας έδωσε την ευκαιρία να ανοιχτούμε και να αλληλεπιδράσουμε πέρα από τα στενά όρια της τάξης αλλά επέδρασε καταλυτικά και μέσα σ αυτή. Μέσω των αυτοσχέδιων παραστάσεων που στήνονταν στο χρόνο των ελεύθερων δραστηριοτήτων, κάθε πρωί δημιουργήθηκε ένα παιδαγωγικό κλίμα που δεν είχαμε φανταστεί. Παιδιά συνεστλμένα που είχαν πρόβλημα λόγου βρήκαν την ευκαιρία να εκφραστούν πίσω από το μπερντέ (καθώς λειτούργησε σαν προπέτασμα για αυτά) και καλλιεργήθηκε κλίμα συνεργασίας και αποδοχής για όλους χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια από την εκπαιδευτικό.