Βιολόγος δρ. διδακτικής ΠΕ Υπεύθυνη ΠΕ ΔΔΕ Ανατ. Αττικής Η συμβολή της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στην αειφόρο διαχείριση δασών στο σύγχρονο σκηνικό Η περίπτωση του Σχινιά Ευαγγελία Αγγελίδου Βιολόγος δρ. διδακτικής ΠΕ Υπεύθυνη ΠΕ ΔΔΕ Ανατ. Αττικής

Αειφόρος διαχείριση δασών

Αειφόρος διαχείριση δασών Να διαχειριστούμε τα δάση «έτσι» ώστε «αεί/πάντα» να φέρουν/έχουν «να τα αφήσουμε κληρονομιά στις επόμενες γενιές»

Αειφόρος διαχείριση δασών Η στρατηγική αειφόρου ανάπτυξης καλύπτει οικονομικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές και ηθικές πτυχές

Η «αειφόρος» διαχείριση δασών έρχεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος το 1992 Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη (UNCED) Ρίο (Ιούνιος του 1992) "Διακήρυξη του Ρίο για το περιβάλλον και τη ανάπτυξη“ βασικές αρχές της οικολογικά αειφόρου διαχείρισης, διατήρησης και εκμετάλλευσης των δασών κάθε τύπου.

Σχέδιο δράσης της ΕΕ για την αειφόρο διαχείριση των δασών Η δράση "Έμφαση στα δάση" (Forest Focus) επικεντρώνεται στην πρόληψη των πυρκαγιών και την προστασία των δασών από την ατμοσφαιρική ρύπανση Διατήρηση της βιοποικιλότητας: συγκροτήθηκε οικολογικό δίκτυο προστατευόμενων ειδικών ζωνών, επονομαζόμενο " Natura 2000 ".

Σχέδιο δράσης της ΕΕ για την αειφόρο διαχείριση των δασών Κλιματική αλλαγή και προστασία δασών: τα δάση πρέπει να προστατευθούν διότι μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στον περιορισμό του διοξειδίου του άνθρακα λόγω των εκπομπών από τα ορυκτά καύσιμα (φαινόμενο του θερμοκηπίου και κλιματική αλλαγή) Ανταγωνιστικότητα της δασοκομίας: ο ευρωπαίος καταναλωτής θα πρέπει να ενημερώνεται πληρέστερα για τα πλεονεκτήματα της χρήσης ξύλου που προέρχεται από δάση τα οποία αποτελούν αντικείμενο αειφόρου διαχείρισης. Έρευνα: ενίσχυση της έρευνας του δασικού κλάδου

Προβλήματα – απειλές των δασικών οικοσυστημάτων

Τα δάση γίνονται χαρτιά και τα χαρτιά σκουπίδια…. Πολλά παρθένα και άλλα δάση του πλανήτη μας καταστρέφονται για να γίνουν χαρτί Δάση που χρειάστηκαν πάνω από 1000 χρόνια για να αναπτυχτούν μπορούν να εξαφανιστούν μέσα σε 12 μόλις λεπτά… Η μεγαλύτερη καταστροφή δασών συμβαίνει σε μία περιοχή του Καναδά. Η περιοχή αυτή είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός χαρτιού για εφημερίδες

Τα δάση γίνονται χαρτιά και τα χαρτιά σκουπίδια…. Περίπου το ¼ των σκουπιδιών που βρίσκουμε σε ένα σκουπιδοτενεκέ είναι χαρτί Με την ανακύκλωση σώσουμε τα δάση και μειώνουμε τα σκουπίδια μας

Καίγονται πάνω από 400.000 εκτάρια δάσους ετησίως, ιδιαίτερα στην περιοχή της Μεσογείου ΗΜΕΡΗΣΙΑ 14/5/2011    

Παράνομη υλοτομία καταστρέφει το 30% των ελληνικών δασών ΗΜΕΡΗΣΙΑ 12/3/2011. Μέχρι και το 30% της έκτασης τους υπολογίζεται ότι χάνουν τα δάση της Ελλάδας εξαιτίας της παράνομης υλοτομίας, ενώ φέτος, λόγω της δεινής οικονομικής κρίσης και του αυξημένου κόστους του πετρελαίου θέρμανσης, τα κρούσματα έχουν πολλαπλασιαστεί, με αποτέλεσμα πολύτιμα δένδρα να μετατρέπονται σε καυσόξυλα.

Από τι κινδυνεύουν τα δάση της χώρας μου; Υπέρ υλοτομία χωρίς έλεγχο (τσεκούρι – πριόνι) Πυρκαγιές (φωτιά) Υπερβολική βόσκηση (κυρίως μετά τη φωτιά) (γίδα)

Βασικές αιτίες καταστροφής δασών Παρελθόν Εκμετάλλευση για Βραχυπρόσθεσμα οφέλη + Άγνοια του ρόλου τους + Κυρίαρχες λαθεμένες αντιλήψεις Σήμερα Ίδια τάση για εκμετάλλευση για Βραχυπρόσθεσμα οφέλη + Μη ικανοποιητική εφαρμογή διεθνών συμβάσεων, κοινοτικών οδηγιών & εθνικών νόμων + Ανεπαρκής ενημέρωση - ευαισθητοποίηση του κοινού

Η συμβολή της ΠΕ στην αειφόρο διαχείριση δασών Η συμβολή της ΠΕ στην αειφόρο διαχείριση δασών Λαμβάνοντας υπόψη ότι: στη βάση των ανθρώπινων επιλογών και δράσεων, εδράζουν λαθεμένες αξίες και γνώσεις, παρανοήσεις και βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις για τη σημασία και την αξία των δασικών οικοσυστημάτων

Η συμβολή της ΠΕ στην αειφόρο διαχείριση δασών Η συμβολή της ΠΕ στην αειφόρο διαχείριση δασών Η ΠΕ θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο: -να αντιμετωπίσει τις παρανοήσεις για τις λειτουργίες, το ρόλο και τη διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων και -να δομήσει βασικές οικολογικές έννοιες και εργαλεία σκέψης (διεπιστημονικότητα, σύνθετη συστημική σκέψη) να διαμορφώσει ένα σύστημα στάσεων και αξιών, ικανό να συμβάλει στην ανάληψη πρωτοβουλιών και δράσης για την προστασία των δασικών οικοσυστημάτων

ανάληψη εθελοντικής δράσης σύνδεση σχολείου με την τοπική κοινωνία επιμόρφωση συνεργασία ανοιγμα στην κοινότητα-εμπλοκή της σχολικής κοινότητας ανάληψη εθελοντικής δράσης

Παραδείγματα συμβολής της ΠΕ στην αειφόρο διαχείριση δασών Αντιμετωπίζοντας παρανοήσεις σχετικά με τα δάση μέσα από την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση

Στη μεσογειακή μας χώρα κυρίαρχα φυτά είναι οι θάμνοι ή τα Δέντρα; Το μεγαλύτερο τμήμα της χώρας μας έχει γνήσιο Μεσογειακό κλίμα (ξερά και θερμά Καλοκαίρια και ήπιοι Χειμώνες) Στις περιοχές με Μεσογειακό κλίμα επικρατεί η μεσογειακή βλάστηση

Στη μεσογειακή μας χώρα κυρίαρχα φυτά είναι οι Θάμνοι ή τα Δέντρα; Μεσογειακή βλάστηση = Θαμνώνες με φρύγανα και μακί και μεσογειακά πευκοδάση Φρύγανα (αφάνα, ασφάκα, λαδανιά, ρίγανη) Μακί (σχίνος, πουρνάρι, πικροδάφνη)

Στη μεσογειακή μας χώρα κυρίαρχα φυτά είναι οι θάμνοι ή τα Δέντρα; Οι θαμνώνες (μακί και φρύγανα) καλύπτουν περίπου το 40% της έκτασης της Ελλάδας (26% μακί και 13-15% φρύγανα) Όλα τα δάση μαζί (κωνοφόρων και φυλλοβόλων δέντρων) καλύπτουν περίπου το 20-22% της έκτασης της Ελλάδος

Επομένως … Στη μεσογειακή μας χώρα κυρίαρχα φυτά είναι οι θάμνοι και όχι τα Δέντρα

Η αξία των θάμνων (μακί – φρύγανα) Στη χώρα μας που χαρακτηρίζεται από απότομες μεγάλες κλίσεις και καταρρακτώδεις βροχές, η διάβρωση είναι μεγάλη και οι πλημμύρες πολλές. Τα μακί και φρύγανα προστατεύουν το έδαφος από τις πλημμύρες, τη διάβρωση και την ερημοποίηση της γης

Μία ιδιαίτερη απειλή Μεγάλες δημόσιες δασικές εκτάσεις των νησιών μας των ακρωτηρίων και ημιορεινών περιοχών που είναι καλυμμένες με μεσογειακή βλάστηση (μακί) αποχαρακτηρίζονται, ιδιωτικοποιούνται και στη συνέχεια χρησιμοποιούνται ως εκτάσεις για κατοικία, αναψυχή, τουρισμό. Αυτό το σφράγισμα και η τσιμεντοποίηση εκατομμυρίων στρεμμάτων της εξαίσιας ελληνικής γης θα επιταχύνει την ερημοποίηση της γης (βλ. άρθρο 24)

Ας προβληματιστούμε… Έχουν αξία οι θάμνοι; Μπορούμε να θυσιάζουμε τους ελληνικούς/μεσογειακούς θαμνώνες επειδή δεν έχουν «ψηλά δέντρα;» Τι είναι συνήθως καλύτερο για το δάσος; Η φυσική αναγέννηση ή η φύτευση που κάνει ο άνθρωπος (δεντροφύτευση) Φυτεύοντας μεγάλα, όμορφα αλλά «Ξένα» δέντρα καταστρέφουμε ή προστατεύουμε το ελληνικό περιβάλλον;

Αξία του δάσους Οξυγόνο Διάβρωση Πλημμύρες Νερό και Χώμα Δίνουν Οξυγόνο Απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα Εξασφαλίζουν πολλά υπόγεια νερά Δίνουν Τροφή για άνθρωπο (χυμοί, φρούτα καρποί Προστατεύουν από Διάβρωση Πλημμύρες Ελαττώνουν το θόρυβο τον αέρα το φως Συγκρατούν Νερό και Χώμα Δίνουν ξυλεία φάρμακα Περίπου το ¼ όλων των φαρμάκων προέρχεται από τα φυτά και ζώα του τροπικού δάσους Αυξάνουν τις βροχές Δίνουν Τροφή –Στέγη για ζώα Ρυθμίζουν τη θερμοκρασία του πλανήτη Τόπος ξεκούρασης χαλάρωσης διασκέδασης

Ανάγκη αειφόρου διαχείρισης δασικών οικοσυστημάτων Τα ελληνικά δασικά οικοσυστήματα αποτελούν σπουδαίο τμήμα της φυσικής κληρονομιάς μας Πηγή πλούτου, αναψυχής, ομορφιάς

Αειφορική διαχείριση δασών δεν σημαίνει Απαγόρευση κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας στο δάσος σημαίνει Α) Συστημική προσέγγιση του δάσους Β) Συνετή χρήση Γ) Ολοκληρωμένο σχέδιο διαχείρισης με αποδοχή από την τοπική κοινωνία.

Η αειφόρος διαχείριση δασών προϋποθέτει Βαθειά μελέτη και γνώση των διαδικασιών της φύσης Η αειφόρος διαχείριση δασών περνάει μέσα από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΛΗΨΗ ΔΡΑΣΗΣ

Η περιβαλλοντική εκπαίδευση πρωταγωνιστής ΜΠΟΡΕΊ ΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΕΙ ΘΕΤΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΑΙ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΗς ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΔΑΣΩΝ

Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση ΔΔΕ Ανατ Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση ΔΔΕ Ανατ. Αττικής Αναλαμβάνει δράση στο Σχινιά

ΣΧΙΝΙΑΣ ΈΝΑ ΣΠΑΝΙΟ ΔΑΣΟΣ ΚΟΚΟΥΝΑΡΙΑΣ ΣΤΗ ΝΟΤΙΑ ΕΥΡΩΠΗ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

Mε το Ν. 2742/1999 «Χωροταξικός σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη» εισάγεται η έννοια του Φορέα Διαχείρισης Προστατευομένων Περιοχών (ΦΔ), δηλαδή του υπεύθυνου φορέα για τη διοίκηση, διαχείριση και επιστημονική παρακολούθηση των περιοχών αυτών. Σε πρώτη φάση, ιδρύθηκαν 27 ΦΔ με αντικείμενο την προστασία και την ανάδειξη των σημαντικότερων προστατευόμενων περιοχών της χώρας (ΥΠΕΧΩΔΕ 2004).

Μαθητές και εκπαιδευτικοί της Δ/νσης Δ/θμιας Εκπ/σης Ανατολικής Αττικής αναλαμβάνουν δράση και συμμετέχουν στην προστασία του Εθνικού Πάρκου Σχινιά

Το «Δίκτυο Σχινιά» είναι ένα τοπικό δίκτυο που αποσκοπεί στην ευαισθητοποίηση και ανάληψη δράσης εκ μέρους μαθητών και εκπαιδευτικών σε θέματα προβολής και προστασίας του Εθνικού Πάρκου Σχινιά (ΕΠΣ). Το δίκτυο αυτό που οργάνωσαν και συντονίζουν οι Υπεύθυνες Περιβαλλλοντικής Εκπαίδευσης της Δ/νσης Δ/θμιας Εκπ/σης Ανατ. Αττικής συνεργάζεται στενά με το Φορέα Διαχείρισης του ΕΠΣ και αναλαμβάνει ποικίλες επιμορφωτικές και άλλες δράσεις προβολής και προστασίας του ΕΠΣ. Ενδεικτικές Δραστηριότητες εκπαιδευτικών: να περιηγηθούν το Εθνικό Πάρκο Σχινιά και να γνωρίσουν τα χαρακτηριστικά του σημεία να εργαστούν σε παράλληλα εργαστήρια προκειμένου να διερευνήσουν πιθανούς τρόπους προβολής και αποτελεσματικότερης προστασίας του μέσα από καινοτόμες παιδαγωγικές /διδακτικές προσεγγίσεις Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

«Προβάλλω το Εθνικό Πάρκο Σχινιά και Συμμετέχω στην προστασία του» Συγκρότηση ομάδων εθελοντών εκπαιδευτικών για την προστασία του Εθνικού Πάρκου Σχινιά (ΕΠΣ)» Στόχοι : - να επανεκτιμήσουμε την αξία του Σχινιά αναγνωρίζοντας την ιστορική και οικολογική /περιβαλλοντική του σημασία (τη μοναδικότητά του ως τόπου που συγκεντρώνει μεγάλη ποικιλία φυσικών μεσογειακών οικοσυστημάτων σε μικρή έκταση και πολύ κοντά στο μεγαλύτερο αστικό κέντρο της Ελλάδας) - να δραστηριοποιηθούμε ώστε να τον αναδείξουμε ως περιβαλλοντικό – πολιτιστικό πυρήνα της Αττικής μέσα από προγράμματα και δραστηριότητες Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης - να αναζητήσουμε νέους τρόπους συμμετοχής και ενεργοποίησης του κοινού.

Ένα καλό παράδειγμα διαχείρισης σε γειτονική χώρα Ένα καλό παράδειγμα διαχείρισης σε γειτονική χώρα Ένα Εθνικό Πάρκο στις εκβολές του ποταμού Πάδου κοντά στη Πόλη Φεράρα με χαρακτηριστικά παράμοια με αυτά του Σχινιά (πευκοδάσος και υγροβιότοπος). Έχει ενδιαφέρον από μεθοδολογία σήμανσης, μέχρι διαχείριση απορριμμάτων μέσα και έξω από το Πάρκο, διαμορφώσεις ήπιας μορφής με απλά και φυσικά υλικά για διάσχιση και πρόσβαση στον υδροβιότοπο, κατασκευές για ορνιθοπαρατήρηση κ.ά.

Στο εθνικό πάρκο γίνονται δραστηριότητες Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Δια βίου Εκπαίδευσης με επισκέψεις εκπαιδευομένων όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης (προσχολική ηλικία, μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου Λυκείου, φοιτητές, ενήλικες) από την Ιταλία αλλά και το εξωτερικό. Παράλληλα εξασφαλίζονται οικονομικοί πόροι με τη λειτουργία ποικίλων χώρων όπως μικρού εστιατορίου, κυλικείου, περίπτερο με σχετικό εκπαιδευτικό και άλλο υλικό (εκπαιδευτικό υλικό, cds άλμπουμ φωτογραφιών, αναμνηστικά δωράκια που απεικονίζουν χαρακτηριστικούς οργανισμούς της χλωρίδας και πανίδας της περιοχής, κ.ά.)