ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ 14η Διάλεξη

Στόχοι Να κατανοήσουμε τον ορισμό του πληθωρισμού Να γνωρίσουμε τα 2 κύρια μέσα για τη μέτρησή του : (α) Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (ΔΤΚ) και (β) βοηθητικός δείκτης Να κατανοήσουμε τις επιπτώσεις του πληθωρισμού και τα αίτιά του (καμπύλη Phillips) Να γνωρίσουμε τη Δημοσιονομική και την Νομισματική πολιτική

Πληθωρισμός Ορισμός : Μια συνεχής τάση αύξησης του γενικού επιπέδου τιμών Μέτρηση του πληθωρισμού : ΔΤΚ : επιλέγεται μεγάλος αριθμός νοικοκυριών που αντιπροσωπεύουν τον πληθυσμό → τα μέλη τους καταγράφουν τις δαπάνες τους για 2 εβδομάδες → αυτό ονομάζεται Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών → επιλέγονται τα αγαθά και υπηρεσίες που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των εβδομαδιαίων δαπανών των περισσοτέρων ανθρώπων → είναι το αντιπροσωπευτικό καλάθι των αγαθών → η συνολική αξία του σε συγκεκριμένο μήνα ή έτος παίρνει δείκτη 100 → οι μεταβολές του δείκτη αυτού είναι ένα άμεσο μέτρο του πληθωρισμού

Πληθωρισμός 2. Βοηθητικός δείκτης : δείκτης που αποκλείει τους τόκους των στεγαστικών δανείων από το καλάθι των αγαθών από το οποίο προκύπτει ο ΔΤΚ Τούτο διότι οι τόκοι των στεγαστικών δανείων συνιστούν μεταβίβαση κεφαλαίων από μια ομάδα (δανειολήπτες) σε μια άλλη (δανειοδότες) και όχι δαπάνη σε αγαθά και υπηρεσίες Εξήγηση : Αύξηση των επιτοκίων στην οικονομία οδηγεί σε έλεγχο του πληθωρισμού και ταυτόχρονα σε αύξηση του ΔΤΚ, δηλαδή σε αύξηση του πληθωρισμού → άτοπον

Πληθωρισμός Ο πληθωρισμός είναι είτε προσδοκώμενος : υποθέτουμε ότι οι διάφορες ομάδες θα αποζημιωθούν πλήρως (στο βαθμό που υπάρχουν ομάδες με σταθερές συμβάσεις τιμών → δε μπορούν να αυξήσουν τις τιμές για να αποζημιωθούν για τον πληθωρισμό, τότε ο πληθωρισμός είναι μη προσδοκώμενος), είτε Μη προσδοκώμενος :αν δεν έχει προβλεφτεί ή έχει προβλεφτεί λανθασμένα

Αναδιανεμητικές επιπτώσεις του μη προσδοκώμενου πληθωρισμού Αναδιανομή από τους δανειοδότες στους δανειζόμενους Αναδιανομή από τους φορολογούμενους προς την Κυβέρνηση Αναδιανομή από τους αμειβόμενους με σταθερό εισόδημα προς τους εργάτες με ισχυρή συνδικαλιστική εκπροσώπηση Αναδιανομή από τους εργαζόμενους του δημόσιου τομέα στους εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα Αναδιανομή από τα άτομα που εισπράττουν κέρδος στα άτομα που εισπράττουν μισθούς

Τα αίτια του πληθωρισμού Κύρια αιτία : η πίεση της ζήτησης προς τους προμηθευτές αγαθών και υπηρεσιών και την προσφορά εργασίας Όταν η ζήτηση › προσφορά → πίεση για αύξηση μισθών → αύξηση του κόστους → περνά στην αύξηση των τιμών λιανικής (για να προστατευτούν τα περιθώρια κέρδους) και η διαδικασία αρχίζει από την αρχή Δεύτερη κύρια αιτία : το αυξημένο κόστος εισαγωγών

Σημαντική παρατήρηση Η αυξημένη προσφορά χρήματος αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την ύπαρξη πληθωρισμού και όχι αιτία : Ο πληθωρισμός (λόγω αυξημένης ζήτησης ή αυξημένων τιμών οφειλόμενων σε αυξημένα κόστη παραγωγής) → αύξηση ζήτησης χρήματος (κυρίως για συναλλαγές) → αυτή μπορεί να τροφοδοτηθεί μόνο με αύξηση της προσφοράς χρήματος (διότι αν αυτή δεν υπάρξει, η αυξημένη ζήτηση χρήματος για συναλλαγές θα προέλθει από αδρανή διαθέσιμα οπότε η πληθωριστική διαδικασία θα τερματισθεί ή αλλιώς θα μειωθεί το προϊόν)

Ζήτηση εργασίας και πληθωρισμός Keynes : όταν η ανεργία είναι υψηλή, υπάρχει ελάχιστη πίεση για αύξηση μισθών Όταν η ανεργία μειώνεται (η οικονομία προσεγγίζει την πλήρη απασχόληση), οι χρηματικοί μισθοί θα αυξηθούν αφού οι εργοδότες θα ανταγωνίζονται για να αποκτήσουν τους καλύτερους εργαζόμενους Αυτή η άποψη του Keynes διατυπώθηκε από τον Phillips με τη γνωστή καμπύλη του Phillips που παρουσιάζεται στην επόμενη διαφάνεια

Καμπύλη του Phillips Δηλώνει ότι ένα ποσοστό ανεργίας 1% μπορεί να επιτευχθεί με πληθωρισμό μισθών 8,7% Δηλώνει ότι μηδενικός ρυθμός πληθωρισμού υποδηλώνει ποσοστό ανεργίας της τάξης του 5,5% Δηλώνει γενικώς ότι υπάρχει αντίστροφη σχέση αναλογίας μεταξύ ανεργίας και πληθωρισμού μισθών Μετά το 1965 παρατηρήθηκε ταυτόχρονα υψηλή ανεργία και υψηλός πληθωρισμός → ερμηνευτική αποτυχία της καμπύλης Phillips

Καμπύλη του Phillips 1η Αιτία της ερμηνευτικής αποτυχίας : Ο Phillips δεν έλαβε υπόψη του τον προσδοκώμενο πληθωρισμό: τις 10ετίες ‘60 και ΄70 ο πληθωρισμός αντιμετωπίστηκε ως κάτι το σύνηθες → τα σωματεία πρόσθεταν στις απαιτήσεις τους και ένα μέτρο του προσδοκώμενου πληθωρισμού 2η Αιτία: δεν έλαβε υπόψη του την πίεση της ζήτησης για εργασία: σε συνθήκες πλήρους απασχόλησης → οι εργοδότες ανεβάζουν τους μισθούς στην προσπάθειά τους να πάρουν τους καταλληλότερους εργάτες → ανεργία μεταξύ των ανειδίκευτων εργατών

Μεταβαλλόμενοι στόχοι πολιτικής Κύριοι στόχοι κυβερνητικής πολιτικής : διατήρηση χαμηλού επιπέδου ανεργίας (2,5%) και αποφυγή πληθωρισμού → στόχοι αντικρουόμενοι Μετά το 1973 (πετρελαϊκή κρίση) → υψηλός πληθωρισμός → μετατόπιση της προσοχής της κυβέρνησης από την ανεργία στον έλεγχο του πληθωρισμού (π.χ Θάτσερ)

Εναλλακτικά μέτρα πολιτικής Δημοσιονομική πολιτική : χειρισμός κρατικών δαπανών και φορολογίας : Μείωση κρατικών δαπανών και αύξηση της φορολογίας = εκροή από την κυκλική ροή του εισοδήματος → λόγω πολλαπλασιαστή ακόμη μεγαλύτερη μείωση του εθνικού εισοδήματος Ισχύει και το αντίθετο Άρα, τα δημοσιονομικά μέτρα μπορούν να έχουν άμεσο αποτέλεσμα σε επίπεδο συνολικής ζήτησης Αν δημιουργηθεί πληθωρισμός από την υπερβάλλουσα ζήτηση αγαθών → τα δημοσιονομικά μέτρα πρέπει να μετριάσουν τη ζήτηση → περιορισμό των αυξήσεων των μισθών

Νομισματική πολιτική Κύριο εργαλείο νομισματικής πολιτικής → επιτόκιο Η προσφορά χρήματος δεν αποτελεί εργαλείο πολιτικής (αν και μπορεί να αποτελέσει στόχο) Το επίπεδο του υπάρχοντος και προσδοκώμενου πληθωρισμού αποτελεί τον κύριο λόγο μεταβολής των επιτοκίων

Νομισματική πολιτική Μηχανισμός : Υποθέτουμε ότι η νομισματική πολιτική έχει χαλαρώσει (μείωση του επιτοκίου) → οι εμπορικές τράπεζες μειώνουν τα επιτόκια χορηγήσεων → αύξηση ζήτησης για δάνεια → αύξηση τραπεζικών καταθέσεων → αύξηση του χρήματος ευρείας κυκλοφορίας Μ4 → αύξηση λιανικών πωλήσεων → αύξηση ζήτησης χαρτονομισμάτων και κερμάτων σε κυκλοφορία → πληθωρισμός Άρα, ο έλεγχος του πληθωρισμού προϋποθέτει έλεγχο του ρυθμού νομισματικής μεγέθυνσης → νομισματική μεγέθυνση που υπερβαίνει συνεχώς τη μεγέθυνση της πραγματικής οικονομίας οδηγεί σε επίπεδο επιτοκίων που δεν συνάδουν με σταθερό πληθωρισμό