Ψηφιακές Βιβλιοθήκες Ψηφιακές Βιβλιοθήκες με Διδακτορικά Μαρία Γαβρίλη Τηλ

2 Ο οδηγός της UNESCO για τη δημιουργία ηλεκτρονικών μεταπτυχιακών εργασιών & διδακτορικών διατριβών

3 Τι περιλαμβάνει το θέμα Γκρίζα Βιβλιογραφία UNESCO Guide ETDs Ψηφιακή Βιβλιοθήκη με ETDs Οργάνωση των ETDs

4 Γιατί είναι σημαντικό σαν θέμα Ο οδηγός της UNESCO ορίζει το πλαίσιο στο οποίο θα κινηθούν οι φοιτητές προκειμένου να δημιουργήσουν το δικό τους ETD Τα πανεπιστήμια να δημιουργήσουν μια ψηφιακή βιβλιοθήκη με ETDs Συμβολή στη διάχυση της γνώσης που περιέχεται στα ETDs

5 Γκρίζα βιβλιογραφία Ιδιαίτερη μορφή μη δημοσιευμένου υλικού Παραγωγή: Πανεπιστήμια, Κυβερνητικούς Φορείς & Επιχειρήσεις Χαρακτηριστικά: Δεν ελέγχεται & δεν δημοσιεύεται Περιλαμβάνει: Μεταπτυχιακές & Διδακτορικές Εργασίες, Πρακτικά Συνεδρίων, Πρότυπα, Τεχνικές & Στατιστικές Εκθέσεις, Υπομνήματα κ.α.

6 Γιατί πρέπει να μάθουμε για τον Οδηγό της UNESCO Συμβολή στη μείωση της διασποράς των ETDs Δημιουργία Ψηφιακών Βιβλιοθηκών Προώθηση της γνώσης Συνεργασία των πανεπιστημίων Μείωση κόστους Διεθνή χρήση από τα μέλη του NDLTD

7 Ο οδηγός της UNESCO για τη δημιουργία ηλεκτρονικών μεταπτυχιακών εργασιών και διδακτορικών διατριβών Προδιαγραφές: Συγγραφής, Ηλεκτρονικής Υποβολής, Εμφάνισης & Δόμησης των ETDs Αποτέλεσμα υποστήριξης της UNESCO με πόρους στο Virginia Tech & University of Montreal από μια διεθνή ομάδα καθηγητών Living Document

8 Δομή Εισαγωγή (Introduction) Πανεπιστήμια (Universities) Φοιτητές (Students) Τεχνικά θέματα (Technical Issues) Εκπαίδευση (Training) Μέλλον (The Future)

9 Στόχοι Δημιουργία προδιαγραφών συγγραφής και ηλεκτρονικής υποβολής των ETDs ETDs με παρόμοια εμφάνιση και δόμηση του περιεχομένου Βελτίωση της ποιότητας Βιβλιογραφικός έλεγχος του ηλεκτρονικού περιεχομένου Πλαίσιο υποδομής για την ηλεκτρονική δημοσίευση & τα πανεπιστήμια Ευκολία στην αναζήτηση, εντοπισμός και ανάκτηση των ETDs Ανάπτυξη συνεργατικών σχημάτων μεταξύ των πανεπιστημίων

10 Ορισμός ETDs Ηλεκτρονικά τεκμήρια μεταπτυχιακών & διδακτορικών εργασιών 2 τύποι ETDs με αποκλειστική ευθύνη δημιουργίας του συγγραφέα (φοιτητή) ETDs μέσα από την ψηφιοποίηση της έντυπης μορφής από το πανεπιστήμιο ή από κάποια εταιρεία

11 Πλεονεκτήματα ETDs Εύκολη αναζήτηση & ανάκτηση Εξοικονόμηση κόστους, χρόνου & χώρου Χρήση ψηφιακών βιβλιοθηκών Ανάπτυξη υπηρεσιών ψηφιακών βιβλιοθηκών Συνεργασία πανεπιστημίων Καθορισμός του τρόπου διάθεσης των ETDs από τους ίδιους τους φοιτητές (Ελεύθερη ή μερική πρόσβαση, πρόσβαση ανά κατηγορία, έλλειψη πρόσβασης & πρόσβαση ανά εκδότη)

12 Ενδεικτικό παράδειγμα-Virginia Tech (VT) 1996: αιτήσεις για ETDs abstracts & αιτήσεις για ETDs 1999: αιτήσεις για ETDs abstracts & αιτήσεις για ETDs Το πιο δημοφιλές ETD στο Virginia Tech έχει ζητηθεί περίπου φορές

13 Ποια τμήματα του πανεπιστημίου συμμετέχουν σε ένα πρόγραμμα ανάπτυξης ETD Γραφείο Αποφοίτων (Graduate Office) Υπολογιστικό Κέντρο (IT/ Computer Group) Βιβλιοθήκη (Library)

14 Προϋπολογισμός-Κόστος Έξοδα εκκίνησης (υποδομής, εκπαίδευσης & αμοιβές του ανθρώπινου δυναμικού) Έξοδα υλοποίησης & κατανεμημένων υπηρεσιών (μελέτης των αναγκών, επιλογής μοντέλου μεταδεδομένων & λογισμικού) Επικοινωνίας Εκπαίδευσης φοιτητών (workshops, on-line tutorials & personal consultations) Ένα πανεπιστήμιο υπολογίζεται ότι χρειάζεται 12 με 18 μήνες για να οργανώσει ένα ETD πρόγραμμα.

15 Ποια ζητήματα πρέπει να εξετάσουμε γενικά πριν ξεκινήσουμε ένα ETD πρόγραμμα Αρχικό στάδιο Εκπαίδευση Τεχνολογία Προσωπικό Χρονοδιάγραμμα Κόστος

16 Ποια ζητήματα πρέπει να εξετάσουμε ειδικά στο βιβλιοθηκονομικό πρόγραμμα Αν έχει OPAC Αν υποστηρίζει τη μορφή MARC Αν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μια ψηφιακή βιβλιοθήκη με ETDs Αν υποστηρίζει τα ψηφιακά αντικείμενα Αν έχει Web Interface Αν είναι συμβατό με το πρωτόκολλο Ζ39.50

17 Τι πρέπει να ξέρουμε και γιατί μας χρειάζεται για την οργάνωση των ETDs Ανάπτυξη ενός ETD προγράμματος Πλαίσιο & Προδιαγραφές συγγραφής Επιλογές συγγραφής & μετατροπής Εργαλεία Τυποποίηση & Πρότυπα Μεταδεδομένων Έλεγχος & Διόρθωση Αρχειοθέτηση & Ηλεκτρονική Υποβολή

18 Προδιαγραφές συγγραφής των ETDs Στάδια δημιουργίας των ETDs (συγγραφή & μετατροπή) Επιλογές, εργαλεία & μετατροπή των ETDs Document Type Definition (DTD) Μεταδεδομένα Έλεγχος & ηλεκτρονική υποβολή Στόχος: Ενιαίο πλαίσιο συγγραφής των ηλεκτρονικών τεκμηρίων

19 Στάδια δημιουργίας των ETDs Υπάρχουν δύο στάδια δημιουργίας των ETDs: Γράψιμο κειμένου με κάποιο επεξεργαστή κειμένου (word processing system) Μετατροπή του γραμμένου κειμένου σε PDF ή σε SGML/XML

20 Επιλογές, εργαλεία συγγραφής & μετατροπή των ETDs Microsoft Word and Office Corel Word Perfect Frame Maker LaTeX SGML ή XML επιμελητή κειμένου PDF

21 Δομή περιεχομένου ενός ETD- Document Type Definition (DTD) DTD:Μοντέλο περιεχομένου με κανόνες, οι οποίοι ορίζουν τα στοιχεία, γνωρίσματα και τις οντότητες που επιτρέπονται να εμφανίζονται στα έγγραφα για τη συγγραφή & παραγωγή ομοιόμορφων ETDs. Η δομή των ETDs αποτελείται από τα εξής μέρη: Σελίδα τίτλου (περίληψη, δηλώσεις, κτλ) Κύριο μέρος (εικόνες, ήχο, βίντεο, κτλ) Παράρτημα (βιβλιογραφία, ευχαριστήρια, κτλ)

22 Πως παράγονται τα μεταδεδομένα Τα μεταδεδομένα αποτελούν τον συνδετικό κρίκο μεταξύ των ETDs και του χρήστη. Παράγονται μέσα από: Διαδικασία συγγραφής & μετατροπής Υποβολή μεταδεδομένων είτε:  Συμπλήρωση τυποποιημένης φόρμας  Εισαγωγή αντίστοιχης πληροφορίας στη ΒΔ Πρότυπα μεταδεδομένων: Dublin Core, ΙΕΕΕ LOM, LoC, ETDMS

23 Προδιαγραφές & διαδικασίες ηλεκτρονικής υποβολής των ETDs Έλεγχος & διόρθωση των ETDs Αρχειοθέτηση του SGML/ XML ETD Ηλεκτρονική υποβολή των ETDs

24 Έλεγχος & διόρθωση των ETDs Υπάρχει μια λίστα ελέγχου για την διόρθωση των ETDs, η οποία περιέχει τα εξής σημεία:  Οργανωτικές ερωτήσεις  Έλεγχος του WinWord ή Word Perfect ή LaTeX  Έλεγχος του PDF, SGML/XML  Μεταδεδομένα

25 Διαδικασία αρχειοθέτησης του SGML/XML ETD Υπάρχουν δύο πολιτικές: Δημιουργία αρχείου από τον συγγραφέα & υποβολή του αρχείου σε ηλεκτρονική μορφή. Έλεγχος & μετατροπή σε SGML/XML από τη βιβλιοθήκη ή το υπολογιστικό κέντρο Δημιουργία αρχείου & μετατροπή σε SGML/XML από τον συγγραφέα. Έλεγχος από τη βιβλιοθήκη ή το υπολογιστικό κέντρο

26 Ηλεκτρονική υποβολή των ETDs Τα πανεπιστήμια που συμμετέχουν στο δίκτυο NDLTD παρέχουν όλη την απαιτούμενη υποστήριξη τόσο σε εξοπλισμό, λογισμικό όσο και την εκπαίδευση για τον τρόπο ηλεκτρονικής υποβολής των ETDs.

27 NDLTD

28 Australian Digital Theses (ADT)

29 Vidyanidhi Digital Library

30 Σχετικά θέματα & προσπάθειες στην Ελλάδα ΕΚΤ-Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών onnect?lang=0&dbindex=999 Σύστημα ΑΡΤΕΜΙΣ Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης

31 Είναι διαθέσιμο για χρήση και πως; Ο οδηγός της UNESCO για τη δημιουργία ηλεκτρονικών μεταπτυχιακών εργασιών και διδακτορικών διατριβών παρέχεται δωρεάν μέσω του διαδικτύου ( στην αγγλική, γαλλική και ισπανική γλώσσα.

32 Ερωτήματα & προβληματισμοί Μπορούν τα ελληνικά πανεπιστήμια να υιοθετήσουν τις προδιαγραφές του οδηγού της UNESCO για τη δημιουργία ETDs; Θα συντελέσει ο οδηγός της UNESCO στην ανάπτυξη συνεργατικών σχημάτων για δημιουργία ψηφιακών βιβλιοθηκών με ETDs μεταξύ των ελληνικών πανεπιστημίων; Ποιος θα αναλάβει τον οργανωτικό ρόλο;

33 Ενδεικτική Βιβλιογραφία Fox, E., Dobratz S., et al., The Guide for Creating Electronic Theses and Dissertations. URL: Suleman H., Atkins A., et al., Networked Digital Library of Theses & Dissertations: Bridging the Gaps for Global Access. Part 1&2. In: D-Lib Magazine, 7 (9) Atkins A., Fox E.A., et al., ETD-ms: an Interoperability Metadata Standard for Electronic Theses and Dissertations- version 1.1. URL: McClelland M., Metadata Standards for Educational Resources. In: IEEE Computer Magazine, 36 (11), p IEEE Computer Press, IEEE Standard for Learning Object Metadata, p.1-39 New York Academy of Medicine, What is Grey Literature? URL: