Επιμέλεια παρουσίασης: Βασίλης Π. Τζουράς, φιλόλογος Το εμπόριο και ο πολιτισμός του Ισλάμ Επιμέλεια παρουσίασης: Βασίλης Π. Τζουράς, φιλόλογος

Κατά τον 7ο αι. εμφανίζεται μια νέα θρησκεία, το Ισλάμ, την οποία ασπάστηκαν οι ΄Αραβες και τη διέδωσαν με τις κατακτήσεις τους. Ιδρυτής του Ισλάμ ήταν ο Μωάμεθ, ο οποίος είχε γνωρίσει το Χριστιανισμό και τον Ιουδαϊσμό και επηρεάστηκε από τις δύο αυτές θρησκείες

Το έτος 622 ο Μωάμεθ διώχτηκε από την πατρίδα του τη Μέκκα και κατέφυγε στη Μεδίνα, όπου απέκτησε οπαδούς. Στα επόμενα δέκα χρόνια το Ισλάμ κυριάρχησε σε όλη την Αραβία. Το έτος 622, έτος της Εγίρας (= αποδημίας), είναι πολύ σημαντικό για τον Αραβικό κόσμο, γιατί απ' αυτό αρχίζει το χρονολογικό τους σύστημα.

Το Κοράνι, ιερό βιβλίο του Ισλάμ, απαιτούσε από τους πιστούς (=Μουσλίμ) να διαδίδουν τη θρησκεία τους με ιερό πόλεμο (= τζιχάντ), σεβόμενοι ωστόσο το Χριστιανισμό και τον Ιουδαϊσμό. Δύο χρόνια μετά το θάνατο του Μωάμεθ οι Άραβες υπό το Χαλίφη εξόρμησαν από τη Χερσόνησό τους, κυριεύοντας περιοχές που προηγουμένως ανήκαν στη βυζαντινή και στην περσική αυτοκρατορία.

Εν τω μεταξύ ναυπήγησαν στόλο και κυρίευσαν τα νησιά: Από τον 7ο έως τον 9ο αι. οι Άραβες κυριάρχησαν στην Ανατολή (Παλαιστίνη, Συρία,Φοινίκη, Μεσοποταμία, Περσία), στην Αίγυπτο και στη Βόρεια Αφρική και στη Δύση (Ισπανία) φτάνοντας έως το Πουατιέ της Γαλλίας, όπου αναχαιτίστηκαν από τον Κάρολο Μαρτέλο το 732. Εν τω μεταξύ ναυπήγησαν στόλο και κυρίευσαν τα νησιά: Κύπρο, Ρόδο, Κω, Χίο, Κρήτη και Σικελία.

Οι παράγοντες που συνέβαλαν στην εξάπλωση των Αράβων ήταν: η εξάντληση των Βυζαντινών και των Περσών από τη μακροχρόνια πολεμική σύγκρουση μεταξύ τους, η έντονη αντίθεση μεταξύ κέντρου ( = κυβέρνηση Βυζαντίου) και ανατολικών επαρχιών, όπου επικράτησε ο Μονοφυσιτισμός και το θρησκευτικό πάθος των Ισλαμιστών

Οι συνέπειες των Αραβικών κατακτήσεων ήταν: η διάσπαση του μεσογειακού κόσμου, η εδαφική συρρίκνωση της βυζαντινής αυτοκρατορίας, η μείωση της αγροτικής της παραγωγής και ο περιορισμός του εσωτερικού και εξωτερικού εμπορίου του Βυζαντίου.

622 Εγίρα = ο Μωάμεθ μετοικεί από τη Μέκκα στη Μεδίνα, έτος 1 για τους Μωαμεθανούς 632 Θάνατος του Μωάμεθ 636 Μάχη του Γιαρμούκ και συντριβή του βυζαντινού στρατού 700 Οι Άραβες κατακτούν την Καρχηδόνα 717 Ήττα των Αράβων μπροστά στην Κωνσταντινούπολη 732 Οι Φράγκοι αναχαιτίζουν τους Άραβες στο Πουατιέ, βόρεια απ’ τα Πυρηναία 824 – 961 Η Κρήτη στα χέρια των Αράβων

Από τα μέσα του 8ου αιώνα οι Άραβες και οι Εβραίοι ανέπτυξαν το διεθνές εμπόριο με επίκεντρο τις μεγάλες πόλεις. Βοήθησε η ευνοϊκή γεωγραφική θέση του χαλιφάτου μεταξύ Ανατολής και Δύσης και η εκμετάλλευση των ορυχείων της Αφρικής

Ίδρυσαν εμπορικές αποικίες στη Νοτιοανατολική Ασία (Ινδία, Κίνα κ. α Ίδρυσαν εμπορικές αποικίες στη Νοτιοανατολική Ασία (Ινδία, Κίνα κ.α.) και εμπορεύονταν μπαχαρικά και άλλα είδη πολυτελείας. Επίσης υιοθέτησαν εμπορικές καινοτομίες: δημιούργησαν εμπορικές εταιρείες, επινόησαν την εμπορική επιταγή (τσεκ) και ανέπτυξαν πιστωτικό σύστημα (αργυραμοιβοί και τράπεζες)

Τα γράμματα και οι τέχνες αναπτύχθηκαν στο Ισλάμ Τα γράμματα και οι τέχνες αναπτύχθηκαν στο Ισλάμ. Ιδρύθηκαν βιβλιοθήκες και πανεπιστήμια ενώ πολλοί χαλίφες ήταν συλλέκτες χειρογράφων. Οι Άραβες μετέφρασαν τα έργα των Ινδών, των Περσών και των Ελλήνων (Αριστοτέλης και Νεοπλατωνιστές).

Την πρώτη περίοδο του Ισλάμ η τέχνη δανείστηκε από τους Βυζαντινούς τεχνικές, τεχνίτες και υλικά. Δημιούργησαν εξαιρετικά αρχιτεκτονήματα όπως τα τεμένη (τζαμιά). Αριστερά βλέπουμε επάλληλες σειρές από πεταλοειδή τόξα στο τέμενος της Κόρδοβας στην Ισπανία. Δεξιά βλέπουμε τοξοστοιχία από βυζαντινή δεξαμενή υδραγωγείου.

Ξαναβλέπουμε το εσωτερικό του μεγάλου τεμένους της Κόρδοβας που αποτελείται από 860 κίονες. Είναι φανερή η επίδραση από τα ρωμαϊκά – βυζαντινά υδραγωγεία στην ισλαμική αρχιτεκτονική

Στη Συρία και την Παλαιστίνη, χώρες με ελληνιστική παράδοση, χτίζονται τα πρώτα μουσουλμανικά κτίρια που θυμίζουν την ελληνική και βυζαντινή αρχιτεκτονική. Παρατηρήστε δίπλα το τέμενος του Ομάρ στην Ιερουσαλήμ με τον επιχρυσωμένο τρούλο. Τι σας θυμίζει το σχήμα του κτιρίου και τα κιονόκρανα;

Το μεγάλο τέμενος της Δαμασκού (αρχές 8ου αιώνα) διακοσμήθηκε από βυζαντινούς τεχνίτες. Έχει μωσαϊκά (=ψηφιδωτά) με εξαίσιες φυτικές παραστάσεις όπως το διπλανό που συνδυάζει δένδρα με διάφορα κτίσματα. Οι Άραβες επίσης φιλοτέχνησαν λαμπρά έργα μικροτεχνίας.

Οι τοίχοι και τα δάπεδα επενδύονται με πολύχρωμα και χρυσά ψηφιδωτά και αραβουργήματα

Η ισλαμική τέχνη, για θρησκευτικούς λόγους, έμεινε προσηλωμένη στην ανεικονική τεχνοτροπία. Το Κοράνι απαγορεύει την παράσταση ανθρώπινης μορφής σε ιερούς χώρους.

Στα τζαμιά, λοιπόν, παρατηρούμε κάθε είδους διακοσμητικά μοτίβα όπως γεωμετρικά σχήματα, φυτικά στοιχεία (ανθέμια, φύλλα, κλαδιά) κ.α.

Οι Άραβες ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με τις επιστήμες: Στα Μαθηματικά καθιέρωσαν την ινδική αρίθμηση Στη Χημεία ανακάλυψαν το θειϊκό οξύ και το οινόπνευμα Στην Αστρονομία υπολόγισαν ακριβώς την τροχιά του ήλιου και των πλανητών Στην Ιατρική καθιέρωσαν νέα φάρμακα κι έκαναν πολύπλοκες εγχειρήσεις

Οι Άραβες εισήγαγαν στο Βυζάντιο και τη Δύση το χαρτί (κινέζικη εφεύρεση). Επίσης πολλές καλλιέργειες έγιναν γνωστές στη Δύση από τους Άραβες (βερίκκοκο, αγκινάρα, βαμβάκι, λεμόνι, σακχαροκάλαμο)

Οι Άραβες μας κληροδότησαν πολλές λέξεις: Άλγεβρα, ζενίθ, ναδίρ, τζίφρα, ταρίφα, αλχημεία, αλκάλιον, αλκοόλ, ρύζι, σιρόπι, μουσελίνα, ταμπουράς κ.α.