Δούλα της ομηρικής εποχής 4ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: EΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: «O ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΟΥΛΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ» ΤΑΞΗ Α΄ ΟΜΑΔΑ A΄ Απεικόνιση δούλου καθισμένου σε βωμό, ενώ κοιτά το πουγγί που πρόκειται να κλέψει, περ. 400–375 π.Χ., Μουσείο του Λούβρου Δούλα της ομηρικής εποχής

Σχολικό Έτος 2012-13 Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Κώτση Ελένη Μαθητές/-τριες: Μαγουλά Ευαγγελία Μπιρλή Στυλιανή Οικονόμου Ειρήνη Φάκας Ιωάννης Χαρίτου Αθηνά

Η ΔΟΥΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΟΜΗΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ) Δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία σχετικά με τα όρια μεταξύ των ελεύθερων και δούλων. Η τάξη των δούλων προέρχεται από αιχμαλωσία ή αγορά. Οι γυναίκες χρησιμοποιούνται ως λάφυρα πολέμου ή ως υπηρέτριες, ενώ οι άνδρες είτε ανταλλάσσονταν με λύτρα είτε έβρισκαν το θάνατο στο πεδίο της μάχης. Η κοινωνική θέση των δούλων διαφοροποιείται. Παραδείγματα ο Εύμαιος και η Ευρύκλεια από την Οδύσσεια. Οι γυναίκες ως λάφυρα πολέμου: μετά την κατάληψη της Τροίας, ο Αίος ο Λοκρός βιάζει την Κασσάνδρα. Ερυθρόμορφο κύπελλο, περ. 440-430 π.Χ., Μουσείο του Λούβρου

Η ΔΟΥΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ ΣΠΑΡΤΗ Οι Είλωτες στην αρχαϊκή Σπάρτη ήταν το χαμηλότερο κοινωνικό στρώμα χωρίς κανένα πολιτικό δικαίωμα εκτός από τους ελευθερωμένους. Ήταν εργάτες χωρίς δικαίωμα πώλησης ή απελευθέρωσης εκτός σε περίπτωση ανδραγαθίας στον πόλεμο. Συνόδευαν τους Σπαρτιάτες στον πόλεμο μεταφέροντας τον εξοπλισμό τους. Λόγω της αριθμητικής υπεροχής τους ήταν ο φόβος των Σπαρτιατών για εξεγέρσεις. Οι Σπαρτιάτες μάλιστα εφάρμοζαν το θεσμό της κρυπτείας αποβλέποντας στη μείωση του πληθυσμού των επικίνδυνων ειδικά Ειλώτων. ΑΘΗΝΑ Οι δούλοι στην αρχαία Αθήνα αποτελούσαν περιουσία του αφέντη τους. Δεν είχαν δική τους περιουσία όμως μπορούσαν να συγκεντρώσουν χρήματα για την εξαγορά της ελευθερίας τους. Είχαν ελάχιστα δικαιώματα στις δίκες και αντιπροσωπεύονταν από τον κύριό τους. Η δολοφονία ενός επί Δράκοντα επέσυρε ως ποινή το θάνατο.

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΔΟΥΛΩΝ Στην Αθήνα ένας πολίτης που δεν μπορούσε να ξεπληρώσει το δανειστή του έχανε την ελευθερία του. Αυτό ίσχυε περισσότερο για τους χωρικούς που δεν μπορούσαν να πληρώσουν το νοίκι στους γαιοκτήμονες. Ο Σόλων έβαλε τέλος στο θεσμό αυτό με τη διαβόητη «σεισάχθεια», το χάρισμα των χρεών, που έθεσε τέλος στην πώληση ελεύθερων πολιτών. ΑΣΧΟΛΙΕΣ ΤΩΝ ΔΟΥΛΩΝ Οι δούλοι μπορούσαν να καταπιαστούν με όλες τις καθημερινές δραστηριότητες με εξαίρεση την πολιτική. Τους χρησιμοποιούσαν στις αγροτικές δραστηριότητες, στα λατομεία, στα μεταλλεία, ως τεχνίτες, ως έμποροι αλλά και στο σπίτι. Στον πόλεμο ήταν οι προσωπικοί υπηρέτες των οπλιτών. Οι γυναίκες δούλοι αναλάμβαναν τις οικιακές δουλειές. Μοναχά οι φτωχότεροι των πολιτών δεν είχαν στην ιδιοκτησία τους δούλους.

Η ΔΟΥΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΔΟΥΛΩΝ Οι δούλοι, οι οποίοι ανταλλάσσονταν με χρήματα, ονομάζονταν αργυρώνητοι. Δούλοι γίνονταν συχνά τα θύματα ενός πολέμου ή μιας πειρατικής επιδρομής. Όσον αφορά την προέλευση των δούλων, υπήρχαν ακόμη και «βάρβαροι» λαοί, όπως οι Θράκες που πουλούσαν οι ίδιοι τα παιδιά τους ως δούλους γιατί δεν μπορούσαν να τα θρέψουν. ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΤΩΝ ΔΟΥΛΩΝ Θύμιζε διαδικασία εμπορίου σε οποιαδήποτε άλλα προϊόντα. Ο δούλος ανέβαινε στο «λίθο πώλησης» και ο πωλητής εκθείαζε τις ικανότητες, αλλά και τα ελαττώματά του. Η διαμόρφωση της τιμής γινόταν ανάλογα με την εποχή και ήταν εξαρτώμενη από τα προσόντα κάθε δούλου.

Φορτοεκφορτωτές: αναλάμβαναν την φόρτωση-εκφόρτωση πλοίων ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΔΟΥΛΩΝ Φορτοεκφορτωτές: αναλάμβαναν την φόρτωση-εκφόρτωση πλοίων Δούλοι με υψηλά προσόντα όπως οι ζωγράφοι Δημόσιοι δούλοι: ήταν ανεξάρτητοι. , Κάποιοι από αυτούς ασχολούνταν με το εμπόριο ή με τραπεζικές εργασίες. Πολλοί ασκούνταν καθήκοντα γραφέων, εργατών και ειδικευμένων τεχνιτών. Εργάτες μύλων ή μεταλλείων: Κάτω από δυσβάσταχτες συνθήκες διαβίωσης. Οικιακοί δούλοι: αποτελούσαν μέλη του οίκου και αναλάμβαναν οικιακές εργασίες, όπως μάγειρες, παιδαγωγοί, θυρωροί και οικιακοί βοηθοί (υπηρέτριες). Ένας εύπορος Αθηναίος πολίτης διέθετε συνήθως πενήντα δούλους ενώ ο μέσος Αθηναίος είχε περίπου δέκα. Οι οικιακοί δούλοι αποκτούσαν με τους κυρίους και τα παιδιά τους στενές σχέσεις. Κορινθιακό πλακίδιο του 6ου αιώνα π.Χ. με αναπαράσταση δούλων μεταλλωρύχων που εξορίσουν άργιλο (Μουσείο Βερολίνου).

Η ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ ΤΩΝ ΔΟΥΛΩΝ Η ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΔΟΥΛΩΝ Οι δούλοι της κλασικής εποχής καθημερινά τιμωρούνταν για τις αταξίες τους ,αλλά και επιβραβευόταν η καλή τους συμπεριφορά. Πολύ λίγες είναι οι εξεγέρσεις των δούλων στην Αρχαία Ελλάδα, λόγω της σχετικά καλή τους μεταχείρισης. Η ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ ΤΩΝ ΔΟΥΛΩΝ Υπήρχαν πολλοί δούλοι που με την διαθήκη τους έδιναν την ελευθερία στους δούλους τους που τους είχαν υπηρετήσει πιστά. Κάποιοι ασχολούμενοι με το εμπόριο ή τη βιοτεχνία είχαν την δυνατότητα να συγκεντρώσουν το ποσό που χρειαζόταν για να εξαγοράσουν την ελευθερία τους. Σε εντελώς εξαιρετικές περιπτώσεις , όταν η πόλη διέτρεχε μεγάλο εξωτερικό κίνδυνο, αποφασιζόταν η μαζική απελευθέρωση δούλων και η ένταξη τους στον στρατό. Ταφική στήλη της Μνησαρέτης, όπου νεαρή υπηρέτρια κοιτάζει την αποθανούσα κυρία της. Αττική, περ. 380 π.χ., Γλυπτοθήκη του Μονάχου

Η ΔΟΥΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ-ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΑ ΚΡΑΤΗ)   Ο θεσμός της δουλείας δεν είχε επικρατήσει πολύ στην Μακεδονία με εξαίρεση κάποιους δούλους που χρησιμοποιούνταν στις οικιακές εργασίες. Το κράτος της Μακεδονίας ποτέ δεν ήταν σε καλή οικονομική κατάσταση, γιατί η εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ανατολή και το μεταναστατευτικό ρεύμα που ακολούθησε έβλαψαν σημαντικά την οικονομία. Ο θεσμός της δουλείας συνεχίστηκε στα ελληνιστικά κράτη που προέκυψαν μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου.