Δέσποινα Σιδηροπούλου-Δημακάκου Τομέας Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών ΟΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΤΟΥΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Δέσποινα Σιδηροπούλου-Δημακάκου Τομέας Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ Είναι η διαδικασία του να επιλέγει κανείς μεταξύ δύο ή περισσοτέρων εναλλακτικών λύσεων προκειμένου να δώσει λύση σε ένα πρόβλημά του, που τον απασχολεί άμεσα ή μακροπρόθεσμα.

Αβεβαιότητα…………. Όταν επιλέγουμε ανάμεσα σε διάφορες λύσεις ποτέ δεν μπορούμε να έχουμε όλες τις πληροφορίες γύρω από τις άμεσες ή μακροπρόθεσμες συνέπειες μιας συγκεκριμένης επιλογής, με αποτέλεσμα να είμαστε διαρκώς σε κατάσταση αβεβαιότητας.

Ατομικοί παράγοντες: προσωπικότητα, κίνητρα, αυτογνωσία, αυτοεικόνα και αυτοεκτίμηση του ατόμου, πεποιθήσεις, στάσεις και οι αξίες του ατόμου, ατομικές ανάγκες.

Έξω-ατομικοί παράγοντες: η οικογένεια, το σχολείο, διάφορες πληροφορίες, το κοινωνικό σύνολο, το πνεύμα της εποχής, διάφορες τυχαίες καταστάσεις.

Παράγοντες σχετικοί με την απόφαση ποιότητα και ποσότητα πληροφορίας, βαθμός αβεβαιότητας, πίεση χρόνου, δυνατότητα αναστρεψιμότητας, πιθανές συνέπειες της απόφασης

Τα συχνότερα λάθη κατά τη λήψη αποφάσεων σχετίζονται με ελλιπή πληροφόρηση, μη επαρκή γνώση του εαυτού, υπερβολική εμπιστοσύνη στον εαυτό ή υποτίμησή του, λανθασμένες κρίσεις και εκτιμήσεις

Εκπαιδευτικές και επαγγελματικές αποφάσεις Οι αποφάσεις για το είδος των σπουδών που θα ακολουθήσει ο μαθητής και για την επιλογή του μελλοντικού του επαγγέλματος αποτελούν κάποιες από τις σημαντικότερες αποφάσεις της ζωής του.

Για τις αποφάσεις αυτές… Μπορεί να προσφέρει σημαντική βοήθεια ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός

Ο Επαγγελματικός προσανατολισμός βοηθά τους νέους: Ο Επαγγελματικός προσανατολισμός βοηθά τους νέους: Να αντιληφθούν τη σπουδαιότητα της απόφασης για τον εαυτό τους και το κοινωνικό σύνολο Να κατανοήσουν ότι είναι δικαίωμα αλλά και ευθύνη τους η συγκεκριμένη απόφαση να είναι αβίαστη και ανεπηρέαστη Να γνωρίσουν την διαδικασία λήψης ορθών αποφάσεων και τις πληροφορίες που σχετίζονται με την απόφασή τους.

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ

Η διαδικασία λήψης επαγγελματικής απόφασης θεωρούμε ότι περιλαμβάνει συνήθως τα ακόλουθα στάδια:

Στάδια λήψης απόφασης Γνώση του εαυτού και γνώση του περιβάλλοντος. Σχεδιασμός και οργάνωση όλης της διαδικασίας λήψης απόφασης. Δέσμευση του ατόμου για την υλοποίηση της συγκεκριμένης επιλογής. Υλοποίηση της συγκεκριμένης επιλογής.

Οι τρόποι με τους οποίους τα άτομα συνήθως λαμβάνουν αποφάσεις λογικός, διαισθητικός, εξαρτημένος

Αυτοί οι τρόποι δείχνουν τον βαθμό στον οποίο το άτομο αναλαμβάνει προσωπική ευθύνη για τη λήψη απόφασης ή επιρρίπτει την ευθύνη στην τύχη ή στους άλλους, και

Αυτοί οι τρόποι δείχνουν τον βαθμό στον οποίο το άτομο χρησιμοποιεί λογικές αντί για συναισθηματικές στρατηγικές στη λήψη απόφασης

Ο λογικός τρόπος Στηρίζεται στη λογική επεξεργασία. Τα άτομα αναλαμβάνουν την ευθύνη των πράξεων τους. Οι ενέργειες τους είναι συνειδητές, αναζητούν πληροφορίες σχετικές με την απόφαση και δρουν υπεύθυνα. Αυτός ο τρόπος λήψης απόφασης λαμβάνει υπόψη και τη διάσταση του εαυτού και τη διάσταση του περιβάλλοντος.

Ο διαισθητικός τρόπος Στηρίζεται περισσότερο στη διαίσθηση και λιγότερο στη λογική. Οι αποφάσεις είναι αυθόρμητες και απαιτούν λίγο χρόνο, λίγες πληροφορίες και ελάχιστο σχεδιασμό. Οι διαισθητικές αποφάσεις είναι χρήσιμες σε επείγουσες ή απρόβλεπτες καταστάσεις και στις διαπροσωπικές σχέσεις (όπου υπάρχει αδυναμία πρόβλεψης των αντιδράσεων των άλλων). Δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως εύκολη λύση για να αποφύγει το άτομο τη συλλογή πληροφοριών.

Ο εξαρτημένος τρόπος Χρησιμοποιείται από άτομα που κατά τη λήψη αποφάσεων εξαρτώνται από τη γνώμη, τις επιθυμίες και τις προσδοκίες των άλλων. Υπάρχει άρνηση της προσωπικής ευθύνης και το άτομο την επιρρίπτει σε άλλους. Οι αποφάσεις αυτού του τύπου είναι χρήσιμες για ζητήματα μικρής σημασίας, καθώς έτσι το άτομο εξοικονομεί χρόνο. Δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως εύκολη λύση για να αποφύγει το άτομο τη συλλογή πληροφοριών ή επειδή φοβάται να επιλέξει μόνο του.

Μια ισορροπημένη απόφαση.. Πρέπει να περιλαμβάνει στοιχεία και από τους τρεις τύπους λήψης απόφασης.

Μια ισορροπημένη απόφαση.. Λαμβάνει υπόψη πληροφορίες από εσωτερικές και εξωτερικές πηγές Ζυγίζει την αξία των πληροφοριών Επενδύει χρόνο για περαιτέρω εξερεύνηση, αν χρειάζεται.

Στρατηγικές λήψης απόφασης Η αποτελεσματικότητα μιας απόφασης εξαρτάται από το βαθμό γνώσης του εαυτού και του περιβάλλοντος.

Στρατηγικές λήψης απόφασης κατά Tiedeman-O’ Hara Άγνωστος εαυτός Γνωστός εαυτός Σύγχυση ή παράλυση Διαισθητική απόφαση Άγνωστο περιβάλλον Εξαρτημένη απόφαση Ορθολογική απόφαση Γνωστό περιβάλλον

Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ Εφαρμογή Επαναξιολόγηση Δέσμευση Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ Εφαρμογή Επαναξιολόγηση Δέσμευση Ανανεωμένη γνώση Έναρξη Γνώση Εξερεύνηση Αξιολόγηση στόχου

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ Η τάση κάποιων ατόμων να παρουσιάζουν αβεβαιότητα στην επαγγελματική επιλογή σε σχέση με κάποια άλλα που ανταποκρίνονται με σταθερότητα

Ο επαγγελματικά αναποφάσιστος νέος…. Διαφέρει από το άτομο που θεωρείται αναποφάσιστο γενικότερα. Το αναποφάσιστο άτομο εμφανίζει μια σταθερή αδυναμία στη λήψη αποφάσεων ακόμα κι όταν οι συνθήκες που πλαισιώνουν τη διαδικασία της επιλογής θεωρούνται πρόσφορες

Παράγοντες επαγγελματικής αναποφασιστικότητας Προβλήματα επαγγελματικής ταυτότητας Έλλειψη εκπαιδευτικής και επαγγελματικής πληροφόρησης Προσωπικά ή περιβαλλοντικά προβλήματα Έλλειψη αυτογνωσίας Άγχος επαγγελματικής επιλογής

Στην ελληνική πραγματικότητα (Αργυροπούλου, 2004) Αποφασισμένοι Πολυδυναμικοί Αναποφάσιστοι

Αποφασισμένοι Αντιμετωπίζουν τα λιγότερα προβλήματα στη λήψη αποφάσεων σε σχέση με τους υπόλοιπους μαθητές Αισθάνονται αρκετή σιγουριά στη διαδικασία λήψης απόφασης Διακρίνονται από αυξημένη διερεύνηση του εαυτού και του περιβάλλοντος Δυσκολεύονται να καταλήξουν στην επιλογή τους

Πολυδυναμικοί Δυσκολεύονται να κάνουν εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές επειδή έχουν αυξημένα ενδιαφέροντα Διερευνούν ως ένα βαθμό πιθανές ευκαιρίες κι λύσεις αλλά δεν μπορούν να τις εντάξουν στα ενδιαφέροντά τους

Αναποφάσιστοι Χαρακτηρίζονται από ανεπαρκή γνώση των ενδιαφερόντων και των ικανοτήτων, Ως συνέπεια, δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν τη διαδικασία επιλογής

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι επαγγελματικά αναποφάσιστοι νέοι χρειάζονται …. Καθοδήγηση για να αξιολογούν την πληροφορία και να τη χρησιμοποιούν σωστά για τις επιδιώξεις τους Ανάπτυξη δεξιοτήτων ενεργού αναζήτησης, κριτικής επεξεργασίας και αξιοποίησης στοιχείων από πολλές πηγές Βοήθεια στη συνειδητοποίηση των ικανοτήτων τους, τη σταθερότητα των ενδιαφερόντων τους και την αποσαφήνιση των επαγγελματικών τους δυνατοτήτων

Ακόμη… Ενθάρρυνση για να αντιμετωπίζουν θετικά τον εαυτό τους και τις αλλαγές που συμβαίνουν στη ζωή τους Ανάπτυξη ικανότητας προσαρμογής σε νέες καταστάσεις Αποφόρτιση από την ψυχική πίεση Ανάπτυξη της αυτοαποτελεσματικότητας Διδασκαλία δεξιοτήτων λήψης απόφασης

ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΝ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΛΟΓΗ

Προϋποθέσεις Κλίμα αγάπης, εμπιστοσύνης και στην οικογένεια Αποφυγή στερεοτύπων Συζήτηση για τις επιλογές του παιδιού Παροχή πληροφοριών, όταν αυτό είναι δυνατό Ενίσχυση της θετικής αυτοεικόνας του παιδιού

Άλλες προϋποθέσεις….. Συνεργασία με το σχολείο και τους συμβούλους επαγγελματικού προσανατολισμού Αποφυγή προώθησης προσωπικών φιλοδοξιών – Συμβουλευτική γονέων

Συγκεκριμένοι τρόποι για το πώς μπορούν να συμβάλλουν οι γονείς στη λήψη επαγγελματικών αποφάσεων: Οι γονείς μπορούν να ενθαρρύνουν και να βοηθούν τα παιδιά τους να αναλύσουν τα ενδιαφέροντά τους, τις ικανότητες και τους περιορισμούς τους. Στις επαγγελματικές περιοχές που τους είναι οικείες, οι γονείς μπορούν να βοηθούν τα παιδιά τους να συσχετίσουν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους με τις απαιτήσεις συγκεκριμένων επαγγελμάτων, τις συνθήκες της δουλειάς, τον τρόπο ζωής των εργαζομένων κλπ.

Συγκεκριμένοι τρόποι για το πώς μπορούν να συμβάλλουν οι γονείς στη λήψη επαγγελματικών αποφάσεων Οι γονείς μπορούν να συζητούν τις οικονομικές συνθήκες της οικογένειας και να βοηθούν τους νέους να σχεδιάσουν αναλόγως την εκπαίδευση και την κατάρτισή τους. Οι γονείς μπορούν να δίνουν πληροφορίες στα παιδιά τους για το πώς να χρησιμοποιήσουν τη γνώση, την εμπειρία και τις υπηρεσίες των συγγενών, φίλων, συνεργατών και των φορέων της κοινότητας και της πολιτείας στην εξερεύνηση, στο σχεδιασμό και στην προετοιμασία του επαγγελματικού τους ρόλου.

Συγκεκριμένοι τρόποι για το πώς μπορούν να συμβάλλουν οι γονείς στη λήψη επαγγελματικών αποφάσεων Μπορούν να δημιουργούν συνθήκες για να βιώνουν τα παιδιά τους καταστάσεις λήψης απόφασης και να αναλαμβάνουν ευθύνες για τις συνέπειες των αποφάσεών τους. Πρέπει να διατηρούν επικοινωνία με το σχολείο, ώστε οι εμπειρίες και οι δυνατότητες παροχής συμβουλών και υποστήριξης και από τα δύο περιβάλλοντα να χρησιμοποιηθούν για την ικανοποίηση των αναγκών των παιδιών.

Συγκεκριμένοι τρόποι για το πώς μπορούν να συμβάλλουν οι γονείς στη λήψη επαγγελματικών αποφάσεων Οι γονείς πρέπει να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να εξερευνούν ένα ευρύ φάσμα εναλλακτικών λύσεων, εκπαιδευτικών και επαγγελματικών, χωρίς στερεότυπα και περιοριστικές αντιλήψεις που μπορεί να αποθαρρύνουν το παιδί. Μπορούν να συζητούν τις δικές τους επαγγελματικές αξίες καθώς και άλλων ανθρώπων και τις συνέπειές τους στην κοινωνική και επαγγελματική ζωή

Συγκεκριμένοι τρόποι για το πώς μπορούν να συμβάλλουν οι γονείς στη λήψη επαγγελματικών αποφάσεων Πρέπει να είναι ευαίσθητοι και δεκτικοί στις μεταπτώσεις και την αβεβαιότητα των παιδιών για την αυτοεικόνα τους και για το πώς φαντάζονται το μέλλον τους. Χωρίς να νιώθουν άσχημα που δεν έχουν όλες τις χρήσιμες πληροφορίες, οι γονείς πρέπει να βοηθούν τα παιδιά να προσεγγίσουν ειδικούς για να βρουν πληροφορίες σχετικές με τα ενδιαφέροντά τους.

Αντί επιλόγου… Η διαδικασία της επαγγελματικής επιλογής δεν τελειώνει τα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης. Ολοκληρώνεται στη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου ως εργαζομένου ατόμου, στο πλαίσιο μιας σταθερής προσπάθειάς του να βελτιώσει την προσαρμογή ανάμεσα στις προσωπικές του ανάγκες και επιθυμίες και στις εμπειρίες του στο χώρο εργασίας.