Διοίκησης Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Τμήμα Διοίκησης Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων Βαγής Σαμαθρακής

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ΔΙΑΛΕΞΗ 12η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ Βαγής Σαμαθρακής

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΔΙΑΛΕΞΗΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΤΟ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ & ΤΕΛΕΙΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΚΡΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ Βαγής Σαμαθρακής

ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝΤΑΙ ΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝΤΑΙ ΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ Ο βασικός λόγος ύπαρξης των μονοπωλίων είναι τα εμπόδια εισόδου νέων επιχειρήσεων σε µία αγορά Ο έλεγχος στις πρώτες ύλες  αποκλειστικά δικαιώματα Η κατοχή διπλώματος ευρεσιτεχνίας  προστασία από το νόμο Η παραχώρηση αποκλειστικού δικαιώματος  π.χ. επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας Οι ελεγχόμενες άδειες εξάσκησης επαγγέλματος (δικηγόροι, γιατροί, λογιστές, …. κ.λπ.) Οι οικονομίες κλίμακας στην παραγωγή  το ελάχιστο μέσο κόστος πετυχαίνεται σε υψηλά επίπεδα παραγωγής («φυσικά» μονοπώλια) Βαγής Σαμαθρακής

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ 1 Με τον όρο μονοπώλιο αναφερόμαστε στην ακραία μορφή αγοράς όπου μια μόνο επιχείρηση παράγει ένα προϊόν για το οποίο δεν υπάρχουν στενά υποκατάστατα. Στην περίπτωση αυτή η επιχείρηση ταυτίζεται με τον κλάδο παραγωγής του προϊόντος. Η μονοπωλιακή επιχείρηση σε αντίθεση µε την ανταγωνιστική είναι διαμορφωτής τιμών Η έλλειψη ανταγωνισμού επιτρέπει στον μονοπωλητή να χρεώνει πάνω από το οριακό του κόστος Βαγής Σαμαθρακής

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ 2 Έχει απεριόριστη δύναμη ο μονοπωλητής; Μπορεί να επιλέξει και την τιμή και την ποσότητα; Όχι Ο μονοπωλητής αυξάνει την τιμή όσο η αύξηση των εσόδων του είναι μεγαλύτερη από την μείωσή τους λόγω της εξόδου κάποιων καταναλωτών από την αγορά Μόλις ο μονοπωλητής επιλέξει την τιμή (ποσότητα), οι καταναλωτές επιλέγουν την ποσότητα (τιμή) που θα διακινηθεί στην αγορά Βαγής Σαμαθρακής

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ 3 Μονοπώλιο Ανταγωνισμός Μία επιχείρηση Πολλές επιχειρήσεις Διαμορφωτής τιμών Αποδέκτης τιμών Μειώνει την παραγωγή για να αυξήσει την τιμή Παράγει όσο μπορεί στη δεδομένη τιμή Βαγής Σαμαθρακής

ΜΕΓΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΕΡΔΩΝ ΤΗΣ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Συνολική καμπύλη ζήτησης για το αγαθό = καμπύλη ζήτησης για την επιχείρηση Η (αρνητική) κλίση προσδιορίζεται από την ύπαρξη ή μη υποκατάστατων αγαθών πολλά υποκατάστατα  ελαστική ζήτηση λίγα υποκατάστατα  ανελαστική ζήτηση Σταυροειδής ελαστικότητα: η ελαστικότητα της ζήτησης του προϊόντος της μονοπωλιακής επιχείρησης σε σχέση με τιμές άλλων προϊόντων Μονοπώλιο Πλήρως ανταγωνιστική επιχείρηση P P Ρ1 Ρ2 D=P=AR=MR D=AR=P Μ1 Μ2 MR Q1 Q2 Q Q1 Q2 Q παντού η καμπύλη των οριακών εσόδων (MR) είναι κάτω από την καμπύλη μέσων εσόδων (AR) Βαγής Σαμαθρακής

ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΤΟ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ Η καμπύλη ζήτησης και MR Η καμπύλη ζήτησης δίνει το AR δηλαδή την P του μονοπωλητή. Η αύξηση της παραγωγής κατά μία μονάδα, αυξάνει τα έσοδα του μονοπωλητή (κατά $7) (επίπτωση παραγωγής), και μειώνει τα έσοδα από τους υπάρχοντες αγοραστές (κατά $2) (επίπτωση τιμής). Το οριακό έσοδο από την αλλαγή της τιμής από $8 σε $7 είναι $7-$2=$5. Βαγής Σαμαθρακής

ΜΕΓΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΕΡΔΩΝ ΤΗΣ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Μεγιστοποίηση κέρδους στο σημείο όπου MR = MC Ρ K Ρ MC ATC D Q* Q MR στο Q* το μονοπώλιο έχει υπερκανονικά κέρδη αλλά δεν υπάρχει μηχανισμός για να μειωθούν στο K=0 (όπως στον πλήρη ανταγωνισμό) Βαγής Σαμαθρακής

ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΤΟ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ Βαγής Σαμαθρακής

ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΜΠΥΛΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΣΤΟ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ; Στο μονοπώλιο δεν υπάρχει μοναδική σχέση μεταξύ τιμής και προσφερόμενης ποσότητας και επομένως είναι αδύνατη η κατασκευή καμπύλης προσφοράς. Στο μονοπώλιο δεν έχει νόημα το ερώτημα τι ποσότητα θα παράγει η επιχείρηση σε κάποια τιμή, επειδή η ίδια η επιχείρηση ορίζει ταυτόχρονα την τιμή και την ποσότητα που θα παράγει. Η απόφαση του μονοπωλίου σχετικά με την ποσότητα που θα παράγει δεν μπορεί να απομονωθεί από την καμπύλη ζήτησης. Στο μονοπώλιο είναι δυνατό να υπάρχουν μετατοπίσεις της καμπύλης ζήτησης που να μεταβάλλουν την τιμή αλλά όχι την προσφερόμενη ποσότητα και το αντίστροφο. Βαγής Σαμαθρακής

ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ ΚΑΙ ΤΕΛΕΙΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ Πλήρης ανταγωνισμός Καμπύλη ζήτησης της επιχείρησης έχει  ελαστικότητα Ρ, δεδομένη για την επιχείρηση P = MR (=MC) στην ισορροπία K = 0 μακροχρόνια P = min LAC Μονοπώλιο Καμπύλη ζήτησης έχει αρνητική κλίση Ρ, καθορίζεται από την καμπύλη ζήτησης P  MR (=MC) στην ισορροπία K  0 μακροχρόνια P  min LAC Βαγής Σαμαθρακής

ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ ΚΑΙ ΤΕΛΕΙΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ 1 ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ ΚΑΙ ΤΕΛΕΙΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ 1 Ο μονοπωλητής μπορεί να πουλάει σε P>MC. Επομένως μειώνει την ποσότητα που πουλά έτσι ώστε να μεγαλώνει η διαφορά μεταξύ P και MC. Βαγής Σαμαθρακής

ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ ΚΑΙ ΤΕΛΕΙΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ 2 ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ ΚΑΙ ΤΕΛΕΙΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ 2 Καθώς το μονοπώλιο είναι πολύ πιο επικερδές από μια ανταγωνιστική επιχείρηση, υπάρχουν μεγάλα κίνητρα να δαπανηθούν μεγάλα ποσά για την δημιουργία ή εκμετάλλευση μονοπωλίων (rent-seeking activities) Επομένως μέρος των αναμενόμενων κερδών από το μονοπώλιο, μπορεί να δαπανηθούν σε δραστηριότητες κατάκτησης μονοπωλιακών δικαιωμάτων, δραστηριότητες οι οποίες ελάχιστα παραγωγικές είναι. Επομένως, ένα μέρος των αναδιανεμόμενων πλεονασμάτων μπορεί να χαρακτηριστεί σαν µη αντισταθμιζόµενη απώλεια Βαγής Σαμαθρακής

ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ ΚΑΙ ΤΕΛΕΙΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ 3 ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ ΚΑΙ ΤΕΛΕΙΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ 3 Παρόμοια με την περίπτωση επιβολής φόρου έχουμε μια αναδιανομή από τους καταναλωτές στον μονοπωλητή (αντί της κυβέρνησης) και απώλειες για την κοινωνία σαν σύνολο Βαγής Σαμαθρακής

ΚΡΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ ΚΡΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ Καθώς το μονοπώλιο οδηγεί σε µη αντισταθμιζόμενες απώλειες (δηλαδή σε µη άριστη κατανομή των παραγωγικών συντελεστών) χρειάζεται η κρατική παρέμβαση Η κρατική παρέμβαση παίρνει τη μορφή: Βελτίωσης / υποστήριξης του ανταγωνισμού µέσω της Επιτροπής Ανταγωνισμού Ρυθμιστικών παρεμβάσεων στα μονοπώλια Κρατικοποιήσεων μονοπωλίων Βαγής Σαμαθρακής

ΚΡΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ 1 ΚΡΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ 1 Βελτίωση / υποστήριξη του ανταγωνισμού Η αντιμονοπωλιακή πολιτική δίνει τη δυνατότητα στην κυβέρνηση να περιορίσει την δύναμη των μονοπωλίων Αποτρέποντας µη κοινωνικά ωφέλιμες συγχωνεύσεις Διαχωρίζοντας υπάρχουσες επιχειρήσεις σε μικρότερες Αποτρέποντας τις επιχειρήσεις να δρουν µε τρόπους που μειώνουν τον ανταγωνισμό στην αγορά Βαγής Σαμαθρακής

ΚΡΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ 2 ΚΡΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ 2 Ρυθμιστικές παρεμβάσεις στα μονοπώλια Στην περίπτωση των φυσικών μονοπωλίων η κυβέρνηση μπορεί να παρέμβει και να καθορίσει τα όρια και το πλαίσιο των τιμολογιακών πολιτικών για να προστατεύσει τους καταναλωτές Τέτοιες τιμολογιακές πολιτικές είναι: Τιμολόγηση σύμφωνα µε το οριακό κόστος Τιμολόγηση σύμφωνα µε το µέσο κόστος Ελεγχόμενο κέρδος (σαν ποσοστό επί του κεφαλαίου;) Βαγής Σαμαθρακής

ΚΡΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ 3 ΚΡΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ 3 Κρατικοποιήσεις μονοπωλίων Αντί το κράτος να παρεμβαίνει µε ρυθμιστικό ρόλο, μπορεί να αναλάβει τη διαχείριση του φυσικού μονοπωλίου Παραδείγματα: Οργανισμοί κοινής ωφέλειας Ταχυδρομεία Τηλεπικοινωνίες Ηλεκτρισμός Εθνικά σημαντικοί κλάδοι Προβλήματα αποδοτικότητας και γραφειοκρατίας Βαγής Σαμαθρακής

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Μονοπώλιο είναι η μορφή αγοράς στην οποία υπάρχει μόνο µία επιχείρηση «Βλέπει» την συνολική ζήτηση της αγοράς Το οριακό έσοδο του μονοπωλητή είναι πάντα μικρότερο της τιμής, MR>AR=P Παράγει όπου MR=MC Επομένως, P>MC Επομένως, QM<QC Ως εκ τούτου έχουμε µη αντισταθμιζόμενες απώλειες Βαγής Σαμαθρακής

ΠΕΡΙΛΗΨΗ 1 Η κρατική παρέμβαση για την προστασία των καταναλωτών μπορεί να πάρει τις εξής μορφές Βελτίωση / υποστήριξη του ανταγωνισμού µέσω της Επιτροπής Ανταγωνισμού Ρυθμιστικές παρεμβάσεις στα μονοπώλια Κρατικοποιήσεις μονοπωλίων Η παρέμβαση δικαιώνεται εάν τα οφέλη είναι μεγαλύτερα από τις πιθανές μειώσεις κόστους και το κόστος της παρέμβασης Βαγής Σαμαθρακής