Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Επιστήμη της Πληροφορίας Διοίκηση και Οργάνωση Βιβλιοθηκών με έμφαση στις νέες Τεχνολογίες της Πληροφορίας Ηλεκτρονική Δημοσίευση Διδάσκων: Σ. Καπιδάκης Εργασία: Πρότυπα διάθεσης και τιμολόγησης των ηλεκτρονικών περιοδικών φοιτήτρια: Αγάπη - Σταμουλία Πολύζου

2 Περιεχόμενα Πως διαμορφώνετε το κόστος των Η.Π. Μοντέλα πληρωμής Μοντέλο ελεύθερης πρόσβασης Μοντέλα πληρωμής Η.Π. και Βιβλιοθήκες Νέες & μελλοντικές τάσεις πληρωμής Η.Π. Μια πρόταση από την SPARC & ARL Οι εκδότες και η στρατηγική τους για τα Η.Π. Προσπάθειες και προτάσεις Συμπεράσματα

3 Ηλεκτρονική Δημοσίευση Δημιούργησε: Νέες δυνατότητες αξιοποίησης και εκμετάλλευσης για τους χρήστες, τους συγγραφείς και τους εκδότες

4 Φάσεις ηλεκτρονικών περιοδικών 1η: πρώιμη φάση ( ),είσοδος των ηλεκτρονικών περιοδικών (online ή σε CD) 2η: εξελισσόμενη ( ), οι βιβλιοθήκες διαθέτουν παράλληλα με την έντυπη (ή και αποκλειστικά) την ηλεκτρονική έκδοση των περιοδικών. Τα άρθρα γίνονται πλέον διαθέσιμα από preprint αρχεία και από ιστοσελίδες συγγραφέων 3η: προηγμένη (2002- ), εξελιγμένες δυνατότητες αναζήτησης κειμένου, αναζήτηση και σύνδεση άρθρων από ευρετήρια και Β.Δ. κλπ.

5 Χρήση έντυπων & ηλεκτρονικών περιοδικών Προσωπικές Συνδρομές Έντυπη100%67.8%54.5% Ηλεκτρονική0%32.2%45.5% Συνδρομή Βιβλιοθήκης Έντυπη99.1%80%12.7% Ηλεκτρονική0.9%20%87.3%

6 Κρίση Έντυπου Περιοδικού : αύξηση κόστους συνδρομής έντυπου περιοδικού 7,5% εξαιτίας πληθωρισμού, μείωσης συνδρομών (από σε 2.2 το 2003), οδήγησε σε μια αλυσιδωτή αντίδραση (νέες ακυρώσεις, νέες αυξήσεις) και στο φαινόμενο γνωστό ως «κρίση της τιμής των περιοδικών» Η εμφάνιση των Ηλεκτρονικών Περιοδικών διαφάνηκε ως σωτήρια … Τι υποστηρίζουν οι εκδότες

7 Εκδοτικό Κόστος (Έντυπων ή Online) άρθρων Οι εκδότες υποστηρίζουν ότι οι δαπάνες ισχύουν ανεξάρτητα από τον τρόπο έκδοσης Άμεσα κόστη καλύπτουν: Αξιολόγηση Έκδοση αντιγράφων Στοιχειοθεσία Εικονογράφηση κλπ. Έμμεσα κόστη καλύπτουν: Διαχείριση Εγκαταστάσεις, προσωπικό, εξοπλισμό Διαφήμιση κλπ. ‘Άμεσα + Έμεσα = $4,000

8 Τα ηλεκτρονικά Περιοδικά Εξοικονομούν Κόστος αναπαραγωγής Διανομής και Δαπάνες που σχετίζονται αποκλειστικά με έντυπη δημοσίευση (στοιχειοθεσία, σύνθεση κλπ.) Προσφέρουν (και λαμβάνονται υπόψη στη διαμόρφωση της τιμής) Πολυμέσα Αλληλεπίδραση Περιλήψεις Συνοδευτικά δεδομένα κλπ.

9 Τιμολόγηση με βάση τιμή συνδρομής Το συμβατικό πρότυπο πληρωμής: «συνδρομή=μια τιμή για όλα» Μια «συνδρομή» στον ηλεκτρονικό κόσμο δεν είναι μια απλή πληρωμή για το ετήσιο περιεχόμενο ενός τίτλου. Και τα μοντέλα τιμολόγησης και το ηλεκτρονικό περιεχόμενο ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο συνδρομής – άδειας πρόσβασης

10 Τύποι Συνδρομών σε Η. Π. Μεμονωμένες Συνδρομές Συνδρομές σε «συσκευασίες» εκδοτών Συνδρομές σε περιοδικά «Προμηθευτών» (aggregators): παρέχουν πρόσβαση σε περιοδικά διαφόρων εκδοτών Συνδρομές σε βάσεις δεδομένων πλήρους κειμένου

11 Παράγωγα τιμής από την έντυπη συνδρομή (1) Πιθανοί τύποι παραγώγων τιμής είναι: Μία τιμή για την έντυπη + ηλεκτρονική Έντυπη + ηλεκτρονική = 10% - 20% προσαύξηση της τιμής Ηλεκτρονική μόνο Με μικρή προσαύξηση Στην ίδια τιμή με έντυπη Φθηνότερα από την έντυπη

12 Παράγωγα τιμής από την έντυπη συνδρομή (2) Ελεύθερη πρόσβαση στην ηλεκτρονική εάν πληρώνεται η έντυπη Προσαυξημένη τιμή αλλά με πλεονάζουσα λειτουργικότητα Μια ενιαία τιμή όλων των τίτλων ηλεκτρονικών περιοδικών σε τιμή «συσκευασίας» (bundled e-journals)

13 Άλλα μοντέλα Χρεώσεων - Πληρωμών Πληθυσμός χρηστών: η ταξινόμηση γίνεται με το σχήμα «ζώνης», κλιμακούμενη τιμολόγηση Ανάλογα με τη χρήση: η συνδρομή αφορά σε ένα αριθμό προσβάσιμων άρθρων Η μεγαλύτερη χρήση άρθρων επιφέρει χαμηλότερες τιμές Με χρέωση ανά άρθρο Χωριστή χρέωση για κάθε άρθρο (Pay per View) «Συσκευασίες άρθρων»

14 Η ελεύθερη πρόσβαση Δύο τάσεις ακαδημαϊκής δημοσίευσης: Επιστήμονες πιστοί στα καθιερωμένα, έγκριτα περιοδικά τα οποία προϋποθέτουν συνδρομή χρήστη και θέτουν κανόνες ποιότητας Επιστήμονες που θέλουν φτηνή, άμεση δημοσίευση & διάχυση του έργου τους. Τι είναι η ελεύθερη πρόσβαση: η ελεύθερη διαθεσιμότητα στο διαδίκτυο δημοσιευμάτων (διάβασμα, αντιγραφή, μεταφόρτωση κ.α.) Η ελεύθερη πρόσβαση δεν καταστρατηγεί το δικαίωμα των εκδοτών στο κέρδος

15 Το μοντέλο της ελεύθερης πρόσβασης: «οι συγγραφείς πληρώνουν» Γιατί να το κάνουν;

16 Ελεύθερη πρόσβαση: ποιος πληρώνει Ο παραγωγός Ο ερευνητής Οι διαφημιζόμενοι Το κράτος & άλλοι φορείς

17 Πλεονεκτήματα της Ελεύθερης Πρόσβασης Για συγγραφείς Εξασφάλιση δημοσίευσης Γρήγορη αξιολόγηση Επανατροφοδότηση (σχόλια & κριτική) Για χρήστες Ελεύθερη πρόσβαση Για βιβλιοθήκες & Ιδρύματα Σταδιακή αποδέσμευση από «ακριβή» πληροφόρηση

18 Μειονεκτήματα της Ελεύθερης Πρόσβασης Δίνεται σε όλους η δυνατότητα να εκδώσουν το έργο τους; Μήπως το «συγγραφές πληρώνει» είναι ατιμωτικό; Μήπως θα προκύψει μια νέα ιεραρχία τιμών; (π.χ. Biomed Central, έχει βάση $525 για κάθε άρθρο αλλά έχει και εξαιρέσεις 1000-$1500)

19 Βιβλιοθήκες και Μοντέλα πληρωμής ηλεκτρονικών περιοδικών Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες = το 60% της αγοράς της επιστημονικής βιβλιογραφίας Περίπου το 26% του Προϋπολογισμού τους σε περιοδικά Ωστόσο καθώς η «αγορά» είναι έντονα διαιρεμένη και διαφοροποιημένη, επετράπη η δημιουργία μονοπωλίων εκδοτών, τα οποία μπόρεσαν να ασκήσουν ουσιαστική πίεση στις βιβλιοθήκες

20 Κοινοπραξίες Τυπικά στοιχεία των αδειών πρόσβασης σε Η.Π ( πολυετής όροι, ποικιλία τιμολόγησης, περισσότεροι τίτλοι ) Η ICOLC και “Statement” για θέματα τιμολόγησης, συμβολαίων, αδειών κλπ. Προβλήματα που αντιμετωπίζουν: «συσκευασίες» (ακυρώσεις – αποχώρηση), μυστικότητα συμβάσεων, επιθυμούν μόνιμη πρόσβαση σε περιεχόμενο που έχουν αγοράσει Οφέλη που έχουν

21 Εξελικτική πορεία των Ερευνητικών περιοδικών Πρώτα στους ακαδημαϊκούς Πέρασμα στους εκδότες Σήμερα και στους δύο: οι επιστήμονες, οι επαγγελματικές κοινότητες, οι βιβλιοθηκονόμοι, και οι ακαδημαϊκοί συζητούν βιώσιμες λύσεις και ανασυντάσσονται για να ξαναπάρουν στα ‘χέρια’ τους – με τη μια ή με την άλλη μορφή- μέρος της εκδοτικής παραγωγής.

22 Μια πρόταση από την SPARC & ARL Η δίκαιη τιμολόγηση απαιτεί διαφάνεια την αγορά Κοινή Βάση Δεδομένων για τιμές και άδειες χρήσης

23 Οι εκδότες και η στρατηγική τους για τα Η.Π. Οι εκδότες: Προσπαθούν να απεξαρτηθούν από τις βιβλιοθήκες, να μειώσουν το ρόλο τους και να πλησιάσουν άμεσα το χρήστη Προσπαθούν να αναπτύξουν περισσότερο τις διαδικασίες Pay per View Πουλάνε «με το κιλό» Μεταπουλάνε σε προμηθευτές Διστάζουν ν’ αλλάξουν μοντέλο Το μοντέλο της συσκευασίας & της άδειας πρόσβασης τους ταιριάζει

24 Προσπάθειες SPARC & SPARC Europe: συμμαχία πανεπιστημίων, βιβλιοθηκών Στόχοι: προσπάθεια να οδηγήσει προς τα κάτω τις τιμές ενθάρρυνση μη-κερδοσκοπικής δημοσίευσης Επιδεικνύει τρόπους καθιέρωσης των νέων περιοδικών κλπ.

25 Συμπεράσματα1/2 Η αξία δεν σχετίζεται μόνο με το τι κόστισε για να παραχθεί αλλά και Μ ε την αξία την οποία οι αναγνώστες πιστεύουν ότι έχει μια έκδοση (περιεχόμενο και λειτουργικότητα), Η αξία εξαρτάται από δυνάμεις τις αγοράς (προσφορά και ζήτηση) Η αξία εξαρτάται από τον τύπο του εκδότη: έμπορος ή κοινότητα Το μοντέλο της Ελεύθερης Πρόσβασης θα ενισχυθεί στο άμεσο μέλλον αρκεί να υποστηριχθεί κατάλληλα από τους επιστήμονες και από τις βιβλιοθήκες.

26 Συμπεράσματα2/2 Οι ερευνητές όλο και περισσότερο εμπιστεύονται τα ηλεκτρονικά περιοδικά για καταξίωση και κύρος (το 2010, το 80% περιοδικών θα είναι ηλεκτρονικά) Η ηλεκτρονική διάθεση των πληροφοριών επιτρέπει την επιστημονικότερη και αποτελεσματικότερη αποτίμηση της κατάστασης & την κατανόηση παραγόντων που ρυθμίζουν την πληροφορία ως οικονομικό αγαθό

27 Προβληματισμοί “Publish or Perish” - “Pay or Perish” ? Μπορείτε να φανταστείτε τις βιβλιοθήκες ως εκδότες;

28 Ευχαριστώ για την προσοχή σας!