ΠΛΑΤΩΝΙ – ΑΝΟΙΧΤΟ ΦΟΡΟΥΜ ΡΟΔΟΣ, 26 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2014 Με τη Στήριξη της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου - Τμήμα Πολιτισμού Δωδ/σου και των Πηγών Καλλιθέας ΔΕΡΜΑΕ

Ν. Θεοδωρίδης 1, Κωνσταντινιά Παπαστεργίου 2 1 Αποκεντρωμενη Διοίκηση Αιγαίου, Γενική Διεύθυνση Δασών και Αγροτικών Υποθέσεων, Ακτή Μιαούλη 83 και Μπότσαρη 2-8, Πειραιάς, 2 Δήμος Ρόδου, Δ/νση Περιβάλλοντος και Πρασίνου, Παρ. Διαγοριδών, Ρόδος,

Η Ρόδος είναι το τελευταίο νησί της Μεσογείου που διατηρεί αρχαίο πληθυσμό πλατωνιού. Το ελάφι της Ρόδου διαφέρει από όλα τα είδη ελαφιών και σύμφωνα με τον Masseti (2002) έχει ουσιαστικές διαφορές ακόμη και από αυτόν της Μικράς Ασίας, με τον οποίο είναι φαινοτυπικά όμοιος. Φαίνεται αρκετά μικρότερο, και σε ορισμένες περιπτώσεις, τα αρσενικά πλατώνια άνω των δύο ετών, δεν φτάνουν το ύψος των 80 εκ. μέχρι το ακρώμιο ενώ συχνά δεν ξεπερνούν τα 75 εκ. Το βάρος των ενήλικων θηλυκών κυμαίνεται από 45 έως 60 χλγ. (Masseti, 2002). Συγκριτικές αναλύσεις mtDNA, που έγιναν σε διάφορους πληθυσμούς πλατωνιού απεικονίζουν ξεκάθαρα τη διαφοροποίηση του πληθυσμού της Ρόδου, από τους άλλους Ευρωπαϊκούς πληθυσμούς (Masseti, 2002).

Δυτική Ελλάδα-Νησιά του Ιονίου: δεν αναφέρονται κατάλοιπα του πλατωνιού. Δυτική Ελλάδα-Νησιά του Ιονίου: δεν αναφέρονται κατάλοιπα του πλατωνιού. Κυκλάδες: αναφέρεται η νησίδα Σάλιαγκος κοντά στην Αντίπαρο, αλλά τόσο από τα θραύσματα του πλατωνιού όσο και του κόκκινου ελαφιού, που έχουν βρεθεί σε προϊστορικές θέσεις του συμπλέγματος αυτού, δεν προκύπτει ότι προέρχονται από ζώα που ζούσαν στα νησιά αυτά ή εάν είχαν μεταφερθεί για τροφή ή δευτερογενή επεξεργασία (Τρανταλίδου Κ., 2002). Κυκλάδες: αναφέρεται η νησίδα Σάλιαγκος κοντά στην Αντίπαρο, αλλά τόσο από τα θραύσματα του πλατωνιού όσο και του κόκκινου ελαφιού, που έχουν βρεθεί σε προϊστορικές θέσεις του συμπλέγματος αυτού, δεν προκύπτει ότι προέρχονται από ζώα που ζούσαν στα νησιά αυτά ή εάν είχαν μεταφερθεί για τροφή ή δευτερογενή επεξεργασία (Τρανταλίδου Κ., 2002). ΒΑ Αιγαίο: Στη Λήμνο, τη Χίο, τη Λέσβο φαίνεται η παρουσία του είδους ήδη από τη Νεώτερη Νεολιθική και την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού. Οι πρώτες καταγραφές αρχαιοζωολογικού υλικού στη Λέσβο, αποκαλύπτουν ότι το πλατώνι αποτελούσε σταθερά μέρος της διατροφής των κατοίκων από το τέλος της κλασικής περιόδου έως την τουρκοκρατία ( ) αν όχι και αργότερα. Βλέπουμε ότι στη Λέσβο το ελάφι διαβιούσε για τεσσεράμισι χιλιετίες (Τρανταλίδου Κ., 2002). ΒΑ Αιγαίο: Στη Λήμνο, τη Χίο, τη Λέσβο φαίνεται η παρουσία του είδους ήδη από τη Νεώτερη Νεολιθική και την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού. Οι πρώτες καταγραφές αρχαιοζωολογικού υλικού στη Λέσβο, αποκαλύπτουν ότι το πλατώνι αποτελούσε σταθερά μέρος της διατροφής των κατοίκων από το τέλος της κλασικής περιόδου έως την τουρκοκρατία ( ) αν όχι και αργότερα. Βλέπουμε ότι στη Λέσβο το ελάφι διαβιούσε για τεσσεράμισι χιλιετίες (Τρανταλίδου Κ., 2002).

Κρήτη: υπήρχαν τουλάχιστον από τη Μεσομινωική περίοδο, δηλαδή από το 2000 / 1500 π.Χ., μέχρι και τα βυζαντινά χρόνια (Τρανταλίδου Κ., 2002). Κρήτη: υπήρχαν τουλάχιστον από τη Μεσομινωική περίοδο, δηλαδή από το 2000 / 1500 π.Χ., μέχρι και τα βυζαντινά χρόνια (Τρανταλίδου Κ., 2002). Ρόδος: όλες οι ενδείξεις συνηγορούν ότι ελάφια υπήρχαν στο νησί ήδη από τα τέλη της 6ης και τις αρχές της 5ης χιλιετίας (Τρανταλίδου Κ., 2002, Massetti, 1996, 1999, 2002, Massetti et al., 2006). Κατάλοιπα ελαφιού του γένους Dama βρέθηκαν στο σπήλαιο του Αγ. Γεωργίου, του όρους Ψαλίδι Καλυθιών, στην παράκτια περιοχή της Αρχαίας Ιαλυσίας και στα στρώματα της αρχαϊκής ακρόπολης της Λίνδου (Τρανταλίδου Κ., 2002). Ρόδος: όλες οι ενδείξεις συνηγορούν ότι ελάφια υπήρχαν στο νησί ήδη από τα τέλη της 6ης και τις αρχές της 5ης χιλιετίας (Τρανταλίδου Κ., 2002, Massetti, 1996, 1999, 2002, Massetti et al., 2006). Κατάλοιπα ελαφιού του γένους Dama βρέθηκαν στο σπήλαιο του Αγ. Γεωργίου, του όρους Ψαλίδι Καλυθιών, στην παράκτια περιοχή της Αρχαίας Ιαλυσίας και στα στρώματα της αρχαϊκής ακρόπολης της Λίνδου (Τρανταλίδου Κ., 2002).

Κανένα στοιχείο δεν υπάρχει που να συνηγορεί υπέρ της άποψης ότι το ελάφι της Ρόδου είχε εξαφανιστεί κατά την περίοδο της Τουρκικής κατοχής ( ), ούτε υπέρ της υποτιθέμενης επανεισαγωγής του από τους Ιταλούς κατά την διάρκεια της Ιταλικής κατοχής ( ) (Θεοδωρίδης 1999, Massetti and Theodoridis, 2002). Κανένα στοιχείο δεν υπάρχει που να συνηγορεί υπέρ της άποψης ότι το ελάφι της Ρόδου είχε εξαφανιστεί κατά την περίοδο της Τουρκικής κατοχής ( ), ούτε υπέρ της υποτιθέμενης επανεισαγωγής του από τους Ιταλούς κατά την διάρκεια της Ιταλικής κατοχής ( ) (Θεοδωρίδης 1999, Massetti and Theodoridis, 2002). Απεναντίας, το είδος συνέχισε να ζει σε δάση και δασικές εκτάσεις στο εσωτερικό του νησιού καθ’ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Από την αρχή της Ιταλικής κατοχής ήταν γνωστό ότι το είδος ζούσε στην περιοχή και παρατηρήθηκε στις περιοχές Λαέρμων, Ασκληπειού και Προφύλιας. Απεναντίας, το είδος συνέχισε να ζει σε δάση και δασικές εκτάσεις στο εσωτερικό του νησιού καθ’ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Από την αρχή της Ιταλικής κατοχής ήταν γνωστό ότι το είδος ζούσε στην περιοχή και παρατηρήθηκε στις περιοχές Λαέρμων, Ασκληπειού και Προφύλιας.

Ιστορικά στοιχεία (βιβλιογραφία) άτομα, στην περιοχή Λαέρμων άτομα, στην περιοχή ανάμεσα στα χωριά Διμυλιά, Αρχίπολη, Πλατάνια, Απόλλωνα, Λάερμα, Άγιος Ισίδωρος & Ασκληπειό άτομα στην ίδια περιοχή άτομα, στην περιοχή του «Προφήτη Ηλία» άτομα στις περιοχές Αρχίπολης, Απολλώνων, Λαέρμων, Γενναδίου, Μεσαναγρού, Προφύλιας, Αγίου Ισιδώρου και Λάρδου Απολλώνων, Λαέρμων, Γενναδίου, Μεσαναγρού, Προφύλιας, Αγίου Ισιδώρου και Λάρδου 2002 εκτίμηση εύρους άτομα 2002 εκτίμηση εύρους άτομα 2014 γενική εκτίμηση για το νησί άτομα 2014 γενική εκτίμηση για το νησί άτομα

Περίοδος Έτος 1938 Έτος 1938 Έτος 1988 Έτος 1988 Έτος 2002 Έτος 2002

Εξάπλωση των πλατωνιών τα έτη 2002 και 2008

Βιότοπος: Βιότοπος: Δάση με διάκενα, κυρίως πλατυφύλλων αλλά και κωνοφόρων, χαμηλών περιοχών Τροφή: Τροφή: Ποώδη φυτά, τρυφερές κορυφές θάμνων, καρποί, φύλλα πλατυφύλλων, φλοιοί Συνήθειες: Συνήθειες: Μετακινούνται και ζουν σε αγέλες. Η διασπορά τους επηρεάζεται περισσότερο από την πίεση που δέχονται από τον άνθρωπο και από τις βιολογικές τους ανάγκες

H επίδραση των δασικών πυρκαγιών στη διασπορά των ελαφιών H επίδραση των δασικών πυρκαγιών στη διασπορά των ελαφιών Η εξάπλωση δεν επηρεάστηκε σημαντικά από τις δασικές πυρκαγιές, καθώς: α. οι καμένες εκτάσεις δεν έπαψαν να αποτελούν ενδιαίτημα του είδους. β. εμφανίζονται στις καμένες εκτάσεις την ίδια χρονιά, αφού προσελκύονται από τη νέα φθινοπωρινή βλάστηση που αναπτύσσεται. γ. επεκτείνουν την εξάπλωσή τους μέσα σε καμένες εκτάσεις, σε θέσεις όπου παλαιότερα δεν είχαν παρατηρηθεί.

H επίδραση της κτηνοτροφίας στον πληθυσμό των πλατωνιών H επίδραση της κτηνοτροφίας στον πληθυσμό των πλατωνιών Η σχέση των αγροτικών ζώων και των πλατωνιών είναι έντονα ανταγωνιστική, όσον αφορά στην τροφή, το νερό και τη χρήση του ενδιαιτήματος. Η βοσκοφόρτωση το 2005 ήταν 2,4 φορές μεγαλύτερη από τη βοσκοϊκανότητα Αίγες – Πρόβατα Η άριστη πυκνότητα πληθυσμού πλατωνιών στις ελεγχόμενες περιοχές  άτομα ανά 100 εκτάρια Ο ζωτικός χώρος που απαιτείται για τη σωστή διατήρηση των πλατωνιών στο φυσικό περιβάλλον είναι στρέμματα για κάθε ζώο.

H επίδραση της κτηνοτροφίας στον πληθυσμό των πλατωνιών H επίδραση της κτηνοτροφίας στον πληθυσμό των πλατωνιών Παρά τον σκληρό ανταγωνισμό και την εκτόπιση του πλατωνιού από τους βιότοπους του, από τα κτηνοτροφικά ζώα, ενοχοποιείται το ελάφι για τις καταστροφές στις καλλιέργειες αν και η αναλογία ελαφιών προς κτηνοτροφικά ζώα είναι 1:100. Παρά τον σκληρό ανταγωνισμό και την εκτόπιση του πλατωνιού από τους βιότοπους του, από τα κτηνοτροφικά ζώα, ενοχοποιείται το ελάφι για τις καταστροφές στις καλλιέργειες αν και η αναλογία ελαφιών προς κτηνοτροφικά ζώα είναι 1:100.

Κοινωνικές πιέσεις και πολιτικές αποφάσεις Κοινωνικές πιέσεις και πολιτικές αποφάσεις Τον μεγαλύτερο κίνδυνο όμως, αποτελούν οι νοοτροπίες και η πολιτική βούληση (στην Τ.Κ. Κατταβιάς πάρθηκε ομόφωνη απόφαση για την «μείωση με νόμιμο τρόπο του μεγάλου αριθμού των ελαφιών και……», παρά το γεγονός ότι απέχουμε πολύ από το να φτάσουμε σε ικανοποιητικό αριθμό, προκειμένου να θεωρηθεί ασφαλής ο πληθυσμός τους) Η ανάθεση μελετών για την καταγραφή των ζημιών από ελάφια στις γεωργικές καλλιέργειες, πιστεύεται ότι δεν προωθεί την προστασία και διαχείριση του πληθυσμού των ελαφιών, αφού από τότε που δόθηκε εγγράφως εντολή στα όργανα της Δασικής Υπηρεσίας να γίνεται αυτοψία παρουσία του καταγγέλλοντας, σε κάθε περίπτωση διαμαρτυρίας κατοίκων, προκειμένου να διαπιστωθεί αν πράγματι η ζημιά προήλθε από πλατώνι, ή από κάποιο άλλο ζώο, οι καταγγελίες μειώθηκαν αισθητά.

Απενοχοποίηση του ελαφιού και απόδοση όσων ευθυνών του αναλογούν. Είναι αδύνατο αδέσποτα κτηνοτροφικά ζώα να μην έχουν ευθύνη για τις προκαλούμενες ζημιές και αυτές να αποδίδονται σε ελάφια. Απενοχοποίηση του ελαφιού και απόδοση όσων ευθυνών του αναλογούν. Είναι αδύνατο αδέσποτα κτηνοτροφικά ζώα να μην έχουν ευθύνη για τις προκαλούμενες ζημιές και αυτές να αποδίδονται σε ελάφια. επιτρέποντας την εξαφάνιση του τελευταίου πλατωνιού της Ρόδου, από ηθικής και ιστορικής άποψης θα ισοδυναμούσε βασικά με την καταστροφή καλλιτεχνικού ή αρχαιολογικού μνημείου του παρελθόντος. επιτρέποντας την εξαφάνιση του τελευταίου πλατωνιού της Ρόδου, από ηθικής και ιστορικής άποψης θα ισοδυναμούσε βασικά με την καταστροφή καλλιτεχνικού ή αρχαιολογικού μνημείου του παρελθόντος. να προταθεί η κήρυξη του ως «Μοναδικού Φυσικού Μνημείου». να προταθεί η κήρυξη του ως «Μοναδικού Φυσικού Μνημείου». ποιος χρειάζεται ποιον;; Μήπως γινόμαστε συνένοχοι σε έναν ακόμη χαμένο «Κολοσσό»; ποιος χρειάζεται ποιον;; Μήπως γινόμαστε συνένοχοι σε έναν ακόμη χαμένο «Κολοσσό»; συνεχής και αυστηρή προστασία. συνεχής και αυστηρή προστασία. συνεχής και εντατική ενημέρωση του κοινού. συνεχής και εντατική ενημέρωση του κοινού.