Η ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Θ. ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ Η ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ Δημητρούκας Ι. - Ιωάννου Θ. - Μπαρούτας Κ., Ιστορία του Μεσαιωνικού και του Νεότερου Κόσμου 565-1815, Β΄ Γενικού Λυκείου Γενικής Παιδείας, ΟΕΔΒ, Αθήνα 2010, σσ. 87-89 (7. Η άλωση της Κωνσταντινούπολης).

ΓΕΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Καραγιαννόπουλος Ι., Ιστορία βυζαντινού κράτους, Α΄ (324-565), Θεσσαλονίκη 1995, Β΄ (565-1081), Θεσσαλονίκη 1993, Γ΄1 (1081-1204) Θεσσαλονίκη 1999. Ostrogorsky G., Ιστορία του βυζαντινού κράτους, Αθήνα 1997, τ. Α΄-Γ΄ (Geschichte des Byzantinischen Staates, München 1963). Χριστοφιλοπούλου Αι., Βυζαντινή ιστορία, Α΄ (324-610), Θεσσαλονίκη 1996, Β΄1 (610-867), Θεσσαλονίκη 1998, Β΄2 (867-1081), Θεσσαλονίκη 1997, Γ΄1 (1081-1204), Αθήνα 2001.

ΓΕΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Nicol D.M., Οι τελευταίοι αιώνες του Βυζαντίου 1261-1453, Αθήνα 1999 (The last centuries of Byzantium, 1261-1453, London 1972). Nicol D.M., Το τέλος της βυζαντινής αυτοκρατορίας, Αθήνα 1997 (The end of the Byzantine empire, London 1979). Runciman S., The Fall of Constantinople 1453, Cambridge 1965.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΛΩΣΗΣ Δούκας, Βυζαντινοτουρκική ἱστορία, έκδ. V. Grecu, Ducas, Istoria turcobyzantina (1341-1462), Bucuresti 1958. Κριτόβουλος, Ἱστορίαι, έκδ. D.R. Reinsch, Critobuli Imbriotae historiae, Corpus Fontium Historiae Byzantinae XXII, Berolini-Novi Eboraci 1983.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΛΩΣΗΣ Γεώργιος Σφραντζής, Χρονικόν, έκδ. V. Grecu, Giorgios Sphrantzes, Memorii 1401-1477, Pseudo-Phrantzes, Macarie Melissenos, Cronica 1258-1481, (Scriptores Byzantini 5), Bucuresti 1966. Λαόνικος Χαλκοκονδύλης, Ἀποδείξεις ἱστοριῶν, έκδ. Ε. Darko, Laonici Chalcocondylae Historiarum demonstrationes, 1-2, Budapesti 1922, 1927.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΛΩΣΗΣ Leonardus Chiensis Mitylenaeus Archiepiscopus, “Historia Cpolitanae urbis a Mahumete II captae”, Patrologia Graeca 159 (1866) 923-944. Φραντζής Γ. – Μπάρμπαρο Ν., Η Πόλις εάλω. Το χρονικό της πολιορκίας και της άλωσης της Κωνσταντινούπολης, εκδ. Νέα Σύνορα, Αθήνα 1993.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΛΩΣΗΣ Τωμαδάκης Ν.Β., Δούκας-Κριτόπουλος-Σφραντζής-Χαλκοκονδύλης, Περί αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως (1453), Αθήναι 1953. Χρυσός Ε., Η Άλωση της Πόλης, Αθήνα 1994.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΑΛΩΣΗΣ Βυζαντινές πηγές (Δούκας, Κριτόβουλος, Σφραντζής, Χαλκοκονδύλης). Οθωμανικές πηγές (Asik Pasa Zante). Δυτικές πηγές (Nicolo Barbaro, Λεονάρδος Χίου). Ρωσικές πηγές (Ισίδωρος Ρωσίας, Χρονικό Νέστορος).

ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ Αίτιο – γεγονός – συνέπειες. Αξιολόγηση, αξιοπιστία και κριτική επεξεργασία των πηγών (άμεσων ή έμμεσων). Διαφορετική οπτική των γεγονότων – αναζήτηση ιστορικής αλήθειας – διαμόρφωση ιστορικής συνείδησης.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ Γνώση αιτιών-ερμηνεία και εξήγηση κινήτρων. Γνώση και ερμηνεία γεγονότων. Σύγκριση με ανάλογα γεγονότα. Γνώση συνεπειών. Αξιολόγηση γεγονότων.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ Ιστορικά παράλληλα, ιστορικά ανάλογα: – άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους το 1204 – άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς το 1430 – παράδοση των Ιωαννίνων στους Οθωμανούς το 1430.

ΕΠΟΠΤΙΚΑ ΜΕΣΑ Χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή. Βιβλίο μαθητή. Φύλλο εργασίας με πηγές για την Άλωση.

ΑΦΟΡΜΗΣΗ Σύνδεση με τα γεγονότα που προηγήθηκαν: – Αναφορά στην πρώτη πολιορκία της Κωνσταντινούπολης (1394-1402) από τον Βαγιαζήτ Α΄ και στο Ανατολού Χισάρ που χτίστηκε το 1396 (Ρούμελη Χισάρ το 1452). – Ταξίδι του Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου στην Ευρώπη (1399-1403). – Μάχη Άγκυρας (1402). – Δυτική βοήθεια με αντάλλαγμα την Ένωση των Εκκλησιών.

ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΗ – Επίδειξη χάρτη (συρρίκνωση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας το 1453 και στάδια προέλασης των Οθωμανών). Αίτια (οικονομικού, κοινωνικού, θρησκευτικού και στρατιωτικού επιπέδου). Γεγονός (5 Απριλίου-29 Μαΐου 1453, φάσεις πολιορκίας-απώλεια Κεράτιου στις 22 Απριλίου). – τα τείχη της Κωνσταντινούπολης – σχέδιο διάταξης πολιορκημένων-πολιορκητών (σύνδεση με την τοπογραφία της Κωνσταντινούπολης) – έργα τέχνης για την Άλωση.

Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΑΛΩΣΗΣ

Η ΓΡΑΜΜΗ ΑΜΥΝΑΣ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ

ΤΑ ΤΕΙΧΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ

Η ΔΙΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑΣ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ

ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΗΣ ΑΛΩΣΗΣ ΣΕ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΑ ΡΟΥΜΑΝΙΚΗΣ ΜΟΝΗΣ

Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΣΕ ΓΑΛΛΙΚΗ ΜΙΝΙΑΤΟΥΡΑ

ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΗ Συνέπειες: – κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας – υποδούλωση των Ελλήνων – αντίκτυπος στη Δύση – Αναγέννηση – Δόγμα της Τρίτης Ρώμης.

ΕΜΠΕΔΩΣΗ Φύλλο εργασίας με (βυζαντινές, οθωμανικές, δυτικές ή ρωσικές) πηγές για την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Project για την Άλωση της Κωνσταντινούπολης.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΦΡΑΝΤΖΗΣ (σ. 400): ἐπειδή δὲ καὶ χρημάτων ἐσπάνιζον τὰ βασίλεια διὰ τὸν μισθὸν τῶν στρατιωτῶν προσέταξεν ὁ βασιλεύς λαβεῖν τὰ τῶν ἐκκλησιῶν σκεύη ἅγια καὶ ἀφιερωμένα τῷ Θεῷ, καὶ χρήματα ἐποιήσαμεν. (σ. 40 εκδ. Νέα Σύνορα: Επειδή όμως το αυτοκρατορικό ταμείο δεν είχε χρήματα για τους μισθούς των στρατιωτών, ο αυτοκράτορας έδωσε διαταγή να αφαιρεθούν από τις εκκλησίες τα ιερά σκεύη και τα αφιερώματα των πιστών για να κατασκευαστούν νομίσματα. Κανένας δεν πρέπει να μας κατηγορήσει γι’ αυτήν την πράξη σαν ιερόσυλους επειδή το επέβαλλε η ανάγκη. Το ίδιο άλλωστε έκανε και ο Δαβίδ όταν πείνασε και έφαγε τους «άρτους της προθέσεως», που μόνο οι ιερείς είχαν το δικαίωμα να φάνε. Ο αείμνηστος αυτοκράτορας είπε γι’ αυτή την ενέργειά μας: «Αν ο Θεός γλιτώσει την Πόλη, θα τα επιστρέψω όλα τετραπλάσια στον Κύριό μου»).

NICOLO BARBARO (σ. 211 εκδ. Νέα Σύνορα): 1453 τη 18η Ιουλίου: Ο αυτοκράτορας, που ήταν πάμπτωχος, εζήτησε να δανειστεί από τους αυλικούς του χρήματα, εκείνοι του είπαν ότι ελυπούντο, αλλά δεν είχαν. Έπειτα, οι Τούρκοι βρήκαν αρκετά χρήματα. Σε κάποιον μάλιστα από εκείνους βρήκαν 30.000 δουκάτα. Είχαν δε συμβουλέψει τον αυτοκράτορα να μην τιμωρήσει τους αυλικούς του, αλλά να αφαιρέσει τα ασημικά από τις εκκλησίες, και αυτό έκανε. [σ. 66: L’imperator essendo poverissimo, dimando imprestido a suoi baroni di denari, loro si escusarono non ne avere, et poi Turchi trovarono assai denari, et a tal di quelli gentilhomeni fu trovato ducati 30m, e fu consigliato l’imperatore non mettere angarie in quelli tumulti, ma torre le argenterie de le chiese, et cosi si fece. Πρβλ. Λατίνος Αρχιεπίσκοπος Χίου Λεονάρδος (σσ. 934-935): sed recurrendum ad sacra. Auferri igitur et conflari jussit ex sacris temples sancta Dei vasa, sicuti Romanos pro necessitate temporis fecisse legimus exque eis pecuniam insigniri darique militibus…].

NICOLO BARBARO (σ. 212 εκδ. Νέα Σύνορα): Λέγεται ακόμα πως ένας μεγάλος Έλληνας ευγενής, για να κερδίσει την ευμένειά του, έστειλε τις δύο θυγατέρες του κρατώντας η καθεμιά από ένα δίσκο γεμάτο χρήματα, και τότε ο Τούρκος έκανε μεγάλες τιμές σ’ αυτόν τον ευγενή και του έδειχνε μεγάλη εκτίμηση. Βλέποντας την τύχη του, οι άλλοι Έλληνες ευγενείς παίρνουν όσα χρήματα μπορούσε ο καθένας και πηγαίνουν να του τα προσφέρουν για να κερδίσουν την εύνοιά του. Ο Τούρκος αυθέντης δέχεται τα δώρα και περιβάλλει τους κομιστές τους με μεγάλες τιμές και αξιώματα. Αλλά, όταν έπαψαν να του πηγαίνουν δώρα, διατάζει να αποκεφαλίσουν όσους του είχαν φέρει, λέγοντας πως ήταν μεγάλοι σκύλοι που δεν είχαν θελήσει να τα δανείσουν στον αυθέντη τους κι είχαν αφήσει την πόλη να χαθεί.

PROJECT 1η ομάδα. Εξιστόρηση πολεμικών γεγονότων από την έναρξη μέχρι το τέλος της πολιορκίας. 2η ομάδα. Διαμάχη ενωτικών-ανθενωτικών (σύνδεση με τα Θρησκευτικά, φράση Λουκά Νοταρά). 3η ομάδα. Η Άλωση στην τέχνη και τη λογοτεχνία – Πάρθεν η Ρωμανία – Το ανακάλημα της Κωνσταντινούπολης – Χρονικό Σφραντζή.

PROJECT 4η ομάδα. Στρατιωτικές δυνάμεις Βυζαντινών και Οθωμανών (πεζικό, ιππικό, ναυτικό, πυροβολικό). 5η ομάδα. Συνέπειες μετά την Άλωση: – φυγή των Βυζαντινών λογίων προς τη Δύση – Αναγέννηση – εποικισμός της Κωνσταντινούπολης – Ρωσία, κληρονόμος Βυζαντινής Αυτοκρατορίας – άλωση της Τραπεζούντας το 1461.