Ορεστιάδα 20/6/2013 Διδάσκοντας λογοτεχνία… τρόποι για την προσέγγιση του κειμένου και την παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου.

Σκοπός της διδασκαλίας της λογοτεχνίας-Πρόγραμμα Σπουδών Οι μαθητές-τριες: ● Να κατανοήσουν καλύτερα και να απολαύσουν το κείμενο μέσα από την παρατήρηση, την επεξεργασία, τη διερεύνηση, την ανταλλαγή αναγνωστικής ευαισθησίας και πείρας. ● Να ασκηθούν στην ανάγνωση κειμένων, ώστε να καταστούν επαρκείς και με κριτική συνείδηση αναγνώστες. ● Να ευαισθητοποιηθούν σε καίρια θέματα- προβλήματα του ανθρώπου και της κοινωνικής ζωής του. ● Να γνωρίσουν μορφές και αξίες πολιτισμού που συνδέονται τόσο με τη ζωή, την παράδοση και τη φυσιογνωμία του έθνους όσο και με το ευρύτερο πολιτισμικό περιβάλλον στην ευρωπαϊκή ή την οικουμενική του διάσταση. ● Να είναι σε θέση να εκφράζουν, προφορικά ή γραπτά την αναγνωστική του πρόσληψη, να σχολιάζει και να αξιολογεί τεκμηριώνοντας στο κείμενο την άποψή του.

Για την ανάγνωση: …Κι έτσι ανακάλυψε την παράδοξη ιδιότητα της ανάγνωσης, που είναι να μας βγάζει από τον κόσμο, για να μπορέσουμε να βρούμε το νόημά του. « Το διάβασμα: ανάσταση του Λαζάρου_ ν΄ ανασηκώνεις την πλάκα των λέξεων». …Δεν είμαστε οι αγγελιοφόροι του βιβλίου, αλλά οι ορκισμένοι φύλακες ενός ναού του οποίου εκθειάζουμε τα θαύματα με λόγια που του κλείνουν τις πύλες: «Πρέπει να διαβάζετε! Πρέπει να διαβάζετε!»

Γιατί επιλέγουμε ένα λογοτεχνικό βιβλίο-ένα κείμενο: ● για το θέμα του ● για την οπτική του γωνία ● για τη θέση του μέσα στην εθνική λογοτεχνική παράδοση ● για τους ανθρώπινους χαρακτήρες του ● για τη συνάφεια με κάποιο άλλο μάθημα- γνωστικό αντικείμενο ● για τη γλωσσική του ιδιομορφία ● για το συγγραφέα του ● γιατί είναι δύσκολο για τους μαθητές μας ● γιατί είναι εύκολο για τους μαθητές μας.

Θα χαρτογραφήσουμε την προσέγγιση του κειμένου: ΒΟΥΒΟΣ ΡΟΛΟΣ (ΗΒΗ ΜΕΛΕΑΓΡΟΥ)

Βασικά βήματα διδακτικής πορείας: ● Αξιολόγηση του κειμένου ● Επιλογή εποπτείας ● Διατύπωση διδακτικών στόχων ● Προσέγγιση του κειμένου (Δημιουργία μαθησιακής ετοιμότητας, επαφή με το κείμενο) ● Επεξεργασία: νοηματική (το τι του κειμένου) εκφραστική (το πώς) εκφραστική (το πώς) (το γιατί) (το γιατί) ● Ασκήσεις: στη γραμματική της λέξης, της πρότασης, του κειμένου ● Προφορική και Γραπτή έκφραση

Το «τι» του κειμένου Αξιοποίηση των στοιχείων υπερ-δομής του διηγήματος ως είδους και δομής του συγκεκριμένου κειμένου: 1. Η προσέγγιση με βάση τη «θεωρία του σχήματος»: κατανόηση της δομής του αφηγήματος με σημείο αναφοράς τη δράση του πρωταγωνιστή και τη σχέση του με τα άλλα πρόσωπα. Το συγκεκριμένο διήγημα με τις διαγραφόμενες σχέσεις πρωταγωνιστών- δευτεραγωνιστών στο πλαίσιο της απροσδιοριστίας του χώρου και των προσωπικών ταυτοτήτων, μετά την κατανόηση του κειμένου, επιτρέπει την ανάπτυξη προβληματισμών και τη σύνδεση του περιεχομένου με το σήμερα (π.χ. Ιαπωνία 2011). (Από τη Γραμματική της Φαντασίας: Παραμύθι σε υποχρεωτικό κλειδί). 1. Η προσέγγιση με βάση τη «θεωρία του σχήματος»: κατανόηση της δομής του αφηγήματος με σημείο αναφοράς τη δράση του πρωταγωνιστή και τη σχέση του με τα άλλα πρόσωπα. Το συγκεκριμένο διήγημα με τις διαγραφόμενες σχέσεις πρωταγωνιστών- δευτεραγωνιστών στο πλαίσιο της απροσδιοριστίας του χώρου και των προσωπικών ταυτοτήτων, μετά την κατανόηση του κειμένου, επιτρέπει την ανάπτυξη προβληματισμών και τη σύνδεση του περιεχομένου με το σήμερα (π.χ. Ιαπωνία 2011). (Από τη Γραμματική της Φαντασίας: Παραμύθι σε υποχρεωτικό κλειδί).

2.

5. Η «τράπουλα του Προπ….κάπως έτσι:

6. Η ΠΕΡΙΛΗΨΗ ● Με την αξιοποίηση των στοιχείων δομής: -Πού;-Πότε;-Ποιος-ποιοι; -Τι έκαναν; -Γιατί το έκαναν; -Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Η περίληψη που θα προκύψει σε ποιο κειμενικό είδος κατατάσσεται;

● Με την αξιοποίηση της ακροστιχίδας δομής: Βουβοί περίμεναν οι άνθρωποι. ΄Ολοι ήξεραν για τη δοκιμή του όπλου. Υπήρχε παντού ανησυχία. Βαριά ήταν και η καρδιά των παιδιών. Ο…………………………………………………………..Σ……………………………………………………………….Ρ…………………………………………………………………..Ο……………………………………………………………………….Λ……………………………………………………………………….Ο……………………………………………………………………………..Σ……………………………………………………………………………...

Το «πώς» του κειμένου 1. Εντοπισμός-αναγνώριση εκφραστικών μέσων. 2. Κατάτμηση του κειμένου σε παραγράφους. Διανομή του «πακέτου» στις ομάδες των μαθητών/τριών. Σύνθεση του κειμένου. Διατύπωση επιχειρημάτων για την επιλογή της σειράς. Αξιοποίηση των σχέσεων αλληλουχίας (χώρος, χρόνος, λογική αλληλουχία). Εντοπισμός συνεκτικών στοιχείων.

Το «τι» και το «πώς» του κειμένου 1. Δημιουργία-συμπλήρωση κενών στο κείμενο. 2. Συνέχεια-τέλος του διηγήματος ● ακολουθώντας το ύφος του κειμένου ● με τη μορφή της είδησης.

ΑΛΛΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 1. Τα «Δελτία ταυτότητας» των δρώντων προσώπων. 2. ● Η «αλφαβήτα» των συναισθημάτων ή ● Η «αλφαβήτα» για τους ήχους, τις μυρουδιές και τα χρώματα (πριν τη δοκιμή)

● Η «αλφαβήτα» για τους ήχους, τις μυρουδιές και τα χρώματα (μετά τη ματαίωση της δοκιμής) 3. Η «πέτρα στη λίμνη» με λέξεις-αξίες που προκύπτουν: ΕΙΡΗΝΗ, ΦΙΛΙΑ, ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ

3. Δημιουργία ποιήματος. Τεχνική των «αστερολέξεων». καταστροφικός βουβός δυνατός ειρηνικός φιλί γη ζωή ειρήνη γαλήνη

………………………………… …………………………………………………… καταστροφικός.…………………………………………………… ειρηνικός ……………………………………………………………………… ………………………………………………………………. γη ……………………………………………………………… ζωή ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………γαλήνη ……………………………………………………………καμίνι ……………………………………………………………………… …………………………

4. Το «δημιουργικό λάθος» ● Ο βουβός θόλος ● Ο βουβός Ρώσος …………………………. 5. Μετατροπή του κειμένου σε κόμικ. 6. Ανάγνωση άλλων λογοτεχνικών κειμένων.

π.χ. Δώσ’ μου το χέρι σου Κάτω από τα πόδια που πατάς στην άλλη άκρη της σφαίρας βρίσκεσαι, φίλε. Ο ήλιος σας ανατέλλει όταν σε μας προβάλλει το φεγγάρι. Δώσ’ μου το χέρι σου, αδερφικά μέσα στα έγκατα της γης να ενωθούνε. Να φτιάξουμε τον άξονα της γης. Να φτιάξουμε τον άξονα της συμπόνιας. Να στριφογυρίζει η σφαίρα να στριφογυρίζει ο κόσμος με μια δύναμη με μια έλξη που τη λένε ειρήνη που τη λένε γαλήνη. Έπειτα δώσ’ μου και τα δυο. ν’ αγκαλιάσουμε τη αγάπη ν’ αγκαλιάσουμε τον Πλανήτη να ζυγώσουμε το Θεό. Τάκης Ολύμπιος ΠΡΟΤΑΣΗ: ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ.