Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Η συμβολή των δασών και του αστικού πρασίνου στην αντιμετώπιση του φαινομένου του θερμοκηπίου Θ. Δ. Ζάγκας Αν. Καθηγητής Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος Τομέας Δασ. Παραγωγής, Προστασίας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος Τ.Θ. 262 54124 Πανεπιστημιούπολη Email:zagas@for.auth.gr

Η χώρα μας είναι χώρα ορεινή Η χώρα μας είναι χώρα ορεινή. Το 65% της έκτασής της ανήκει στην ημιορεινή, ορεινή και αλπική ζώνη. Από το υπόλοιπο 35% της πεδινής έκτασης της χώρας ένα 10% περίπου, ενώ θεωρείται ακατάλληλο ή οριακό για τη γεωργία είναι κατάλληλο για τη Δασοπονία.

Εξ αυτού προκύπτει ότι θεωρητικά η χώρα μας θα μπορούσε να καλύπτεται κατά 75% από δάση. Αντ’ αυτού η χώρα μας σήμερα καλύπτεται κατά 25% της έκτασής της με δάση ενώ το 24% της έκτασής της αποτελούν οι δασικές εκτάσεις οι οποίες είναι διασπασμένα δάση ή θαμνώνες.

Με δεδομένο ότι τα δάση παγκόσμια θεωρούνται οι σημαντικότεροι αποταμιευτές CO2 γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι υπάρχουν μεγάλα περιθώρια δέσμευσης CO2 αρκεί η χώρα μας να χαράξει μια σωστή μακροπρόθεσμη πολιτική σε συνεργασία με το Δασολογικό Κλάδο.

Οι ελληνικές πόλεις και ιδιαίτερα οι μεγαλουπόλεις ενώ σύμφωνα με την παγκόσμια οργάνωση υγείας θα έπρεπε να έχουν μια αναλογία πρασίνου 8-10 τ.μ./κάτοικο που μαζί με το περιαστικό πράσινο θα έπρεπε να φτάνει τα 25 τ.μ./ κάτοικο, δυστυχώς βρίσκονται πολύ-πολύ χαμηλότερα.

Όπως ήδη αναφέρθηκε, ενώ θεωρητικά θα μπορούσε η δασοκάλυψη στη χώρα μας να φτάνει στο 75%, αυτή τη στιγμή αυτή βρίσκεται κάτω από το 25% γιατί δυστυχώς μεγάλο ποσοστό των δασών αυτών καταστράφηκε από τις πρωτόγνωρες δασικές πυρκαγιές του καλοκαιριού.

α) Αύξηση ξυλαποθέματος υψηλών δασών α) Αύξηση ξυλαποθέματος υψηλών δασών. Τα υψηλά δάση της χώρα μας είναι δάση φτωχού ή μέτριου ξυλαποθέματος.

β) Αύξηση ξυλαποθέματος πρεμνοφυών δασών.

Μετατροπή δασικών εκτάσεων σε δάση

Αναδάσωση γυμνών και γεωργικών εκτάσεων

Οι ελληνικές πόλεις και ιδιαίτερα οι μεγαλουπόλεις χαρακτηρίζονται από τη μικρή αναλογία πράσινων χώρων ανά κάτοικο. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας η αναλογία αυτή θα πρέπει να είναι 8-10 τ.μ./κάτοικο ενώ με τον συνυπολογισμό του περιαστικού πρασίνου η αναλογία αυτή θα πρέπει να φτάνει τα 25 τ.μ./κάτοικο. Δυστυχώς οι ελληνικές πόλεις βρίσκονται μακριά από τα όρια αυτά και άρα επιβάλλεται το συντομότερο η προσέγγιση των διεθνώς αποδεκτών ορίων (Ζάγκας 1995, Ντάφης 2001).

Αυτό μπορεί να γίνει με τη φύτευση δένδρων και θάμνων σε κάθε διαθέσιμη έκταση τόσο εντός του αστικού χώρου όσο και στην περιαστική ζώνη. Τέτοιες εκτάσεις μπορεί να είναι κοινόχρηστοι χώροι μεταξύ πολυκατοικιών, πεζοδρόμια, νησίδες, ακάλυπτοι χώροι, ρέματα, αυλές σχολείων και δημοσίων κτιρίων, κοιμητήρια κ.ά.

Η βλάστηση αυτή καλό είναι να αποτελείται στο μεγαλύτερο μέρος της από δένδρα και θάμνους, που έχουν την ικανότητα να δεσμεύουν μακροχρόνια μεγάλες ποσότητες CO2. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να περιοριστούν στο ελάχιστο δυνατό, οι χλοοτάπητες γιατί η συντήρησή τους είναι και αντιοικονομική και αντιοικολογική γιατί χρειάζονται πολύ νερό, πολύ ενέργεια για τη συντήρησή τους και δεσμεύουν πολύ μικρές ποσότητες CO2.

Τα δένδρα και οι θάμνοι που φύονται στην πόλη, καλό είναι να αφήνονται να αυξάνουν απρόσκοπτα γιατί έτσι δεσμεύουν μεγάλες ποσότητες CO2. Ο τρόπος που κλαδεύονται τα δένδρα στην πόλη μας, αποτελεί κακοποίηση επί πληρωμή η οποία μειώνει την αισθητική των δένδρων καθώς και το προσδόκιμο επιβίωσής τους. Κατά κανόνα τα δένδρα δεν χρειάζονται κλάδευση εφόσον βέβαια στην κατάλληλη θέση, φυτευθεί το κατάλληλο είδος από πλευράς μορφής και μεγέθους.

Επειδή όμως κάτι τέτοιο δεν γίνεται και τα δένδρα πολλές φορές εμποδίζουν την κυκλοφορία, τις εναέριες γραμμές ή τις κατοικίες, οι Δήμοι αναθέτουν συνήθως σε συνεργεία την κλάδευση των δένδρων. Αυτά αντί να αντιμετωπίζουν το κάθε δένδρο ατομικά σύμφωνα με τις ανάγκες του, επιδίδονται σε δραστικές κλαδεύσεις ακόμα και δένδρων τα οποία ουδεμία ανάγκη κλάδευσης έχουν .

Το πράσινο αποτελεί ζωτικής σημασίας στοιχείο για τις πόλεις αφού είναι το μοναδικό που συμβάλλει στην απορρύπανση της άκρως επιβαρυμένης ατμόσφαιρας. Τα δένδρα και οι θάμνοι θα πρέπει να είναι σε θέση να δεσμεύουν τις μεγαλύτερες κατά το δυνατόν ποσότητες CO2 και να συμβάλλουν στην εξυγίανση της ατμόσφαιρας, την αισθητική και την εν γένει βιωσιμότητα του αστικού χώρου. Για το λόγο αυτό θα πρέπει όλες οι πόλεις να αποκτήσουν Μητρώο Αστικού Πρασίνου έτσι ώστε να μπορούν να διαχειριστούν καλύτερα τους χώρους πρασίνου προς όφελος των πολιτών τους, της χώρας αλλά και της Παγκόσμιας Κοινότητας.

Όπως είδαμε τόσο τα δάση όσο και το αστικό πράσινο είναι σε θέση με απλούς τρόπους και χωρίς ιδιαίτερα μεγάλο κόστος να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Μένει σ’εμάς να πάρουμε τις απαραίτητες αποφάσεις και να εφαρμόσουμε την αναγκαία πολιτική αν θέλουμε να έχουμε αποτελέσματα στον τομέα αυτό.

Η χώρα έχει στα χέρια της δύο μεγάλα όπλα. Το πρώτο είναι τα δάση και οι δασικές εκτάσεις τα οποία μετά τα συμβάντα του φετινού καλοκαιριού έχει υποχρέωση να τα διαχειριστεί σωστά και να τα προστατέψει. Αν γίνει κάτι τέτοιο τα οφέλη θα είναι πολλαπλά και η χώρα μας θα αναδειχθεί πρωτοπόρα σε ευρωπαϊκό επίπεδο σε θέματα Προστασίας του Περιβάλλοντος.

Το δεύτερο είναι το αστικό πράσινο όπου υπάρχουν τεράστια περιθώρια αύξησής του αλλά και βελτίωσης του τρόπου διαχείρισής του.

Το θέμα των κλιματικών αλλαγών μας αφορά όλους Το θέμα των κλιματικών αλλαγών μας αφορά όλους. Δεν πρέπει να καθυστερούμε άλλο. Θα πρέπει να πάρουμε όλα τα αναγκαία μέτρα για την προστασία του μεγάλου μας σπιτιού που λέγεται «Γη».