ΟΙ ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ & ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥΣ Γ. ΜΠΛΙΩΝΗΣ Δρ. Βιολογίας

Γενετική μηχανική και γενετική τροποποίηση Γενετική μηχανική = η τεχνολογία που επεμβαίνει και τροποποιεί το DNA, το γενετικό υλικό των ζωντανών οργανισμών. Οι επιστήμονες αντιγράφουν, κόβουν και ράβουν τμήματα γενετικού υλικού (γονίδια) από έναν οργανισμό και τα μεταφέρουν στο γενετικό υλικό ενός άλλου, που ανήκει ακόμη και σε εντελώς διαφορετικό είδος. Π.χ.: γονίδια ανθρώπου σε βακτήρια για να παράγουν ινσουλίνη γονίδια βακτηρίων σε φυτά ώστε να παράγουν από μόνα τους εντομοκτόνες ουσίες. Έτσι προκύπτουν νέα και πρωτόγνωρα στη φύση γονιδιακά σύνολα, δηλαδή νέες ποικιλίες. Αυτές, κάτω από φυσικές συνθήκες, δε θα εμφανίζονταν ποτέ!

Πως αντιδρούν αυτοί οι οργανισμοί στη φύση; Βασικό πρόβλημα: η άγνοια! Ο τρόπος που λειτουργεί και εκφράζεται το γενετικό υλικό δεν έχει γίνει ακόμη απόλυτα κατανοητός. Σε Γ.Τ. βαμβακοκαλλιέργειες στις ΗΠΑ, παρατηρήθηκε καταστροφή ανθέων και χαμηλή παραγωγικότητα λόγω υψηλών θερμοκρασιών.

Ένα πείραμα στο οποίο συμμετέχουμε άθελά μας όλοι! Η εμπειρία του DDT και άλλων τοξικών χημικών ουσιών έδειξε ότι χρειάστηκαν 20-30 χρόνια για να προσδιοριστούν οι κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Αντίθετα με τις γνωστές μορφές ρύπανσης, εάν κάτι πάει στραβά με τις Γ.Τ. ποικιλίες, θα είναι πολύ πιο δύσκολο να απομακρυνθούν τα υπεύθυνα γονίδια. Εάν αυτά διασπαρθούν μέσω της βιολογικής αναπαραγωγής σε παραδοσιακές ή άγριες ποικιλίες, η αλλοίωση θα είναι πιθανότατα μη-αντιστρεπτή.

Ανεπαρκής ο έλεγχος των επιπτώσεων μέσω πειραματικών καλλιεργειών! Οι καλλιέργειες αυτές είναι: μεμονωμένες και μικρής κλίμακας, χρονικά περιορισμένες σε μια ή δύο εποχές ανάπτυξης, χωρικά περιορισμένες και αποκλεισμένες υπό αυστηρή επιτήρηση για τυχόν διαφυγή σπόρων ή γύρης σε γειτονικά φυτά. Γενικά, είναι αδύνατο να εκτιμηθούν οι συνέπειες στα ζώα, τα πουλιά και τα έντομα που τρέφονται από τέτοιους οργανισμούς και από τις ουσίες που αυτά παράγουν για πρώτη φορά στη βιολογική ιστορία της γης.

Κίνδυνοι από Γ.Τ. καλλιεργούμενα φυτά Η γενική αβεβαιότητα για την αντίδραση των ΓΤΟ οργανισμών στη φύση, προκαλεί ανησυχίες για την ανθρώπινη υγεία και το φυσικό περιβάλλον. Οι ταχείες και χωρίς την προαπαιτούμενη μακροχρόνια έρευνα εφαρμογές από μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες θέτει και ανησυχίες για τις αλλαγές στις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές σχέσεις.

Κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία Κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία Τοξικά φαινόμενα Δηλητηριάσεις από παραπροϊόντα των βιολογικών διαδικασιών. Έχουν παρατηρηθεί περιστατικά με διατροφικά συμπληρώματα (1989), με μαγιά (1995) και με βόεια αυξητική ορμόνη (1994). Αλλεργίες Από μεταφορά γονιδίων από οργανισμούς που προκαλούν αλλεργία (π.χ. δέντρα που παράγουν ξηρούς καρπούς). Αύξηση ανθεκτικότητας των μικροβίων στα αντιβιοτικά Η τεχνολογία της γενετικής τροποποίησης περιλαμβάνει στην παραγωγική της μεθοδολογία τη χρήση ανθεκτικών στα αντιβιοτικά γονιδίων.

Κίνδυνοι για την περιβαλλοντική ισορροπία και τη βιοποικιλότητα Θνησιμότητα άγριων ειδών, όπως πεταλούδες. Αύξηση αντί για μείωση των ζιζανιοκτόνων! Εμφάνιση ανθεκτικότερων ζιζανίων και εντόμων! Γενετική μόλυνση άλλων φυτών (γονιδιακή μεταφορά) Η δημιουργία νέων «τεχνητών» ποικιλιών μπορεί να εκτοπίσει και να εξαφανίσει άλλες συγγενικές φυσικές ποικιλίες.

Κίνδυνοι κοινωνικοί, οικονομικοί και πολιτικοί Μονοπώληση της αγοράς και η κυριαρχία επί των αγροτών από λίγες πολυεθνικές. Εξω-θεσμική επιβολή των εταιρικών επιλογών ενάντια στις επιθυμίες των καταναλωτών και τις αποφάσεις των κυβερνήσεων. Ιδιοκτησία φυτικών ειδών και άλλων μορφών ζωής. Η έμμεση «μέθοδος» της επιμόλυνσης. Η άμεση «μέθοδος» της επιβολής.

Το κραυγαλέο παράδειγμα της επισιτιστικής βοήθειας! Οι ΗΠΑ παρείχαν επισιτιστική βοήθεια σε χώρες της Αφρικής, ΜΟΝΟ με τη μορφή ΓΤ καλαμποκιού, στο πλαίσιο του Διεθνούς Επισιτιστικού Προγράμματος του ΟΗΕ! Η Ζάμπια ήταν η μόνη από τις «πεινασμένες» χώρες που τον Αύγουστο του 2002 ζήτησε να σταματήσει η παροχή αυτού του είδους βοήθειας. Για την απόρριψη του ΓΤ καλαμποκιού, η κυβέρνηση της Ζάμπια στηρίχθηκε στην «αρχή της προφύλαξης» και στην επιθυμία της να προστατέψει μελλοντικές προοπτικές εξαγωγών σπόρων στην Ευρώπη.

Υπάρχει εναλλακτική λύση! Η οργανική ή βιολογική ή οικολογική γεωργία.

Οι 10 Ευρωπαϊκές χώρες με το μεγαλύτερο ποσοστό επί της συνολικής γεωργικής έκτασης

Αλλά απειλείται εάν επιτραπούν οι ΓΤΟ! Επειδή: Βιολογικά σκευάσματα, όπως ο βάκιλος της Θουριγγίας, γίνονται αντικείμενο γενετικής τροποποίησης. Γύρη από Γ.Τ. καλλιέργειες μπορεί να ταξιδέψει σε μεγάλες αποστάσεις και να επιμολύνει βιολογικές καλλιέργειες.

Η νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία Από την άνοιξη του 1998, ίσχυσε ένα “de facto moratorium” (απαγόρευση) της καλλιέργειας Γ.Τ. ποικιλιών στην Ε.Ε. Υπό την απειλή κυρώσεων, λόγω της προσφυγής των ΗΠΑ στον ΠΟΕ, η Ε.Ε. υιοθέτησε και από το 2004 έθεσε σε εφαρμογή νέα νομοθεσία: Οδηγία 2001/18 «για την απελευθέρωση ΓΤΟ στο περιβάλλον», Κανονισμός 1829/2003 για τα Γ.Τ. τρόφιμα και ζωοτροφές. Κανονισμός 1830/2003 για τη σήμανση και την ανιχνευσιμότητα.

Τα κενά της νέας νομοθεσίας Το όριο του 0,9% ανίχνευσης ΓΤΟ στα τρόφιμα είναι υψηλό. Τα μέτρα για την αποφυγή της επιμόλυνσης έχουν εθελοντικό χαρακτήρα και δεν δίνουν τις δυνατότητες στα κράτη-μέλη για να προστατεύσουν τη συμβατική και οργανική γεωργία. Δεν προβλέπονται μέτρα για την αντικειμενική ευθύνη, δηλαδή την ανάληψη του οικονομικού κόστους από τον παραγωγό των ΓΤΟ, για οποιοδήποτε περιστατικό επιμόλυνσης προκληθεί. Παρατηρείται διστακτικότητα για την απόλυτη προστασία των σπόρων από οποιαδήποτε επιμόλυνση. Δεν υποχρεώνονται οι παραγωγοί ζωϊκών προϊόντων που προέρχονται από ζώα που έχουν τραφεί με ΓΤΟ να σημαίνουν τα προϊόντα αυτά.

…και η συνέχεια του μορατόριουμ! Οι Περιβ. Οργανώσεις επιμένουν στη διατήρηση του μορατόριουμ. Όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις τήρησαν μέχρι σήμερα αρνητική στάση στην εισαγωγή της καλλιέργειας ΓΤΟ και υποστήριξαν το μορατόριουμ. Στις 24-06-05, οι Υπ. Περιβάλλοντος της Ε.Ε. ψήφισαν να επιτραπεί σε 5 κράτη – μέλη να διατηρήσουν το μορατόριουμ: Αυστρία, Λουξεμβούργο, Γερμανία, Γαλλία, Ελλάδα. Ωστόσο, η προσφυγή των ΗΠΑ στον ΠΟΕ απέδωσε τελικά καρπούς και τον Αύγουστο του 2006, ο οργανισμός έλαβε καταδικαστική απόφαση.

Ζώνες ελεύθερες από Γ.Τ.Ο. Πολλές τοπικές αυτοδιοικήσεις (Δήμοι, Νομαρχίες, Περιφέρειες) στην Ευρώπη αναγκάστηκαν να υπογράψουν δήλωση ότι αποτελούν «ζώνη ελεύθερη από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς». Ήταν μια ενεργητική τακτική ανυπακοής στα κέντρα λήψης αποφάσεων στις Βρυξέλλες. Η πρωτοβουλία ξεκίνησε από περιβαλλοντικές και αγροτικές οργανώσεις.

Ζώνες ελεύθερες από Γ.Τ.Ο. στην Ευρώπη (Ιούλιος 2007) Ζώνες ελεύθερες από Γ.Τ.Ο. στην Ευρώπη (Ιούλιος 2007) Πηγή: http://genet.iskra.net/

Ζώνες ελεύθερες από Γ.Τ.Ο. στην Ευρώπη (2010) Ζώνες ελεύθερες από Γ.Τ.Ο. στην Ευρώπη (2010)

Χρήσιμες ιστοσελίδες Δίκτυο ενάντια στα μεταλλαγμένα: http://gmostop.org/ Οι θέσεις του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης: http://gmostop.org/keimena/theseis_iatrikou_syllogou.html http://www.greenpeace.gr/ - Greenpeace Ελλάς http://www.dimitra2000.gr/ Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών (ΚΕΠΚΑ): http://www.kepka.org/Grk/info/Nutricion/nut006.htm Περί ασφάλειας τροφίμων του ΙΝΚΑ: http://www.foodsafety.gr/ GMWatch.org: http://www.gmwatch.org/ Friends of the Earth Europe – GMOs campaign: http://www.foeeurope.org/GMOs/ Το Πρωτόκολλο τη Καρθαγένης για τη Βιοασφάλεια: http://www.cbd.int/biosafety/