1 Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Μάθημα: Οικονομικές Πολιτικές και Εξελίξεις στην Ελληνική Οικονομία Ακαδημαϊκό έτος: Διδάσκων: Π.Ε. Πετράκης Γραφείο: Σταδίου 5, (Γραφείο 110) Ώρες γραφείου: Τετάρτη 14:00-15:00 Τηλέφωνο: Site:

2 Διάλεξη 4 η Η Λάθος Δημοσιονομική Προσαρμογή και η Διαρθρωτική Προβληματικότητα

Δομή Διάλεξης Α. Η Λάθος Δημοσιονομική Προσαρμογή Β. Η Διαρθρωτική Προβληματικότητα 3

Α. Η Λάθος Δημοσιονομική Προσαρμογή 4

Ο Πολιτικά Λάθος Πολλαπλασιαστής Π.Ε. Πετράκης, Οικονομικές Αντιλογίες in.gr, 15 η Φεβρουαρίου 2013 Παρακολουθήσαμε την εξέλιξη της μείωσης των δημόσιων δαπανών της γενικής κυβέρνησης και από την ποσοστιαία μεταβολή τους και με βάση τον πολλαπλασιαστή της τάξης του 0,5 (που χρησιμοποιεί το ΔΝΤ στις προβλέψεις του), υπολογίσαμε ποια θα έπρεπε να είναι η πορεία της ποσοστιαίας μεταβολής του ΑΕΠ (διακεκομμένη γραμμή). Αυτήν τη συγκρίναμε με την πραγματικότητα (συνεχής γραμμή). Επιπροσθέτως, λαμβάνοντας υπόψη πλέον τη σχέση ΑΕΠ και ανεργίας στην πραγματικότητα (συνεχής γραμμή), υπολογίσαμε την ανεργία που θα έπρεπε να είχαμε εάν οι απολογισμοί του ΔΝΤ ήταν σωστοί, όσον αφορά στην ανεργία. 5 Διάγραμμα 1. Εξέλιξη ΑΕΠ και ανεργίας με βάση τους πολλαπλασιαστές

Και Δεύτερο Λάθος Π.Ε. Πετράκης, Οικονομικές Αντιλογίες in.gr, 27 η Φεβρουαρίου 2013 Το θέμα σχετίζεται με τη λανθασμένη τιμολόγηση (από τις αγορές), αλλά και την αποδοχή της λανθασμένης αυτής τιμολόγησης από τους διοικούντες. Όσο πιο υψηλά ήταν τα spreads, τόσο πιο αυστηρή η δημοσιονομική λιτότητα που επιβλήθηκε. Οι χρηματαγορές, επομένως, άσκησαν (διαφορετική) πίεση σε κάθε χώρα. Ουσιαστικά τα spreads, όπως διαμορφώθηκαν από τις αγορές, τιμολόγησαν πολύ υψηλά τον κίνδυνο που πραγματικά υπήρχε λόγω των χρεών. Ήταν, όμως, η τιμολόγηση σωστή; Υπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις: Η πρώτη λέει ότι για τα spreads ευθύνονταν τα βασικά μεγέθη των οικονομιών. Η δεύτερη, τονίζει τη σημασία του πανικού των αγορών και της καταστροφικής επίδρασης των επιπτώσεων της αυτοεκπληρούμενης προφητείας. 6 Διάγραμμα 1. Μέτρα λιτότητας και spreads (2011)

Το Τρίτο Λάθος Π.Ε. Πετράκης, Οικονομικές Αντιλογίες in.gr, 17 η Οκτωβρίου 2013 Υπάρχουν δύο καυτά ζητήματα στο τραπέζι του οικονομικού επιτελείου αυτό τον καιρό. 1.Το ένα είναι το ζήτημα της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους. 2.Το δεύτερο είναι η κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού που δημιουργείται το 2014 και  Η κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού είναι το τρίτο μεγάλο λάθος της Τρόικα στην Ελλάδα (πολλαπλασιαστές, υπερεκτίμηση απόδοσης διαρθρωτικών μέτρων, χρόνος εξόδου στις αγορές). Και τα τρία λάθη οδήγησαν στη διόγκωση των βαρών. Και για τα τρία ήταν γνωστό πού θα οδηγούσαν από την αρχή. Και για τα τρία επικράτησε απόλυτη συμφωνία σιωπής μέχρι που δεν υπήρχε άλλη λύση από την αύξηση των κοινωνικών βαρών. 7

8

Η Αστοχία της Τρόικα Π.Ε. Πετράκης, Οικονομικές Αντιλογίες in.gr, 9 η Ιανουαρίου

Β. Η Διαρθρωτική Προβληματικότητα 10

Δημόσιες Δαπάνες και ΑΕΙ Π.Ε. Πετράκης, Οικονομικές Αντιλογίες in.gr, 2 α Οκτωβρίου «Μετά από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, περίπου οι μισές ευρωπαϊκές χώρες μείωσαν τον προϋπολογισμό τους που διατίθεται για την εκπαίδευση, κατά το 2011 και το 2012». Eurydice (2013)

12 Με δεδομένη λοιπόν τη μείωση των δημόσιων δαπανών για την τριτοβάθμια εκπαίδευση κατά 25% το 2012 σε σχέση με το 2011, προκύπτει ότι οι δαπάνες για την τριτοβάθμια εκπαίδευση από 0,91% του ΑΕΠ το 2011, έπεσαν στο 0,73% του ΑΕΠ το 2012.

13

14

15

Η Διάχυση του Ελληνικού Πνευματικού Πλούτου Π.Ε. Πετράκης, Οικονομικές Αντιλογίες in.gr, 28 η Ιανουαρίου περίπου διδακτορικά και μεταπτυχιακά την περίοδο και περίπου την περίοδο (σε συνθήκες ανέχειας ιδρυματικής και ατομικής!). Φαίνεται ότι ένα σημαντικό μέρος αυτών των αποφοίτων κατευθύνεται στο εξωτερικό. Ουσιαστικά η ελληνική κοινωνία υφίσταται το κόστος διαμόρφωσης του πλούτου αυτού, αλλά άλλες οικονομίες το όφελος. Εκτός όμως της εκπαίδευσης των νέων επιστημόνων και της διεξαγωγής έρευνας, τα πανεπιστημιακά και τα ερευνητικά ιδρύματα έχουν ως σκοπό τη διάχυση της νέας γνώσης για την αξιοποίησή της στην παραγωγική διαδικασία. 16

17

Ένα ακόμα ενδιαφέρον εύρημα αφορά την κατανομή των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων επί των αποτελεσμάτων της ερευνητικής διαδικασίας. Η κατανομή των δικαιωμάτων αυτών μεταξύ των εμπλεκόμενων ιδρυμάτων, του ερευνητικού προσωπικού και του ιδιωτικού τομέα κατευθύνει τον τρόπο εμπορικής εκμετάλλευσης της ερευνητικής δραστηριότητας (και συνεπώς τη διάχυση της νέας γνώσης) και καθορίζει τα κίνητρα των εμπλεκόμενων μερών για συνέχιση της ερευνητικής διαδικασίας. 18

Υπερφορολόγηση και Ρευστότητα Π.Ε. Πετράκης, Οικονομικές Αντιλογίες in.gr, 27 η Νοεμβρίου 2013 Όπως φαίνεται στο Διάγραμμα 1 τα συνολικά φορολογικά έσοδα στην ελληνική οικονομία βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο με το μέσο όρο των ανεπτυγμένων χωρών, ενώ ταυτόχρονα η αποτελεσματικότητα της φορολογικής πολιτικής (ο λόγος της πραγματικής είσπραξης φόρων προς τα επιθυμητά φορολογικά έσοδα) βρίσκεται σε πολύ υψηλό επίπεδο (0,8) και μάλιστα πάνω από το μέσο όρο των ανεπτυγμένων χωρών (0,7). 19

Με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία (Doing Business 2013) (Πίνακας 1) για τη φορολογική επιβάρυνση των ελληνικών επιχειρήσεων, παρατηρούμε μια ελαφρά μείωση της τάξης των 2,4 ποσοστιαίων μονάδων το 2013 (από 46,4% το 2010 στο 44% το 2013). Ωστόσο, παρά τη μείωση η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει υψηλότερη φορολόγηση έναντι των γειτονικών χωρών της με αποτέλεσμα να υπολείπεται σε όρους ανταγωνιστικότητας.Doing Business 2013 Αναλύοντας τη σύνθεση του συνολικού συντελεστή επιβάρυνσης το μεγαλύτερο μέρος του κόστους αφορά στις πληρωμές για εισφορές κοινωνικής ασφάλισης (32% επί των κερδών) και φορολόγηση επί του εισοδήματος (11,2% επί των κερδών). Μικρότερες επιβαρύνσεις μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν το φόρο ιδιοκτησίας, τη φορολόγηση των τόκων από τις καταθέσεις, τους φόρους επί των ασφαλίστρων και τα τέλη κυκλοφορίας. Άρα δεν είναι μόνο η φορολογική επιβάρυνση που μετράει! 20

Σημασία όμως έχει σε ποιους πέφτει το βάρος της φορολόγησης! Όπως είναι γνωστό, τα εισοδήματα από παραοικονομικές δραστηριότητες δε φορολογούνται, με αποτέλεσμα το φορολογικό βάρος να πέφτει σε όλους εκτός από αυτούς που δρουν στην παραοικονομία (Διάγραμμα 2). Το φορολογικό βάρος δεν επιμερίζεται σε όλους, αλλά μόνο στους συνεπείς φορολογουμένους. 21

Υπάρχει και το ζήτημα της ρευστότητας της οικονομίας Συνεπώς ο βαθμός φορολόγησης ως έννοια έχει νόημα στο βαθμό που υπάρχει ρευστότητα στην οικονομία. Η ελληνική οικονομία δεν φαίνεται να υπερφορολογείται. Υπερφορολούνται όμως οι συνεπείς έλληνες πολίτες και οι συνεπείς ελληνικές επιχειρήσεις λόγω της μεγάλης παραοικονομίας και φοροδιαφυγής. Και το σημαντικότερο: δεν υπάρχουν αρκετά ευρώ για να πληρώνουν τους φόρους τους 22

Το Ελληνικό Εξαγωγικό Παράδοξο Π.Ε. Πετράκης, Οικονομικές Αντιλογίες in.gr, 12 η Φεβρουαρίου 2014 Από την εφαρμογή του προγράμματος οικονομικής προσαρμογής παρατηρείται το εξής «ελληνικό παράδοξο»: ενώ η προσπάθεια εσωτερικής υποτίμησης φαινομενικά πέτυχε το στόχο της, καθώς το μοναδιαίο κόστος εργασίας μειώθηκε, εντούτοις η εξαγωγική επίδοση είναι χαμηλή. Παρά τη μείωση του μοναδιαίου κόστους εργασίας στο χρονικό διάστημα από την έναρξη της κρίσης έως σήμερα (Α τρίμηνο 2008-Β τρίμηνο 2013) σε σχέση με το διάστημα από το 2000 έως το τέλος του 2007, η επίδοση των εξαγωγών όχι μόνο δε βελτιώθηκε αλλά τα στοιχεία μαρτυρούν το αντίθετο. 23

Το ελληνικό παράδοξο 24

Η εσωτερική υποτίμηση φαίνεται ότι είχε τουλάχιστον έναν μεγάλο ωφελημένο στην ελληνική οικονομία: Τον τουριστικό τομέα, ο οποίος με την υποστήριξη της γενικότερης γεωπολιτικής αστάθειας στην περιοχή ευνοήθηκε αρκετά. 25

Ο Ρόλος του Κινδύνου και η Frappe-economy Η προθυμία ανάληψης κινδύνου εξαρτάται και από τις προσωπικές εμπειρίες της μικροοικονομικής ιστορίας. η ελληνική οικονομία από τη γέννησή της μέχρι πρόσφατα αντιμετώπιζε μια εξέλιξη που χαρακτηριζόταν από γεγονότα, τα οποία μεγέθυναν κυρίως το συστημικό της κίνδυνο. Οι συνθήκες χρηματοδότησης αντικατοπτρίζουν τον υψηλό κίνδυνο με δύο τρόπους: α) υψηλά επιτόκια, β) επιμερισμός πιστώσεων ή αλλιώς με την επιλεκτική χορήγηση πιστώσεων που δε στηρίζεται στην επιτοκιακή δυνατότητα του αιτουμένου. Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα ονομαστικά επιτόκια με τα οποία πραγματοποιούντο οι χορηγήσεις στην ελληνική οικονομία ήταν υψηλότερα από αυτά που επικρατούσαν στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές οικονομίες. Ίσως η σημαντικότερη ένδειξη για την επικράτηση υψηλών επιπέδων κινδύνου είναι ο τρόπος εξέλιξης του δημόσιου δανεισμού 26

Σε τι βαθμό έχει μεταβληθεί το παραγωγικό μοντέλο της ελληνικής οικονομίας κατά τη διάρκεια της κρίση; 27

Κατανομή νέων επιχειρήσεων στην Ελλάδα (2012) 28

Παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν σε σημαντικότερο βαθμό την πρόθεση των Ελλήνων να ξεκινήσουν τη δικιά τους επιχείρηση 29

Για κάθε ένα «λουκέτο», άνοιξαν 3 νέες εξωστρεφείς επιχειρήσεις το 2010, 9 νέες εξωστρεφείς επιχειρήσεις το 2011 και 3 εξωστρεφείς επιχειρήσεις το