Παρουσίαση πολιτιστικού προγράμματος με τίτλο: «Ηπειρώτες Εθνικοί Ευεργέτες της εποχής της Τουρκοκρατίας. Προσωπικός αγώνας με διαστάσεις κοινωνικής αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας » Σχολ. Ετος 2004-2005    Υπεύθυνες καθηγήτριες: Αναστασία Στρύφων-Κυριακίδου, pakyr@mail.gr Aικατερίνη Τουρατζίδου 1

Οι μαθητές της Β΄ τάξης του Πειραματικού Γυμνασίου της Ζωσιμαίας Σχολής στα πλαίσια της εκπαιδευτικής διαδικασίας και των πολιτιστικών προγραμμάτων του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων του Υπουργείου Παιδείας και της UNESCO, έχουν αναλάβει από το σχολικό έτος 2003-2004 και συνεχίζουν κατά το παρόν σχολικό έτος 2004-2005 το παραπάνω πολιτιστικό πρόγραμμα με θέμα μελέτης και έρευνας τη ζωή και την προσφορά των Ηπειρωτών Εθνικών Ευεργετών, με τίτλο: «Ηπειρώτες Εθνικοί Ευεργέτες της εποχής της Τουρκοκρατίας. Προσωπικός αγώνας σε προοπτική κοινωνικής αλληλεγγύης». Απώτερος σκοπός του προγράμματος αυτού ήταν να ευαισθητοποιήσει τους μαθητές σε θέματα αλληλεγγύης και φιλαλληλίας, αξίες ιδιαίτερα σημαντικές στην εποχή του άκρατου ατομισμού που ζούμε όλοι. Αρχικά, τον Νοέμβρη του 2003, δόθηκε ένα ερωτηματολόγιο στους μαθητές για να ελεγχθεί ο βαθμός γνώσης που είχαν για το θέμα και να αποτελεί  συγκριτικό μέγεθος  για τη γνώση που απέκτησαν οι μαθητές στο τέλος του προγράμματος, το μήνα Μάιο του 2005. 1,1

Η ευεργεσία ως έννοια από την αρχαιότητα Η ευεργεσία αποτελεί έμπρακτη εκδήλωση συμπαράστασης προς τον πάσχοντα συνάνθρωπο. Πηγάζει από το αγνό αίσθημα φιλαλληλίας χωρίς υπολογισμό ή σκοπιμότητα. Εκδηλώνεται αρχικά προς τον συνάνθρωπο που βρίσκεται δίπλα μας, κοντά μας, στο στενό οικογενειακό και άμεσα κοινωνικό περιβάλλον μας και στη συνέχεια επεκτείνεται και συμπεριλαμβάνει όλους τους ανθρώπους, γνωστούς και αγνώστους. Το κοινωνικό φαινόμενο της ευεργεσίας, ως θεσμός μάλιστα, απαντάται ήδη στους πρώτους χρόνους της  κοινωνικής συμβίωσης εξ αφορμής των χορηγών της αρχαιότητας, όπου αποτυπώνεται και το μεγαλείο της Αθηναϊκής δημοκρατίας. Ο πολίτης που είχε την οικονομική άνεση προέβαινε με δικά του έξοδα είτε στην κατάρτιση του χορού με σκοπό μια θεατρική παράσταση, είτε σε άλλες δραστηριότητες προς όφελος των αδύναμων συμπολιτών του. 1.2

Ευεργεσία και Χριστιανική παιδεία Ο Χριστιανισμός συνέχισε και επεξέτεινε την κοινωνική αυτή αρετή από την αρχαιότητα. Επιπλέον την αναβάθμισε αναδεικνύοντας την πνευματική της διάσταση. Δεν δρα πλέον ο πολίτης για τους συμπολίτες του αλλά ο χριστιανός για τον συνάνθρωπο αδελφό του. Ακόμη δεν δρα μόνον για τους συμπολίτες του αλλά για όποιον έχει ανάγκη. Και δεν το κάνει αυτό για να θεωρηθεί καλός πολίτης της Αθηναϊκής δημοκρατίας, αλλά για να θεωρηθεί παιδί του Θεού.  Έμπρακτη εφαρμογή της ευεργεσίας, από χριστιανικής πλευράς, αποτελούν οι διαθήκες των εθνικών ευεργετών, οι οποίοι, στο σύνολό τους, ήταν βαθιά θρησκευόμενοι και κοινωνικά καλλιεργημένοι άνθρωποι. Ο Μιχαήλ Τοσίτσας λ.χ. ένας από τους μεγαλύτερους ευεργέτες της εποχής του αρχίζει την διαθήκη του ως ακολούθως: «επιθυμών κατά χριστιανικόν και κοινωνικόν καθήκον...» 1.3

Η εποχή της Τουρκοκρατίας και οι Ευεργέτες Η εποχή της Τουρκοκρατίας και οι Ευεργέτες       Εξ αιτίας των κακών συνθηκών διαβίωσης των σκλαβωμένων Ελλήνων της περιόδου της Τουρκοκρατίας (ανέχεια του ραγιά, άγρια φορολόγηση του δυνάστη, αδιαφορία του τουρκικού κράτους για στοιχειώδη κοινωνική μέριμνα), η συμβολή των ευεργετών στον Ελλαδικό χώρο αυτή την περίοδο, αποκτά ιδιαίτερη σημασία, καθώς όχι απλώς συνετέλεσαν αποφασιστικά στην ανακούφιση των συνθηκών διαβίωσης των σκλαβωμένων συνανθρώπων τους, αλλά  επιπρόσθετα συνέβαλαν εξίσου σημαντικά και αποτελεσματικά στην πνευματική αναγέννηση, όπως και πολιτική αποκατάσταση του Γένους. 1.4

Η περίπτωση των Ηπειρωτών ευεργετών Η εργασία αυτή επικεντρώνεται στους Ηπειρώτες ευεργέτες καθώς η Ήπειρος ανέδειξε  τους σημαντικότερους   ευεργέτες της περιόδου. Το άγονο της ηπειρωτικής γης και η καταπίεση του Τούρκου δυνάστη με την επιβολή δυσβάσταχτων και ανελέητων φόρων, οδήγησαν αρκετούς Ηπειρώτες, κατά κανόνα  φτωχά παιδιά αλλά προικισμένα στο μυαλό και την καρδιά   να ξενιτευτούν και να ασχοληθούν με επικερδή επαγγέλματα, όπως για παράδειγμα με το εμπόριο, στο οποίο και διακρίθηκαν. Άλλοι πάλι ασχολήθηκαν με τα γράμματα και διακρίθηκαν ως ιερωμένοι και λόγιοι της εποχής ή ακόμη και ως επιστήμονες η διπλωμάτες. Πολλοί απ’ αυτούς παρέμειναν άγαμοι για να μη βρεθούν στην ανάγκη να μοιράσουν τα υπάρχοντά τους ανάμεσα στην πατρίδα και την οικογένειά τους. Άλλοι έζησαν αφανώς για να μπορέσουν να εξοικονομήσουν περισσότερα χρήματα για την πατρίδα. Ένα είναι το κοινό γνώρισμα όλων αυτών: προσέφεραν τα πάντα για την σκλαβωμένη πατρίδα. 1.5

Γιατί εθνικοί ευεργέτες; Αρχικά πρέπει να αναφερθεί ότι χρηματοδότησαν την έκδοση σημαντικού αριθμού βιβλίων της εποχής του Διαφωτισμού και τα διέθεσαν στην Ελλάδα με σκοπό την αναγέννηση του Ελληνισμού, με την μεταλαμπάδευση των ιδεών και των επιστημονικών δεδομένων του Διαφωτισμού. Τα ονόματα όσων αναφέρονται ως ιδρυτές ή δάσκαλοι στα σχολεία των Ιωαννίνων: του Επιφανίου, του Γκιούμα, των Μαρουτσών, του Καπλάνη, των Ζωσιμάδων, χωρίς υπερβολή,  πρέπει να θεωρούνται ως η πρωτοπορία του Ελληνικού Διαφωτισμού. Επίσης πρέπει να αναφερθεί εξαιρετικά σημαντική η χρηματοδότηση από τους ευεργέτες του εθνικού απελευθερωτικού αγώνα, στον οποίο συνέπραξαν ενεργά άλλοι ως πολεμιστές (Ευάγγελος Ζάππας), άλλοι ως χρηματοδότες και μέλη της Φιλικής Εταιρείας. Αργότερα, όταν ελευθερώθηκε ένα τμήμα του ελληνικού κράτους, τα σημαντικά έργα γίνονταν στην πρωτεύουσα. Ο στολισμός της ελεύθερης πρωτεύουσας με θαυμαστά οικοδομήματα, αντάξια της πρωτεύουσας του ελεύθερου Ελληνικού κράτους, η χρηματοδότηση της οργάνωσης ολυμπιακών αγώνων του 1896 και η στήριξη όλων των δομών και θεσμών του ελληνικού κράτους: οικονομία, παιδεία, υγεία, πρόνοια, άμυνα,  δημόσια έργα, αθλητισμός, φέρουν μέχρι σήμερα την σφραγίδα των ευεργετών. 1.6

Οι αποδέκτες της ευεργεσίας Η ευεργετική προσφορά τους δεν αφορούσε μόνο και πάντοτε την Ελλάδα και τους Έλληνες αλλά και τις χώρες στις οποίες έζησαν και μεγαλούργησαν οι Ηπειρώτες ευεργέτες.     Μεγάλα ποσά διέθεσαν οι Ζωσιμάδες για αγαθοεργά ιδρύματα της Ελλάδας, αλλά και για πνευματικά ιδρύματα της Ρωσίας (Πανεπιστήμιο και Ιατροχειρουργική Ακαδημία Μόσχας). Ο Νικόλαος Ζωσιμάς (ορφανοτροφείο Μόσχας) και βοήθησε στην άνετη διαβίωση Ελλήνων και Ρώσων στη Νίζνα με Σχολείο, Φαρμακείο κ.ά..     Ακόμη, ο Σίμων Σίνας προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες στην Ρωσία και την  Αυστρία, Ο υιός του Γεώργιος όσο ζει στην Αυστρία, κατασκευάζει τον Σιδηρόδρομο του Νότου και δίκτυο πλωτών διωρύγων στους ποταμούς Δούναβη και Τίσσα, ιδρύοντας την πρώτη Ατμοπλοϊκή εταιρεία Δουνάβεως. Δωρίζει ακόμη την πρώτη γέφυρα που ενώνει την Βούδα και την Πέστη, δημιουργώντας την Βουδαπέστη. Ο υιός του Γεωργίου Σίμων, ομώνυμος του παππού του αναγείρει στη Βουδαπέστη Νοσοκομεία, Βρεφοκομεία και πτωχοκομεία. Επίσης χρηματοδοτεί το παγκοσμίου φήμης Μέγαρο Φίλων της Μουσικής, την Ακαδημία και την Εμπορική Σχολή της Βιέννης.     Ο Χρύσανθος, επίσκοπος Λιβύης προσέφερε σημαντικό χρηματικό ποσό για τους πτωχούς της πόλης του Καΐρου. Επίσης, η ευεργετική προσφορά τους δεν περιοριζόταν μόνον στους Χριστιανούς αλλά επεκτείνονταν και σε πιστούς άλλων θρησκειών.     Ο Κ. Γούναρης έκανε φαρμακείο στα Ιωάννινα με σκοπό να παίρνουν φάρμακα «Χριστιανοί ή αλλοεθνείς και ξένοι».     Έτερος των ευεργετών, ο Ιωάννης Λούλης άφησε σημαντικά χρηματικά ποσά για βοηθήματα των φτωχών κατά 2/5 Χριστιανών, κατά 2/5 Οθωμανών και κατά 1/5 Εβραίων. Άφησε  επίσης ανάλογα χρηματικά ποσά για αγορά ενδυμάτων στους απόρους φυλακισμένους «οιασδήποτε θρησκείας και αν είναι». 1.7

ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ (1568-1648) Επιφάνιος Ηγούμενος Ο Επιφάνιος Ηγούμενος, του Εμμανουήλ και της Μαριέττας, γεννήθηκε στα Ιωάννινα το 1568. Ο πατέρας του Επιφανίου, Εμμανουήλ Ηγούμενος, ήταν εγκαταστημένος από το 1600 περίπου στη Νεάπολη της Ιταλίας, όπου εμπορευόταν.  Οι αδελφοί Ηγούμενοι διατηρούσαν εμπορική επιχείρηση στη Βενετία και ταξίδευαν συχνά στην Κέρκυρα. 2.1

ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ: Και μετά το θάνατο του αδελφού του, ο Επιφάνιος, «έκλαμπρος» και «εξοχώτατος» αποκαλούμενος, τιμώμενος δε και αγαπώμενος από τους συμπατριώτες, συνέχισε ως τα γεράματα τις εμπορικές του πράξεις. Αντίθετα, προς τον αδελφό του Γεώργιο, που ήταν από τους λόγιους της εποχής εκείνης, ο Επιφάνιος ήταν ολιγογράμματος και κακογράφος, αλλά δεν στάθηκε λιγότερο φίλος των μαθήσεων, γιατί και βιβλία με έξοδά του τύπωσε, καθώς μια θεία λειτουργία (1639) και τη Γραμματική του Λάσκαρη (1645) και ιδρυτής φερώνυμης Σχολής στα Ιωάννινα υπήρξε.     Επίσης, ως δείγμα της υπόληψης που του είχαν οι Έλληνες, τον ανέδειξαν τέσσερις φορές πρόεδρο της Κοινότητας. Στην Βενετία όπου βρισκόταν πάντα ο Επιφάνιος, δεν ξεχνάει την γενέτειρά του. Το 1647, απ’ όσο ξέρουμε, έκτισε μία εκκλησία της Παναγίας, την οποία ονόμασε Περίβλεπτο, την εποχή εκείνη εκτός Ιωαννίνων.     Τον ίδιο χρόνο, αποφάσισε να γράψει την διαθήκη του, με την οποία άφηνε όλη την περιουσία του σε ιδρύματα και εκκλησίες, εντός και εκτός Ιωαννίνων. Πέθανε το 1648 σε ηλικία 80 χρονών. 2.2

ΖΩΗΣ ΚΑΠΛΑΝΗΣ (1736-1806) Γεννήθηκε στο Γραμμένο Ιωαννίνων κατά το έτος 1736. Ορφανός από μικρή ηλικία πήγε στα Γιάννενα το 1750, όπου τον φιλοξένησαν οι συγγενείς του γουναράδες στο επάγγελμα. Το έτος 1754 έφυγε από το Βουκουρέστι όπου εργαζόταν ως εργάτης  και, αργότερα εργάσθηκε ως συνέταιρος με τον Χατζηνίκο, υπεύθυνος για εμπορικές υποθέσεις στην Ευρώπη. Περίπου το 1774 διέλυσε την εταιρία με τον Χατζηνίκο και εγκαταστάθηκε οριστικά στη Μόσχα, όπου συνέχισε το εμπόριο, κάνοντας μεγάλη περιουσία. 3.1

ΖΩΗΣ ΚΑΠΛΑΝΗΣ ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ: Από την πρώτη στιγμή στην Μόσχα, άρχισε να βοηθάει δικούς του και ξένους συνανθρώπους του. Ήδη από το 1797 καταθέτει στο Αυτοκρατορικό Ορφανοτροφείο Μόσχας 10.000 ρούβλια και, οι τόκοι των χρημάτων αυτών να δωρίζονται στο Νοσοκομείο Ιωαννίνων. Στη συνέχεια δημιουργεί Δημοτικό Σχολείο στον τόπο καταγωγής του στο Γραμμένο Ιωαννίνων. Εκ παραλλήλου αναλαμβάνει τη συντήρηση της άπορης πλέον Μαρουτσικής Σχολής στην ίδια πόλη, δημιουργώντας νέο «κτίριον ευρύχωρον» βιβλιοθήκη και, καταθέτοντας αργότερα, το 1806, υπέρ αυτής 100.000 ρούβλια. Ταυτόχρονα θέτει τη Σχολή υπό την κηδεμονία της Εκκλησίας και καταθέτει εφάπαξ, οικονομική βοήθεια στη Μεγάλη του Γένους Σχολή 7.500 γρόσια. 3.2

ΜΑΝΘΟΣ & ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΙΖΑΡΗΣ (1764-1824) (1769-1841) ΜΑΝΘΟΣ & ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΙΖΑΡΗΣ (1764-1824) (1769-1841) Οι αδερφοί Μάνθος και Γεώργιος Ριζάρης είναι από το Μονοδένδρι της Ηπείρου. Έμειναν ορφανοί σε μικρή ηλικία. Έφυγαν πολύ νέοι για την Οδησσό της Ρωσίας και ασχολήθηκαν με το εμπόριο. Από αυτό έκαναν μεγάλη περιουσία. Βοήθησαν στον αγώνα κατά των Τούρκων (κυρίως οικονομικά) και τέλος μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρία. Επιπλέον έκαναν πολλές ευεργεσίες στην ιδιαίτερη πατρίδα τους και όχι μόνον. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Ριζάριος Ιερατική Σχολή, στην Αθήνα. Η σχολή αυτή ιδρύθηκε το 1843 σε χώρο κοντά στο σημερινό «Χίλτον». 4.1

ΜΑΝΘΟΣ & ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΙΖΑΡΗΣ ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ Επίσης χαρακτηριστικές είναι και οι ευεργεσίες στην ιδιαίτερη πατρίδα τους το Μονοδέντρι. Εκεί, ο Μάνθος και ο Γεώργιος Ριζάρης, άφησαν την Ριζάρειο χειροτεχνική σχολή Μονοδενδρίου που ιδρύθηκε το 1979 και είναι τμήμα του Ριζάρειου κληροδοτήματος, που αποτελείται από πολλά ιδρύματα, π.χ. Ριζάρειο Εκθεσιακό Κέντρο.  Ακόμα ίδρυσαν ελληνικό σχολείο του οποίου ανέλαβαν και την συντήρηση) και τέλος την Εκκλησία του Αγίου Αθανασίου. 4.2

ΑΔΕΛΦΟΙ ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ. ΑΔΕΛΦΟΙ ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ 1. Ο Ιωάννης (1752-1771) 2 ΑΔΕΛΦΟΙ ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ   . ΑΔΕΛΦΟΙ ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ 1.  Ο Ιωάννης (1752-1771) 2.   Ο Αναστάσιος (1754-1828) 3. Ο Νικόλαος (1758-1842) 4.  Ο Θεοδόσιος (1760-1793) 5. Ο Ζώης (1764-1828) 6. Ο Μιχαήλ (1766-1809 Οι Ζωσιμάδες καταγόταν από το Γραμμένο  Ιωαννίνων. Γιοι του Παναγή Ζωσιμά, που καταγόταν από το Γραμμένο της Ηπείρου, γεννήθηκαν στα μέσα του 18ου αιώνα στα Ιωάννινα, όπου ο πατέρας τους ήταν εγκατεστημένος ως έμπορος Ο Νικόλαος, ο Θεοδόσιος και ο Μιχαήλ εγκαθίστανται γύρω στο 1785 στο Λιβόρνο της Ιταλίας, ενώ οι άλλοι τρεις στη Νίζνα της σημερινής Ουκρανίας και αργότερα στη Μόσχα. Η πόλη της Νίζνα κατά την τσαρική εποχή ήταν σπουδαίο ρωσικό διαμετακομιστικό κέντρο ευρωπαϊκών και ασιατικών εμπορευμάτων και σ’ αυτό συνέβαλαν αποφασιστικά και οι Έλληνες έμποροι ως διαμεσολαβητές μεταξύ της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Μεγάλης Ρωσίας. Οι Έλληνες έμποροι είχαν πολλά προνόμια από την Ρωσία και το 1785 ίδρυσαν το περίφημο Μαγιστράτο των Ελλήνων που αναγνωριζόταν από τις ρωσικές αρχές ως ανεξάρτητη δημοκρατία.  Η δράση τους συνδέεται στενότατα με την ανάπτυξη της ελληνικής παιδείας κατά το τέλος του 18ου αιώνα και τις αρχές του 19ου αιώνα. Το 1796 ο Αναστάσιος καταβάλλει τη δαπάνη των κυριακοδρομίων του Νικόλαου Θεοτόκη. Με τη χορηγία αυτή, το 1805 εγκαινιάζεται η έκδοση της Ελληνικής Βιβλιοθήκης του Κοραή. Έγινε επίσης και ο πρώτος μέτοχος της Νεοσυσταθείσας Ελληνικής τράπεζας το 1841 και εκλέχτηκε ο πρώτος επίτιμος διευθυντής. Η Ιόνιος πολιτεία είχε αναδείξει τον Μιχαήλ Γενικό Πρόξενο στο Λιβόρνο. Μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία και βοήθησαν οικονομικά για την απελευθέρωση της Ελλάδας. Ο Ζώης συγκεκριμένα ήταν γνωστός ως  «ο πατήρ των Φιλικών» Η συμβολή των Ζωσιμάδων στην πνευματική αναγέννηση του έθνους και η οικονομική ενίσχυση του Αγώνα της Ανεξαρτησίας τοποθετούν τους Ηπειρώτες αδελφούς στην πρώτη σειρά των εθνικών ευεργετών και η αναγνώριση του έργου τους υπήρξε γενική 5.1

ΑΔΕΛΦΟΙ ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ Μεγάλες και πολλές ήταν οι δωρεές  και για την πόλη των Ιωαννίνων. Ιδρύθηκαν φτωχοκομεία, γηροκομείο, νοσοκομεία, δόθηκαν χρήματα σε ορφανά κορίτσια, ανακαινίστηκαν και ενισχύθηκαν εκκλησίες. Το 1828, όταν πέθανε ο Ζώης, οι αδελφοί του χορήγησαν το αναγκαίο ποσό για την ίδρυση της Ζωσιμαίας Σχολής στα Ιωάννινα και αργότερα, ο Νικόλαος Ζωσιμάς με τη διαθήκη του διέθεσε σημαντικό κεφάλαιο για την ευόδωση των εργασιών της νεοσύστατης «Εθνικής Τραπέζης». Ο ίδιος είχε σχηματίσει πλουσιότατη συλλογή ελληνικών και ρωμαϊκών νομισμάτων, την οποία χάρισε στο ελληνικό κράτος. 5.2

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΧΑΤΖΗΚΩΝΣΤΑΣ (1753-1845) ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΧΑΤΖΗΚΩΝΣΤΑΣ (1753-1845) Ο Γεώργιος Χατζηκώστας, γεννήθηκε το 1753 στα Γιάννενα. Παντρεύτηκε την Αικατερίνη Μελαχρινού και απέκτησε 8 παιδιά  Αφού μαθήτευσε στα Γιάννενα κοντά στους Μπαλάνους, έφυγε για την Κωνσταντινούπολη και στη Μόσχα μετά τον θάνατο του αδελφού του που βρισκόταν εκεί.  Στην Κωνσταντινούπολη επιδόθηκε στο εμπόριο πολύτιμων ειδών. Μετά το 1815 φεύγει για τη Μόσχα και γνωρίζεται με τους εξέχοντες Ηπειρώτες αδελφούς Ριζάρη, Ζωσιμά… 6.1

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΧΑΤΖΗΚΩΝΣΤΑΣ ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ Μετά το 1840 αναλαμβάνει την αποπεράτωση του ναού του Αγίου Νικολάου του Αγίου Αθανασίου, της πόλης και συμμετέχει σε κάθε έρανο που γίνεται, η σε κάθε έκδοση βιβλίου του Διαφωτισμού. Επίσης ενισχύει μονές, εκκλησίες και σχολεία, όπως και φτωχούς. Στα Ιωάννινα και το Μεσολόγγι αναγείρει από ένα Νοσοκομείο. Στην Αθήνα γίνεται το Ορφανοτροφείο Αρρένων  με ισόβιο πρόεδρο τον Γεώργιο Σταύρου. 6.2

ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ ΔΟΜΠΟΛΛΗΣ (Περί 1750-1820) ΚΑΙ ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΟΜΠΟΛΛΗΣ (1769-1850)   Ο Τριαντάφυλλος Ιωάννη Δομπόλλης γεννήθηκε στην Κριτσούνιστα Κουρέντων στα μέσα του ΙΗ΄ αιώνα.  Όταν ήταν ακόμη μικρός η οικογένειά του μετακόμισε στα Ιωάννινα.  Αρχικά ασχολήθηκε με επάγγελμα του δερματέμπορου, αλλά, άνδρας πλέον, ξενιτεύτηκε στη Ρωσία, πρώτα στη Νίζνα και ύστερα στην Πετρούπολη, όπου ασχολήθηκε με το εμπόριο.  ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ: Προς το τέλος της ζωής του ο Τριαντάφυλλος Δομπόλλης κατέθεσε στο Θησαυροφυλάκιο Μόσχας 5.000 αργυρά ρούβλια και όρισε τον ακριβή τρόπο διανομής των ετήσιων τόκων στους πτωχούς των Ιωαννίνων. Πέθανε στη Ρωσία το 1820 Ο Ιωάννης Δομπόλλης γιος του Τριαντάφυλλου γεννήθηκε το 1769 στην Πετρούπολη, όπου έμαθε και τα εγκύκλια ελληνικά γράμματα.  Αρχικά ασχολήθηκε με το εμπόριο, ύστερα με επικερδείς τραπεζικές εργασίες. Κατά το 1809 γνωρίζεται και συνδέεται με στενή φιλία με τον Ιωάννη Καποδίστρια. Ο τελευταίος τον εισάγει στην υπηρεσία του έθνους από διάφορες θέσεις που του εμπιστεύεται και στις οποίες συμμετέχει αμισθί. (διαχειριστής οικονομικών, γενικού ταμείου της Ελλάδος) 7.1

ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΟΜΠΟΛΛΗΣ ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ Όλη του η μεγάλη περιουσία του Ιωάννη Δομπόλη διατίθεται για τη ίδρυση Πανεπιστημίου στην πρωτεύουσα του Ελληνικού κράτους με την επωνυμία Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον της Ελλάδος. 7.2

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ (1806- 1853) ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ (1806- 1853) Ο Νικόλαος Στουρνάρας γεννήθηκε το 1806 στο Μέτσοβο και ήταν ανιψιός των αδελφών Τοσίτσα.  Ταξίδεψε αρχικά στο Λιβόρνο και κατόπιν οι θείοι του τον έστειλαν στο Παρίσι για ανώτερες εμποροβιομηχανικές σπουδές. Μετά τις σπουδές του εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια στον εμπορικό οίκο Τοσίτσα και διακρίθηκε για την ευφυΐα του και τον δυναμισμό του. ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ: Άφησε πολλά, χρήματα πάνω από 1.500.000 χρυσές δραχμές για σχολεία, φιλανθρωπικά ιδρύματα κ.α. Επίσης χρήματα για την ανέγερση του Πολυτεχνείου, τη συντήρηση των σχολείων του Μετσόβου και της Αλεξανδρείας. Αξίζει να σημειωθεί ότι όσο ζούσε και έζησε λίγο «κανέν αγαθοεργόν η κοινωφελές κατάστημα εις την Ελλάδα δεν απόμεινε, το οποίον να μη συγκατατάττει αυτόν μεταξύ των ευεργετών του…» 8

ΜΙΧΑΗΛ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΤΟΣΙΤΣΑΣ (1787-1856) ΕΛΕΝΗ ΤΟΣΙΤΣΑ ΜΙΧΑΗΛ  ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ  ΤΟΣΙΤΣΑΣ (1787-1856) ΕΛΕΝΗ ΤΟΣΙΤΣΑ Ο Μιχαήλ Αναστασίου Τοσίτσας γεννήθηκε στο Μέτσοβο στις 3/1/1787. Εκεί διδάχθηκε τα βασικά και μετά σπούδασε στη Θεσσαλονίκη όπου έμαθε και την γουναρική τέχνη από τον πατέρα και αργότερα την άσκησε δημιουργώντας ένα μικρό κεφάλαιο.   Το 1806 συνεργάστηκε με τα αδέρφια του και το 1820 πήγαν όλοι μαζί στην Αλεξάνδρεια. Εκεί ο Μιχαήλ Αναστασίου Τοσίτσας  οικοδόμησε σταδιακά μια οικονομική αυτοκρατορία σε όλη τη Μεσόγειο και τη Ρωσία. Κατά την Επανάσταση ο Τοσίτσας κάνει εράνους και ενισχύει τον απελευθερωτικό αγώνα με την βοήθεια της γυναίκας του ποικιλοτρόπως (απελευθέρωση Ελλήνων της Πελοποννήσου, σκλάβων μετά την επιδρομή του Ιμπραήμ). Στην Αλεξάνδρεια ο Τοσίτσας δεσπόζει στην Ελληνική κοινότητα δημιουργώντας Νοσοκομεία, σχολεία και εκκλησίες και δαπανώντας τεράστια ποσά, πάνω από 1.000.000 χρυσές δραχμές. Επίσης, 196.000 αιγυπτιακά γρόσια για τα Ελληνικά σχολεία της Αλεξάνδρειας. 9.1

ΜΙΧΑΗΛ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΤΟΣΙΤΣΑΣ ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ ΜΙΧΑΗΛ  ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ  ΤΟΣΙΤΣΑΣ ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ Μεγάλα ποσά στο Μέτσοβο 2.000 τάλιρα  για τους φτωχούς  της πατρίδας του, τους ιερείς, στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής και τις άλλες εκκλησίες και μονές της, 20.000 για να πληρώνονται οι δάσκαλοι του Μετσόβου και για να αγοραστούν βιβλία για τα φτωχά παιδιά. 3.000 τάλιρα για την Ελληνική  Σχολή της Θεσσαλονίκης 100.000 τάλιρα για τον εξοπλισμό του Πολυτεχνείου από 2.000 τάλιρα στο φτωχοκομείο της Αθήνας , στο πανεπιστήμιο, στο νοσοκομείο, το Τυφλοκομείο, Αρσάκειο, Οικοτροφείο και Οφθαλμιατρείο, 10.000 για έργα οδοποιίας. 9.2

ΕΛΕΝΗ ΤΟΣΙΤΣΑ Η γυναίκα του Μιχαήλ Τοσότσα, Ελένη Τοσίτσα συνέχισε το δύσκολο έργο του συζύγου της και έδωσε: 60.000 δρχ στο Αμαλίειο Ορφανοτροφείο, 30.000 δρχ στην Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία για την ανέγερση Αλληλοδιδακτικού Σχολείου 10.000 για τον καταρτισμό Πανεπιστημιακής Εθνοφυλακής Αγόρασε και δώρισε τα οικόπεδα του Αρχαιολογικού Μουσείου και Εθνικού Μετσοβείου Πολυτεχνείου. 9.3

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΖΑΠΠΑΣ (1800-1865) Ο Ευάγγελος Ζάππας γεννήθηκε το 1800 στο  Λάμποβο της Β. Ηπείρου. Υπήρξε πρωτοπαλίκαρο του Μάρκου Μπότσαρη σε όλους τους αγώνες των Σουλιωτών κατά του Αλη πασά. Μετά την πτώση του Σουλίου πέρασε στην ελεύθερη Ελλάδα και αγωνίσθηκε στο πλευρό πολλών μεγάλων οπλαρχηγών σε όλη τη διάρκεια της Εθνεγερσίας. Έφθασε στο βαθμό του ταξίαρχου. Μετά την απελευθέρωση ταξίδεψε στη Βλαχιά. Επιδίδεται στο εμπόριο και την ενοικίαση αγροκτημάτων  για καλλιέργειες   ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ: Η ανά τετραετία τέλεση των Ολυμπίων εκθέσεων στην Αθήνα σε αξιοπρεπές και ευρύχωρο κατάστημα, σύμφωνα με δικό του σχέδιο. Η έκδοση λεξικού και γραμματικής της ρουμανικής γλώσσας. Αποστολή χρημάτων για επισκευή μοναστηριού γενέθλιας περιοχής και σύσταση σχολείου στο χώρο του μοναστηριού, αλληλοδιδακτικού σχολείου με βιβλιοθήκη, με κατοικίες διδασκάλων, με κήπους στο Λάμποβο. Ενίσχυση του Πανεπιστημίου Αθηνών, του Αμαλίειου Ορφανοτροφείου και πολλά χρήματα για την πρώτη αναμόρφωση των κερκίδων του Παναθηναϊκού Σταδίου. 10

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΠΠΑΣ (1814-1892) Ο Κωνσταντίνος Ζάππας γεννήθηκε το 1814 στο  Λάμποβο της Β.Ηπείρου. Έμεινε άγαμος όπως και θειος του Ευάγγελος. Πέρασε τα νεανικά του χρόνια στο χωριό και περί το 1835 εκλήθη υπό του θείου του Ευαγγέλου στη Βλαχιά, όπου έμεινε βοηθός και συνεργάτης του.   ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ: Ανέγερση στην Αθήνα του κτιρίου των Ολυμπίων και στην Κωνσταντινούπολη την Αδριανούπολη και σε άλλες μεγάλες πόλεις των Ζαππείων Παρθεναγωγείων. Επίσης ανέγερση πλήθους σχολείων, εκκλησιών και ιδρυμάτων κοινής ωφελείας ειδικά στον τόπο καταγωγής του αλλά και σε όλη την Ήπειρο. Υφαντική σχολή στο χωριό του και Γεωργική σχολή στη Θεσσαλία. 11

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΥ (1787-1869) Γεώργιος Σταύρου γιος του προεστού της πόλης, γεννήθηκε το 1787 στα Γιάννενα. Αφού μαθήτευσε στα Γιάννενα κοντά στους Μπαλάνους και τον Ψαλίδα, έφυγε για τη Βιέννη, όπου σπούδασε στην περίφημη Εμπορική Σχολή Βιέννης λίγο πριν αναλάβει τη διεύθυνση του εμπορικού γραφείου του πατέρα του, από το 1811.  Μετά το 1824 έρχεται στην επαναστατημένη Ελλάδα με πολλά πολεμοφόδια και προσφέρει τις υπηρεσίες του ως γραμματέας του Γ.Κουντουριώτη. Μετά την  έλευση του Καποδίστρια γίνεται μέλος πολλών επιτροπών με σημαντικότερες αυτή της Εθνικής  χρηματιστικής Τραπέζης, του ελεγκτή ελεγκτικού συνεδρίου και της Οικονομίας. ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ: Το 1841 ιδρύει την Εθνική Τράπεζα. Στα Ιωάννινα κληροδοτεί την ανέγερση Οικοτροφείου Αρρένων και ενισχύει μονές και εκκλησίες, όπως και φτωχούς. 12

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΑΡΣΑΚΗΣ (1792-1874) Ο Απόστολος Αρσάκης γεννήθηκε το 1792 στο  μικρό χωριό Χοτάχοβα, πλησίον της Πρεμετής και ήταν ανιψιός των αδελφών Τοσίτσα Ταξίδεψε αρχικά στο θείο του στο Βουκουρέστι, όπου διδάχθηκε τα πρώτα του γράμματα  και κατόπιν στη Βιέννη, όπου διδάχθηκε τα Ελληνικά με δάσκαλο τον Νεόφυτο Δούκα. Τελικά σπούδασε Ιατρική στο Παν/μιο της Χάλλης.  Μετά τις σπουδές του εγκαταστάθηκε στην Ρουμανία και έφθασε στα ανώτερα αξιώματα, υπουργός εξωτερικών ή πρόεδρος του υπουργικού Συμβουλίου της Ρουμανίας και για λίγο και πρωθυπουργός της Ρουμανίας.   ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ: Παρά τα πολλά και μεγάλα αξιώματα δεν ξέχασε την πατρίδα του. Αρχίζει με την επισκευή της εκκλησίας του χωριού του και μετά την προσοχή του προσελκύει το έργο της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας της Αθήνας (Παρθεναγωγείο, Σχολή, εκκλησία) της οποίας και αναδείχθηκε μέγας ευεργέτης 13

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΙΝΑΣ (1783-1853) και ΣΙΜΩΝ ΓΕΩΕΡΓΙΟΥ ΣΙΝΑΣ (1810-1876) ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΙΝΑΣ (1783-1853) και ΣΙΜΩΝ ΓΕΩΕΡΓΙΟΥ ΣΙΝΑΣ (1810-1876)   Ο Σίμων Σίνας, όπως και ο πατέρας του Γεώργιος, μετά τις σπουδές του ασχολήθηκε με το εμπόριο στην Βιέννη. Για τις έξοχες υπηρεσίες προς την Αυστρία και άλλα κράτη, τόσο του πατέρα του όσο και του ιδίου, τιμήθηκαν και οι δύο με πλήθος ανώνυμα παράσημα, έλαβαν τον τίτλο του βαρόνου και του εξ απορρήτων  αυτοκρατορικού συμβούλου, διετέλεσαν και πρόξενοι και πρεσβευτές της Ελλάδας στη Βιέννη.   Ευεργεσίες στην Ελλάδα Μετά το θάνατο του πατέρα του Γεωργίου (1853), ο Σίμων Σίνας ανέλαβε τη δαπάνη για τη λειτουργία του Αστεροσκοπείου, βοήθησε αρκετούς νέους να σπουδάσουν στην Ευρώπη, ενίσχυσε το έργο της Φιλεκπαιδευτικής εταιρείας, συνέβαλε στην αποπεράτωση του Μητροπολιτικού Ναού της Αθήνας, διέθεσε υπέρ του Αμαλιείου Ορφανοτροφείου 157.000 δρχ. και ανήγειρε το Μέγαρο της Ακαδημίας. Το τελευταίο έργο δεν πρόλαβε να το δει τελειωμένο γιατί πέθανε 15 Απρίλη το 1876. 14.1

ΣΙΜΩΝ ΓΕΩΕΡΓΙΟΥ ΣΙΝΑΣ ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ Επίσης όσο ζει στην Αυστρία, κατασκευάζει Ναό της Αγίας Τριάδος, κατασκευάζει κατά μήκος όλης της αυτοκρατορίας των Αψβούργων τον Σιδηρόδρομο του Νότου και δίκτυο πλωτών διωρύγων στους ποταμούς Δούναβη και Τίσσα, ιδρύοντας την πρώτη Ατμοπλοϊκή εταιρεία Δουνάβεως. Επίσης χρηματοδοτεί το παγκοσμίου φήμης Μέγαρο Φίλων της Μουσικής, την Ακαδημία και την Εμπορική Σχολή της Βιέννης. Δωρίζει την πρώτη γέφυρα που ενώνει την Βούδα και την Πέστη, δημιουργώντας την Βουδαπέστη. Ο Σίμων, αναγείρει στη Βουδαπέστη Νοσοκομεία, βρεφοκομεία,πτωχοκομεία. 14.2

ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΚΑΣΤΡΙΣΟΓΙΑ (1800-1863)   Η Ελισάβετ γεννημένη το 1800 στα Γιάννενα, ήταν μία μεγάλη Ηπειρώτισσα ευεργέτισσα κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας : Ήταν παντρεμένη με τον Γεώργιο Καστρίσιο (μεγαλοκτηματία της Βλαχίας από την Θεσσαλονίκη).   Η Ελισάβετ Καστρισόγια, την περιουσία του άνδρα της ύστερα από τον θάνατό του,  την έδωσε για αγαθοεργούς σκοπούς στα Γιάννενα και στην Θεσσαλονίκη με διαχειριστές μία τριμελή επιτροπή. Την περιουσία αυτή την μοίρασε ως εξής: Το μισό διανεμήθηκε στη Ρουμανία: Έδωσε ποσά στο νοσοκομείο Βουκουρεστίου, στο  νοσοκομείο Πλοεστίου, σε φτωχούς κατά τα Πάσχα και τα Χριστούγεννα, σε εφήβους για τις σπουδές τους, για να παντρεύονται οι φτωχές κοπέλες. Το άλλο μισό χωρίστηκε σε δύο ίσα μέρη, το ένα θα έπρεπε να σταλεί στη Θεσσαλονίκη και το άλλο στα Γιάννενα και συγκεκριμένα σε σχολεία και  νοσοκομεία. Έτσι έγινε το δημοτικό των Ιωαννίνων που έχει το όνομά της: Ελισαβέτειο Δημοτικό Σχολείο Ιωαννίνων. 15

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΒΕΡΩΦ (1815-1899) 16.1 Γεώργιος (Αυγέρης) Αβέρωφ Καταγόταν από το Μέτσοβο της Ηπείρου, όπου και γεννήθηκε το 1818. Η χώρα προορισμού ήταν η Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου (1840). Εκλήθη από τον ετεροθαλή αδελφό του Αναστάσιο, ο οποίος μετά από μακρά παραμονή στη Ρωσία κληροδότησε στο Γεώργιο την περιουσία του και το ρωσίζον όνομα του. ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ Ο Αβέρωφ αρχίζει από την Αλεξάνδρεια και κτίζει μεγάλο νοσοκομείο για τους απόρους Έλληνες. Ιδρύει  εκκλησία, γυμνάσιο, δημοτικό και δύο παρθεναγωγεία για τα παιδιά  των ομογενών. Δεν ξεχνά όμως και την ιδιαίτερη πατρίδα του, τη γη που γεννήθηκε, το Μέτσοβο, στην ορεινή Ήπειρο. Στέλνει λοιπόν στην πατρίδα του χιλιάδες χρυσές λίρες για να κτιστούν εκκλησίες, σχολειά νοσοκομεία, βρύσες, δρόμοι και για να βοηθηθούν οι φτωχοί. Και έπειτα απλώνει την ευεργετική του δράση σ’ ολόκληρη την Ελλάδα. 16.1

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΒΕΡΩΦ ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ Κάνει στη Λάρισα την Αβερώφειο Γεωργική Σχολή για νέους αγρότες.  Δίδει 50.000 χρυσά φράγκα για να αποπερατωθεί το κτίριο του Πολυτεχνείου που είχαν αρχίσει οι συμπατριώτες του Μετσοβίτες Μιχ. Τοσίτσας και Νικ. Στουρνάρας, επιθυμεί ακόμη και τη δημιουργία Μουσείου του Πολυτεχνείου με έργα Τέχνης. Στο μουσείο αυτό κληροδοτεί και τη συλλογή του από 80 σημαντικά έργα. Με χρήματά του  κτίζεται  η στρατιωτική σχολή των Ευελπίδων, καθώς και οι εφηβικές και οι γυναικείες φυλακές της Αθήνας που φέρνουν το όνομά του. 16.2

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΒΕΡΩΦ ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ Με χρήματά του γίνονται και οι ανδριάντες του Ρήγα Φεραίου και του πατριάρχη Γρηγορίου του Έ που στολίζουν τα προπύλαια του Πανεπιστημίου.  Με χρήματά του αγοράζεται και το Θωρηκτό που φέρει το όνομά του, για να λειτουργεί  ως Σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Δίδει στο Ελληνικό Δημόσιο, μετά την πτώχευση του Τρικούπη 70.000 λίρες ως δάνειο, ποσό το οποίο αργότερα χαρίζει. Για τις ανάγκες του πολέμου του 1897 διαθέτει επίσης 1.000.000 χρυσών φράγκων. Το 1895 δίδει το ίδιο ποσό 1.000.000 χρυσών φράγκων για την προετοιμασία των Ολυμπιακών αγώνων. 16.3

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ (Περί το 1810-1891) Η Αγγελική Παπάζογλου καταγόταν από το Σκαμνέλι.  : Ήταν ευσεβής και φιλάνθρωπη όμως δεν κατάφερε να αποκτήσει παιδιά.  ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ: Μετά από το θάνατο του άνδρα της άρχισε να κάνει έργα κοινής ωφέλειας στα Γιάννενα και στο Ζαγόρι. Επισκεύασε δρόμους σε διάφορες περιοχές της Ηπείρου για την κατασκευή των οποίων  ξόδεψε πάνω από 25.000 γρόσια. Έδωσε 3.000 γρόσια για την κατασκευή γέφυρας και πηγαδιού στη Λούτσα των Ιωαννίνων. Ανάλαβε η ίδια τη συντήρηση του σχολείου Άνω Βίτσας.     Επίσης, αφού έδωσε τη δικαιοδοσία το όρος Σινά, ανακαίνισε την εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης, όπου και έχει ταφεί. Έδωσε το σπίτι της στα Γιάννενα για τη δημιουργία υφαντικής σχολής για τα φτωχά κορίτσια. Όρισε 12 κορίτσια να τρέφονται, να ντύνονται και να διδάσκονται για μία τριετία αφού είναι απόφοιτες του δημοτικού σχολείου.     17

ΡΩΞΑΝΔΡΑ ΒΑΓΙΑ 18 Η Ρωξάνδρα Βάγια καταγόταν από τα Γιάννενα ΡΩΞΑΝΔΡΑ  ΒΑΓΙΑ    Η  Ρωξάνδρα Βάγια καταγόταν από τα  Γιάννενα   ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ: Έκανε μεγάλες δωρεές οι κυριότερες από τις οποίες: Μετοχές της δόθηκαν στα ελέη  της πόλης και στον Εθνικό στόλο.     Τόκοι άλλων μετοχών της διατέθηκαν για την αγορά βιβλίων απόρων και μαθητών της Ζωσιμαίας. Οι τόκοι και άλλα ποσά δόθηκαν για αγορά βιβλίων απόρων και επιμελών μαθητών. Τέλος άφησε χρηματικό ποσό για προίκα φτωχών κοριτσιών από τα οποία κάθε χρόνο θα διάλεγε ένα ο διαχειριστής της περιουσίας της. 18

ΣΧΟΛΕΙΑ ΠΟΛΕΩΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ   1648: Επιφάνειος Σχολή Ιωαννίνων Επιφάνιος Ηγούμενος (1568-1648) (Διδάσκαλος: Μιχαήλ Μήτρος γνωστός ως Μελέτιος Γεωγράφος) 1676: Πρώτη Σχολή Ιωαννίνων, η μετέπειτα Μπαλαναία Σχολή Γκιούμας Εμμανουήλ (1608-1688) (Διδάσκαλοι: Μεθόδιος Ανθρακίτης, Βησσαρίων Μακρής, Γεώργιος Σουγδουρής, Αφοί Μπαλάνοι) 1742: Μαρουτσαία Σχολή Ιωαννίνων Λάμπρος και Σίμων Μαρούτσης (Διδάσκαλος: Ευγένιος Βούλγαρης) 1805: Καπλάνειος Σχολή Ιωαννίνων Ζώης Καπλάνης (1736-1806) (Διδάσκαλος: Αθανάσιος Ψαλίδας) 1828: Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων, Αφοί Ζωσιμά (Νικόλαος Ζωσιμάς) (Διδάσκαλοι-Διευθυντές: Γεώργιος Κρανάς, Αναστάσιος Σακελάριος, Παναγιώτης Αραβαντινός, Γεώργιος Καλούδης, Σούλης Χρίστος…) 1863: Ελισαβέτεια Παρθεναγωγεία (3), Ελισάβετ Καστρισόγια (σύζυγος Γεωργίου Καστριτσίου)  1891: Ελληνική Σχολή με Παρθεναγωγείο Αγγελική Παπάζογλου 19

ΠΕΡΙΟΧΗ ΖΑΓΟΡΙΟΥ   1834: Σχολή Ελληνικών Μαθημάτων Μονοδενδρίου, Μάνθος και Γεώργιος Ριζάρης 1848: Σχολή Ελληνική Καπέσοβου (Πασχάλειος Σχολή) Κωνσταντίνος και Παύλος Πασχάλης 1878: Σχολή Ελληνική Άνω Σουδενών Παναγιώτης Λαζαράς 1906: Καλλίνεια Σχολεία Πάπιγγου Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος η Ανάγνος Σχολή Ελληνικών Μαθημάτων Μονοδενδρίου, Μάνθος και Γεώργιος Ριζάρης 20

ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΤΣΟΒΟΥ 21 1759: Ελληνική Σχολή Μετσόβου Στέργιος Στάνος ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΤΣΟΒΟΥ   1759: Ελληνική Σχολή Μετσόβου Στέργιος Στάνος   1850: Σχολείο Αρρένων και Θηλέων Μετσόβου(ημιτελές) Μιχαήλ Τοσίτσας    1872: Σχολεία Μετσόβου και (Μαλακάσι, Μηλιά, Κουτσούφλιανη, Βοτονόσι) Γεώργιος Αβέρωφ Σχολείο Αρρένων Μετσόβου 21

ΠΕΡΙΟΧΗ  Β. ΗΠΕΙΡΟΥ   1860: Αλληλοδιδακτικό Σχολείο (Λάμποβο) Σχολεία (Λέκλι, Δέλβινο, Φιλιάτες, Χειμάρρα, Κάριανη, Κακόσι…) Κωνσταντίνος Ζάππας 1883: Ελληνικό Γυμνάσιο Κορυτσάς Ιωάννης Μπάγκας 22

ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ   1842: 2 Τοσιτσαίες Σχολές Αλεξανδρείας (Ελληνική, Αλληλοδιδακτική) Μιχαήλ Τοσίτσας 1861: Παρθεναγωγεία Λαρίσης, Μετσόβου Παρθεναγωγεία Αλεξανδρείας Μιχαήλ / Ελένη Τοσίτσα 1870: Ελληνικό και Δημοτικό Σχολείο Κοτορτσίου Ιωάννης Λούλης 1872: Παρθεναγωγείον Ζίτσας Δημήτριος Φιλίτης 1874: Ζωγράφειο Γυμνάσιο με Βιβλιοθήκη Κωνσταντινούπολης Ζωγράφειο Παρθεναγωγείον Κωνσταντινούπολης, Ζωγράφειο Παρθεναγωγείον Κεστορατίου Β. Ηπείρου, Ζωγράφειο Παρθεναγωγείον Αργυροκάστρου Β. Ηπείρου Χρηστάκης Ζωγράφος 23 23

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΠΟΛΕΩΣ ΑΘΗΝΩΝ   1837: Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία 1846-1867: Αρσάκειο Παρθεναγωγείο-Εκπαιδευτήριο Απόστολος Αρσάκης 1867: Τοσίτσειον Νηπιαγωγείον και Τοσίτσειον Παρθεναγωγείον Μιχαήλ Τοσίτσας (Ελένη Τοσίτσα) 1839-1864: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Μέρος (όσο διεσώθη) από το κληροδότημα Ιωάννη Δομπόλη 1840-1846: Αστεροσκοπείο Γεώργιος Σίνας 1843: Οφθαλμιατρείο Γεώργιος Σίνας                                                        1852-1898 Μετσόβειο Πολυτεχνείο (Νικόλαος Στουρνάρας, Μιχαήλ Τοσίτσας, Γεώργιος Αβέρωφ) 1859: Ακαδημία Αθηνών 1866-1889: Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Ελένη Τοσίτσα (δωρεά οικοπέδου) 1898: Δωρεά Αβερώφειας Πινακοθήκης Πολυτεχνείου (80 πίνακες) Γεώργιος Αβέρωφ 24

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ-ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ 1844: Εκκλησιαστική Σχολή Αθηνών Γεώργιος-Μάνθος Ριζάρης 1863: Ελισαβέτειο Παρθεναγωγείο με υφαντήριο, Ελισάβετ Καστρισόγια (σύζυγος Γεωργίου Καστριτσίου) 1872: Ιερατική Σχολή Νήσου Αββακούμ Παπούλης, Κληροδότημα Ιωάννου Λούλη, Χρηστάκης Ζωγράφος 1874: Ζωγράφεια Διδασκαλεία Κεστορατίου Β. Ηπείρου Χρηστάκης Ζωγράφος 1876: Υφαντική Σχολή Λάμποβου Β. Ηπείρου, Γεωργική Σχολή Λαρίσσης, Ηπείρου Κωνσταντίνος Ζάππας 1891: Υφαντική Σχολή Ιωαννίνων Αγγελική Παπάζογλου 1898: Γεωργική Σχολή Λάρισας / Βιοτεχνική Σχολή Αλεξάνδρειας /Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων Σχολή Ναυτικών Δοκίμων (Θωρηκτό Αβέρωφ)   Γεώργιος Αβέρωφ Ζωγράφεια Διδασκαλεία Κεστορατίου Β. Ηπείρου Χρηστάκης Ζωγράφος 25

ΕΚΔΟΣΕΙΣ-ΤΥΠΟΣ –ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ 1797: Εκδοση έργων Ελληνικής Βιβλιοθήκης Κοραή Αφοί Ζωσιμάδες   1839: Τυπογραφείο Αιγίνης και Αθηνών Νεόφυτος Δούκας 1880: Ενίσχυση του Συλλόγου προς διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων Γεώργιος Αβέρωφ 26

ΙΔΡΥΜΑΤΑ (ΓΗΡΟΚΟΜΕΙΑ - ΟΡΦΑΝΟΤΡΟΦΕΙΑ Κ.Α.)    1828 Γηροκομείο Ιωαννίνων Αφοί Ζωσιμάδες-Νικόλαος Ζωσιμάς  1842: Αμαλίειο Ορφανοτροφείο (ενίσχυση) Γεώργιος και Σίμων Σίνας 1851: Γηροκομείο Μετσόβου Τριαντάφυλλος Τσιομάγκας  1856: Ορφανοτροφείο Αθηνών Γεώργιος  - Αικατερίνη Χατζηκώνστα  1866: Οικοτροφείο Αθηνών Ελένη Τοσίτσα  1869:  Ορφανοτροφείο Ιωαννίνων Γεώργιος Σταύρου  1878: Ορφανοτροφείο Μετσόβου Γεώργιος Τούλης Γηροκομείο Ιωαννίνων Αφοί Ζωσιμάδες-Νικόλαος Ζωσιμάς  27

ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ (ανέγερση, ανακαίνιση, αποπεράτωση, εξωραϊσμός) Εκκλησίες πόλεως Ιωαννίνων Εκκλησίες περιοχής Ζαγορίου Εκκλησίες περιοχής Μετσόβου Εκκλησίες περιοχής Αθηνών( Μητροπολιτικός Ναός Αθηνών) Εκκλησίες άλλων περιοχών Αγιος Νικόλαος Μετσόβου Μητροπολιτικός Ναός Αθηνών-Σ. Σίνας 28

ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ - ΕΘΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1817-1824: Μέλη Φιλικής Εταιρείας οι περισσότεροι, βοήθησαν οικονομικά την προπαρασκευή & διεξαγωγή του Αγώνα της Ανεξαρτησίας όταν δεν συμμετείχαν στον ένοπλο αγώνα π.χ όπως η περίπτωση του Ευάγγελου Ζάππα: Μάνθος και Γεώργιος Ριζάρης Αφοί Ζωσιμάδες  Μιχαήλ Τοσίτσας Γεώργιος Χατζηκώνστας  Ευάγγελος Ζάππας  1835: Ίδρυση Εθνικής Τράπεζας Γεώργιος Σταύρου, Γεώργιος Σίνας, Αφοί Ζωσιμάδες  1897: Δάνειο στο Ελληνικό κράτος που χαρίστηκε & δωρεά για τη διεξαγωγή του πόλεμου του 1897 Γεώργιος Αβέρωφ Νομίσματα συλλογής Αφων Ζωσιμάδων 29

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ 1842: Ελληνικό Νοσοκομείο Αλεξανδρείας (Τοσίτσειο) Μιχαήλ Τοσίτσας  1845: (χρονολ. Διαθήκης) Νοσοκομείο Ιωαννίνων Γεώργιος Χατζηκώστας   1845: (χρονολ. Διαθήκης) Νοσοκομείο Μεσολογγίου Γεώργιος Χατζηκώστας   1885: Αβερώφειο Νοσοκομείο Αλεξανδρείας Γεώργιος Αβέρωφ Χρημαματοδότηση από τον Γεώργιο Αβέρωφ του Ελληνικού Νοσοκομείου Αλεξανδρείας και μετονομασία του σε Αβερώφειο. 1878-1896: Ενίσχυση Νοσοκομείου Ευαγγελισμός Αθηνών Αφοί Τούληδες (Μέτσοβο)  Ευαγγελισμός Αθηνών Αφοί Τούληδες (Μέτσοβο 30

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ 1870: Μέγαρο Ολυμπίων - Ζάππειο Ευάγγελος και Κωνσταντίνος Ζάππας   1894: Ενίσχυση Πανελληνίου Γυμναστικού Συλλόγου Χρηστάκης Ζωγράφου 1895: Αναμαρμάρωση Παναθηναϊκού Σταδίου Γεώργιος Αβέρωφ 31

ΑΛΛΑ ΚΟΙΝΩΦΕΛΗ ΕΡΓΑ ΓΕΦΥΡΕΣ - ΕΠΙΣΚΕΥΗ ΔΡΟΜΩΝ -ΕΡΓΑ ΥΔΡΕΥΣΗΣ ΑΛΛΑ ΚΟΙΝΩΦΕΛΗ ΕΡΓΑ  ΓΕΦΥΡΕΣ - ΕΠΙΣΚΕΥΗ ΔΡΟΜΩΝ -ΕΡΓΑ ΥΔΡΕΥΣΗΣ   1833: Έργα ύδρευσης πόλεως Κορυτσάς Ιωάννης Μπάγκας 1863: Γέφυρα Λαγκάτσας - Επισκευή δρόμων Αγγελική Παπάζογλου 1865: Γέφυρα μεταξύ Μπάγιας-Κουκουλίου Αλέξιος Πλακίδας 1866: Γέφυρα Αράχθου, θέση Πλάκα 1870: Ενίσχυση για γέφυρα Αώου (Κόνιτσα) Ιωάννης Λούλης Γέφυρα Τρικάλων (θέση Μουργκάνη) Νικόλαος Μουργκάνης Γέφυρα Αώου (καλυμμένη από φράγμα ΔΕΗ) Κύργιος Λιάρος 1872: Λιθόστρωση δρόμων Κατασκευή βρυσών (Μέτσοβο) Γεώργιος Αβέρωφ Γέφυρα Κόκορου  Δρόμοι Γέφυρα Τρικάλων (θέση Μουργκάνη) Νικόλαος Μουργκάνης 32