Στοιχεία Μικροοικονομικής Ανάλυσης IΙ Μορφές Αγοράς Μονοπώλιο Ανταγωνισμός Σύγκριση Μονοπωλίου και Ανταγωνισμού Ολιγοπώλιο Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός Αποτυχία της αγοράς Αναποτελεσματικότητα Εξωτερικότητες Δημόσια αγαθά Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Μορφές Αγοράς Μονοπώλιο (Varian:1984,pp.80-81, Gravelle-Rees:1987,pp.288-294) Υπάρχει μία επιχείρηση στην αγορά Παράγει ένα προϊόν το οποίο δεν έχει υποκατάστατα Αντιμετωπίζει το σύνολο της ζήτησης της αγοράς Η συνάρτηση ζήτησης για το προϊόν που παράγει είναι: y(p) ή η αντίστροφή της είναι p(y), η οποία δείχνει την τιμή που οι καταναλωτές είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν για y ποσότητα προϊόντος Το έσοδο της επιχείρησης εξαρτάται από την ποσότητα του προϊόντος που επιλέγει να παράγει: R(y)=p(y)y Οι τιμές των συντελεστών θεωρούνται σταθερές έτσι ώστε η συνάρτηση κόστους να μπορεί να γραφεί ως συνάρτηση του επιπέδου παραγωγής της επιχείρησης Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Μορφές Αγοράς Μονοπώλιο Το πρόβλημα μεγιστοποίησης του κέρδους της επιχείρησης Οι συνθήκες πρώτης τάξης για την μεγιστοποίηση του κέρδους είναι η εξίσωση του οριακού εσόδου με το οριακό κόστος Οι συνθήκες πρώτης τάξης μπορούν να εκφραστούν χρησιμοποιώντας την ελαστικότητα της ζήτησης ως προς την τιμή: Η τιμή που απολαμβάνει ο μονοπωλητής είναι πάνω από το οριακό κόστος Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Μορφές Αγοράς Μονοπώλιο Διαγραμματική παρουσίαση ισορροπίας μονοπωλιακής επιχείρησης AC,MC Το άριστο επίπεδο παραγωγής βρίσκεται εκεί όπου τέμνονται οι καμπύλες του οριακού εσόδου και του οριακού κόστους AC MC p* π D MR y* y Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Μορφές Αγοράς Μονοπώλιο Διάκριση τιμών μεταξύ αγορών (price discrimination) Αγορά 1 Αγορά 2 p1 p2 MR, MC MC p2* p1* D1 D2 MR MR1 MR2 q1 q2 q q1* q2* q* Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Μορφές Αγοράς Ανταγωνισμός (Varian:1984,pp.82-91, Gravelle-Rees:1987,pp.242-287) Μεγάλος αριθμός ανεξάρτητων παραγωγών Τα χαρακτηριστικά του προϊόντος που παράγεται από τους διαφορετικούς παραγωγούς είναι ίδια (uniform product) Η τιμή του προϊόντος για κάθε επιχείρηση είναι δεδομένη (εξωγενής μεταβλητή) για την επιχείρηση Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Μορφές Αγοράς Ανταγωνισμός Το πρόβλημα μεγιστοποίησης του κέρδους της επιχείρησης Οι συνθήκες πρώτης τάξης για την μεγιστοποίηση του κέρδους είναι η εξίσωση του οριακού εσόδου με το οριακό κόστος Διαγραμματική παρουσίαση ισορροπίας MR D MC AC p* y* y p Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Μορφές Αγοράς Μονοπώλιο και Ανταγωνισμός Ορισμός: Μια κατάσταση ονομάζεται άριστη κατά Pareto εάν η θέση όλων των οικονομικών μονάδων δεν μπορεί να καλυτερεύσει AC,MC,p Η θέση και των καταναλωτών και του μονοπωλητή μπορεί να καλυτερεύσει εάν αυξηθεί η παραγωγή από ym σε yc υπό την υπόθεση ότι ο μονοπωλητής μπορεί να διαφορίσει την τιμή και να διαθέσει ym σε pm και την υπόλοιπη ποσότητα σε τιμή μικρότερη της pm AC MC MR pm pc π D ym yc y Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Μορφές Αγοράς Ολιγοπώλιο Η μορφή αγοράς στην οποία η επιχείρηση πιστεύει ότι το αποτέλεσμα των αποφάσεών της εξαρτάται σημαντικά από τις αποφάσεις που έχουν πάρει ένας ή περισσότεροι ανταγωνιστές Το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η επιχείρηση είναι να βρει το κέρδος που αντιστοιχεί σε κάθε εναλλακτική απόφαση παραγωγής έτσι ώστε να τις κατατάξει και να βρει την άριστη Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Μορφές Αγοράς Δυοπώλιο Χαρακτηριστικά: Δύο επιχειρήσεις Παράγουν δύο προϊόντα που είναι σχεδόν τέλεια υποκατάστατα Δεν υπάρχει αλληλεξάρτηση με άλλους παραγωγούς Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Μορφές Αγοράς Δυοπώλιο Σε σταθερό επίπεδο παραγωγής της επιχείρησης i μια μείωση στην παραγωγή της j που δημιουργήθηκε από αύξηση της τιμής μετακινεί προς τα επάνω την καμπύλη ζήτησης της i και επομένως αυξάνει την τιμή που αντιστοιχεί στο συγκεκριμένο επίπεδο παραγωγής Εάν η παραγωγή της j (και η τιμή) είναι σταθερή έχουμε Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Μορφές Αγοράς Δυοπώλιο Εάν όμως η αλλαγή στην ποσότητα παραγωγής της i αλλάξει την ποσότητα που παράγει η j, τότε από τη συνάρτηση ζήτησης υπολογίζουμε την ολική παράγωγο της τιμής της 1 σε σχέση με την ποσότητα : Η παράγωγος (p1/q2) αντανακλά το βαθμό υποκαταστασιμότητας μεταξύ της παραγωγής των δύο επιχειρήσεων και καθορίζεται αντικειμενικά από τα χαρακτηριστικά των προϊόντων, τις προτιμήσεις των καταναλωτών κτλ Ο όρος (dq2/dq1) μετρά την ανταγωνιστική αντίδραση της 2 στην επιλογή του επιπέδου παραγωγής από την 1 όπως υποκειμενικά γίνεται αντιληπτός από την 1 και ο καθορισμός αυτή της αντίδρασης συνιστά την καρδιά του προβλήματος που αναφέρεται στη βιβλιογραφία ως ‘υποθετική διαφοροποίηση’ (conjectural variation) Θα εξετάσουμε δύο μοντέλα δυοπωλίου που προκύπτουν από τις τιμές που οι παραγωγοί δίνουν στις ‘υποθετικές διαφοροποιήσεις’ Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Μορφές Αγοράς Δυοπώλιο Το δυοπώλιο του Cournot Γίνεται η υπόθεση ότι η κάθε επιχείρηση λαμβάνει την παραγωγή της άλλης ως δεδομένη χωρίς την πιθανότητα αλλαγής ως αποτέλεσμα της δικής της επιλογής Η συνάρτηση κέρδους της i επιχείρησης είναι: Για τη μεγιστοποίηση του κέρδους σε σχέση με την παραγωγή η απαραίτητη συνθήκη είναι: Στο μοντέλο του Cournot από υπόθεση (dqj/dqi)=0, επομένως: Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Μορφές Αγοράς Δυοπώλιο Το δυοπώλιο του Cournot Χρησιμοποιώντας τη συνάρτηση ζήτησης και την τελευταία συνθήκη, το επίπεδο παραγωγής των δύο επιχειρήσεων πρέπει να ικανοποιεί τις εξισώσεις: Η καμπύλη αντίδρασης (reaction curve) δείχνει πώς η παραγωγή της επιχείρησης 1 αλλάζει σε σχέση με αυτή της επιχείρησης 2 q2 MR1, MC1 q1 q1 Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Μορφές Αγοράς Δυοπώλιο Το δυοπώλιο του Stackelberg ή leader-follower model Ως ‘ηγέτης’ (leader) ορίζεται η επιχείρηση που επιλέγει το επίπεδο παραγωγής που μεγιστοποιεί τα κέρδη της υποθέτοντας ότι η άλλη επιχείρηση θα αποδεχτεί αυτό το επίπεδο παραγωγής και θα το εκλάβει ως δεδομένο στην προσπάθειά της να μεγιστοποιήσει τα κέρδη της Ως ‘ακόλουθος’ (follower) ορίζεται η επιχείρηση που αντιδρά παθητικά αποδεχόμενη την επιλογή της άλλης επιχείρησης χωρίς να θεωρεί ότι αυτή η επιλογή επηρεάζεται από τη δική της απόφαση Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Μορφές Αγοράς Δυοπώλιο Το δυοπώλιο του Stackelberg ή leader-follower model Υπάρχουν τρεις δυνατές περιπτώσεις: Και οι δύο επιχειρήσεις λειτουργούν ως ‘ακόλουθοι’ (followers) Και οι δύο επιχειρήσεις λειτουργούν ως ‘ηγέτες’ (leaders) Η μια λειτουργεί ως ‘ηγέτης’ και η άλλη ως ‘ακόλουθος’ Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Μορφές Αγοράς Δυοπώλιο Το δυοπώλιο του Stackelberg ή leader-follower model Η περίπτωση όπου η μια επιχείρηση λειτουργεί ως ‘ηγέτης’ και η άλλη ως ‘ακόλουθος’ Υποθέτουμε ότι η επιχείρηση 1 είναι ο ηγέτης και η 2 ο ακόλουθος Η καμπύλη κέρδους (profit contour) δείχνει το σύνολο των ζευγών (q1,q2) που αποδίδουν στο ίδιο κέρδος σε μια επιχείρηση, δηλαδή για την επιχείρηση 1 δείχνουν τα ζεύγη (q1,q2) που ικανοποιούν τη σχέση: Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Μορφές Αγοράς Δυοπώλιο Η ισορροπία δίνεται από το σημείο στο οποίο η καμπύλη κέρδους είναι εφαπτόμενη με την καμπύλη αντίδρασης της επιχείρησης 2 q2 q1 Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Μορφές Αγοράς Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός Υπάρχουν αρκετές επιχειρήσεις που παράγουν διαφοροποιημένα προϊόντα τα οποία είναι στενά υποκατάστατα Στη βραχυχρόνια περίοδο η επιχείρηση λειτουργεί με τη συμπεριφορά μονοπωλίου Στη μακροχρόνια περίοδο όμως η επιχείρηση σε κάθε τιμή δεν μπορεί να πουλήσει την ποσότητα που πουλούσε διότι υπάρχει μετακίνηση της ζήτησης προς τα αριστερά λόγω της παραγωγής των άλλων επιχειρήσεων του κλάδου Στη ισορροπία παρουσιάζεται ‘πλεονάζουσα δυναμικότητα’ p AC MC pm π P* D D΄ MR y y* Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Αποτυχία της αγοράς Τα αίτια αποτυχίας της αγοράς Αναποτελεσματικότητα Δημιουργείται εάν: Δεν υπάρχει επαρκής έλεγχος στα αγαθά και τους παραγωγικούς συντελεστές Δεν υπάρχουν επαρκείς πληροφορίες για να αναζητηθούν οι επικερδείς ευκαιρίες Δεν μπορεί να υπάρξει συμφωνία μεταξύ των οικονομικών μονάδων για την κατανομή των κερδών που προκύπτουν από την ανταλλαγή Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Αναποτελεσματικότητα Ανεπαρκής έλεγχος Ατελής δυνατότητα αποκλεισμού (imperfect excludability) Αδυναμία μεταβίβασης (non-transferability) Ύπαρξη κόστους για την απόκτηση πληροφοριών Μη ύπαρξη συμφωνίας για την κατανομή των κερδών που προκύπτουν από τη συναλλαγή Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Περιπτώσεις αποτυχίας της αγοράς Μονοπώλιο b Pm G a P* AC=MC D MR Qm Q* Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Περιπτώσεις αποτυχίας της αγοράς Εξωτερικότητες Θετικές εξωτερικότητες (beneficial externalities) Αρνητικές εξωτερικότητες (detrimental externalities) Αμοιβαίες εξωτερικότητες (reciprocal externalities) Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Περιπτώσεις αποτυχίας της αγοράς Εξωτερικότητες €/x2 MD1=-MB1* MB2 a p** b x2** x2* x2 Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Περιπτώσεις αποτυχίας της αγοράς Κοινοί πόροι (common property resources) € wL L* L΄ L0 L Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Περιπτώσεις αποτυχίας της αγοράς Δημόσια αγαθά Η κατανάλωση του αγαθού από κάποιον καταναλωτή δεν μειώνει την ποσότητα του αγαθού που είναι διαθέσιμο για κατανάλωση από άλλους καταναλωτές Προαιρετικά (optional public goods) δημόσια αγαθά Μη προαιρετικά δημόσια αγαθά Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Περιπτώσεις αποτυχίας της αγοράς Δημόσια αγαθά Περιπτώσεις αποτυχίας της αγοράς Δημόσια αγαθά Είδη αποτυχίας της αγοράς στην περίπτωση των δημόσιων αγαθών Σε μια ανταγωνιστική οικονομία της αγοράς ένα δημόσιο αγαθό μπορεί να μην προσφέρεται καθόλου Ακόμη και εάν προσφέρεται μπορεί να μην ικανοποιείται η συνθήκη αριστοποίησης Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003

Περιπτώσεις αποτυχίας της αγοράς Δημόσια αγαθά Περιπτώσεις αποτυχίας της αγοράς Δημόσια αγαθά Λόγοι αποτυχίας της αγοράς Σε πολλά δημόσια αγαθά δεν μπορεί να ισχύσει ο αποκλεισμός (non-excludable) Λόγω της φύσης των αγαθών η αγορά είναι μη ανταγωνιστική Παράδοση 3, Δευτέρα 8/12/2003