Αξιοποίηση φυτικών ειδών για τη δημιουργία σχολικού κήπου Δρ. Δημήτριος Βλαχοστέργιος Γεωπόνος, Ερευνητής ΕΛΓΟ-«ΔΗΜΗΤΡΑ»

Τα φυτά στο σχολικό κήπο Το σημαντικότερο στοιχείο στη δημιουργία ενός σχολικού κήπου είναι η επιλογή των κατάλληλων φυτικών ειδών. Το κλίμα της Ελλάδας ευνοεί την ανάπτυξη πολλών φυτικών ειδών, με πολλές και διαφορετικές χρήσεις γεγονός που παρέχει ένα μεγάλο εύρος επιλογών.

Παράγοντες που θα καθορίσουν την επιλογή των φυτών Λειτουργικός σκοπός του σχολικού κήπου Πρακτικές δυνατότητες για τη δημιουργία και συντήρηση

Παράγοντες που θα καθορίσουν την επιλογή των φυτών Ελάχιστες προϋποθέσεις και συνθήκες για την ανάπτυξη των φυτών (προσανατολισμός του χώρου φύτευσης, φωτισμός, δυνατότητα άρδευσης, τύπος εδάφους κλπ) Χρονικοί περιορισμοί μιας σχολικής χρονιάς Στενότητα χώρου ή έλλειψη κατάλληλου εδάφους πολλών σχολείων Ανάγκη κάλυψης των μαθησιακών και βιωματικών εμπειριών των μαθητών

Προτάσεις για τη δημιουργία 3 θεματικών σχολικών κήπων Σχολικός κήπος 1 - Φυτά απαραίτητα για τη διατροφή του ανθρώπου (σιτάρι, φακή, λαθούρι-φάβα, σπανάκι, μαρούλι, καρότο, κρεμμυδάκι κλπ) Σχολικός κήπος 2 - Αρωματικά φυτά (δυόσμος, βασιλικός, μέντα, ρίγανη, θυμάρι, φασκόμηλο κλπ) Σχολικός κήπος 3 - Ανθοφόρα φυτά (ετήσια ανθοφόρα, πολυετή ανθοφόρα)

Άλλες επιλογές σχολικών κήπων Σχολικός κήπος 4 – Δενδροκομικός. Ελιά, οπωροφόρα δένδρα και θάμνοι. Ιδιαίτερο απόκτημα για ένα σχολείο. Απαιτεί προϋποθέσεις χώρου, γνώσεις εγκατάστασης και συντήρησης (σχέδιο φύτευσης, κλαδέματα, φυτοπροστασία, άρδευση κλπ) Σχολικός κήπος 5 - Συνδυαστικός. Συνδυασμός 2 ή περισσότερων θεματικών κήπων. Απαιτεί ιδιαίτερες γνώσεις φυτοτεχνίας για την κατασκευή και τη συντήρηση του. Εύκολος συνδυασμός: Αρωματικά & Ανθοφόρα.

Περίοδος σποράς ή φύτευσης Ενδεικτικός Πίνακας 1. Ετήσια φυτά μεγάλης καλλιέργειας που χρησιμοποιούνται ως τροφές τα οποία μπορούν να σπαρθούν και να συγκομιστούν εντός του σχολικού έτους Είδος Περίοδος σποράς ή φύτευσης Χρόνος ωρίμανσης Ι Φ Μ Α Σ Ο Ν Δ Σιτάρι   8 μήνες Φακή Λαθούρι Κουκιά

Σιτάρι Σπορά: συνεχής Ξηρικό είδος Ασθένειες: Ανθεκτικό Προμήθεια: Εύκολη. Φθηνή. Καταστήματα αγροεφοδίων Χρήση: Απαιτεί μεταποίηση.

Φακή Σπορά: συνεχής Ξηρικό είδος Ψυχανθές-αζωτοδέσμευση Ασθένειες: Ανθεκτικό Προμήθεια: Εύκολη. Φθηνή. Καταστήματα αγροεφοδίων και super-market Χρήση: απ’ ευθείας τροφή

Φακή - Αζωτοδέσμευση Αζωτοδέσμευση Συμβιωτική σχέση μεταξύ βακτηρίων του εδάφους και των φυτών της φακής που εξασφαλίζει τις ανάγκες σε άζωτο στο φυτό. Περιβαλλοντικό κέρδος: μείωση επιβάρυνσης εδαφών με νιτρικά, παραγωγή ποιοτικότερων προϊόντων, προσθήκη αζώτου για την επόμενη καλλιέργεια Αξιοποίηση: Βιολογική γεωργία

Περίοδος σποράς ή φύτευσης Ενδεικτικός Πίνακας 2. Παραδείγματα ετήσιων ειδών λαχανικών που μπορούν να σπαρθούν ή να φυτευτούν και να συγκομιστούν εντός του σχολικού έτους Είδος Περίοδος σποράς ή φύτευσης Χρόνος ωρίμανσης Ι Φ Μ Α Σ Ο Ν Δ Αντίδι   Σ/Φ 2-3 μήνες Μαρούλι Σ /Φ Καρότο 3-4 μήνες Παντζάρι Σπανάκι Κρεμμυδάκια Σκόρδο 5-6 μήνες Αρακάς 7-8 μήνες Μπρόκολο Λάχανο Κουνουπίδι Σ: σπορά, Φ: φύτευση ή μεταφύτευση

Αντίδια και Μαρούλια Δημιουργία σπορείου ή απ’ ευθείας σπορά στο έδαφος Μεταφύτευση. Μαρούλια ανά 30 εκ, Αντίδια ανά 15 εκ

Καρότο, Σπανάκι, Παντζάρι, Ραπανάκι Σπορά στα πεταχτά, καλό σκέπασμα, προσεκτικό απαλό πότισμα

Σκόρδο & Κρεμμυδάκι Φύτευση των σκελίδων με τη σωστή φορά Φύτευση των σκελίδων με τη σωστή φορά Διαφορές στο χρώμα, φύλλωμα, άρωμα

Μπρόκολο, Λάχανο, Κουνουπίδι Φυτευση. Μπρόκολο: ανά 60-70 εκ. Κουνουπίδι: ανά 60-70 εκ. Λάχανο: ανά 70-80 εκ. Απαιτεί άρδευση το πρώτο διάστημα Σημαντικός Εχθρός: Πιερίδα (Σκουλήκι). Υπάρχει αποτελεσματική καταπολέμηση με βιολογικά φάρμακα

Μπιζέλι (αρακάς) Συνεχής σπορά Ξηρικό Μέτρια ανθεκτικό Χρήση: απ’ ευθείας κατανάλωση, κατάψυξη, κονσέρβα Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό: φυτό που χρησιμοποίησε ο Mendel για τη διατύπωση των νόμων της κληρονομικότητας

Διάρκεια ζωής/ανάγκη αρδευσης Περίοδος σποράς/φύτευσης Ενδεικτικός Πίνακας 3. Παραδείγματα ετήσιων και πολυετών αρωματικών φυτών Φυτό Διάρκεια ζωής/ανάγκη αρδευσης Περίοδος σποράς/φύτευσης Ι Φ Μ Α Σ Ο Ν Δ Άνηθος Ε/αρδ Μα ϊντανός   Σέλινο Π/αρδ Βασιλικός Δυόσμος Σ/Φ Θυμάρι Π/ξ Φασκόμηλο Ματζουράνα Ρίγανη Σ/Μ Μέντα Μελισσόχορτο Π/αρδ   Μ Λεβάντα  Σ Δενδρολίβανο Ε: ετήσιο, Π: πολυετές Σ: σπορά, Φ: φύτευση ή μεταφύτευση, Μ: πολλαπλασιασμός με μοσχεύματα αρδ: ανάγκη άρδευσης, ξ: ανθεκτικό στην ξηρασία

Δυόσμος Φυτεύεται σε ημισκιερή θέση ανά 50 εκ. Απαιτεί νερό Ανθεκτικό σε ασθένειες Χρήσεις-Αξία: Άρτυμα, Φαρμακευτικές ιδιότητες (ημικρανίες, πονόδοντο, αμυγδαλίτιδα, στομάχι, τόνωση ΜΝΗΜΗΣ), εντομοαπωθητικό Ιδιαιτερότητα: Προσοχή στη θέση φύτευσης. Επειδή οι ρίζες του μεγαλώνουν πολύ μπορεί να πνίξουν γειτονικά φυτά. Φύτευση σε γλάστρα χωρίς πάτο.

Φασκόμηλο Φυτεύεται ανά 40-50 εκ. Ακατάλληλα εδάφη τα αμμώδη και τα πολύ βαριά που δεν στραγγίζουν Η συλλογή του φασκόμηλου γίνεται στο στάδιο της πλήρους άνθησης Ιούνιο–Ιούλιο για λάδι και λίγο πριν την άνθηση (Μάιο-Ιουν) για ξηρή δρόγη

Ρίγανη Φωτόφιλο φυτό Ξηρανθεκτικό Δεν είναι απαιτητικό σε θρεπτικά στοιχεία Απαιτεί έδαφος με καλή αποστράγγιση Χρήση: άρτυμα με εξαιρετικό ιδιαίτερο άρωμα, αιθέριο έλαιο με αντιμικροβιακές και άλλες ιδιότητες

Μαντζουράνα Φωτόφιλο είδος Αντέχει στην ξηρασία Σπέρνεται ή φυτεύεται ανά 40 εκ. Χρήση-αξία: άρτυμα, τόνωση νευρικού συστήματος

Λεβάντα Πολυετής χαμηλός θάμνος Φυτεύεται ανά 40-50 εκ. Απαιτεί εδάφη με καλή αποστράγγιση. ΔΕΝ αναπτύσσεται σε όξινα εδάφη Μεγάλη αντοχή στην ξηρασία Χρήσεις: Καταπολεμά αϋπνίες, πονοκεφάλους, βοηθά στη λειτουργία του εντέρου, τόνωση νευρικού συστήματος κα

Ενδεικτικός Πίνακας 4. Παραδείγματα ετήσιων, πολυετών και αναρριχώμενων ειδών κατάλληλων για σχολικό ανθόκηπο Φυτό Χαρακτηριστικά Ετήσια Πανσές Φύτευση: φθινόπωρο/τέλος χειμώνα σε ομάδες. Άνθη: Διάφορα χρώματα και σχέδια. Ηλιαζόμενες θέσεις. Άρδευση. Σκυλάκι Φύτευση: τέλος χειμώνα/άνοιξη σε ομάδες. Άνθιση: Μάτριο-Οκτώβριο. Άνθη: Διάφορα χρώματα. Ηλιαζόμενες έως ημισκιερές θέσεις. Απαιτεί άρδευση. Πετούνια Φύτευση: Μάρτιο. Άνθη: Διάφορα χρώματα και σχέδια. Ηλιαζόμενες θέσεις. Απαιτεί άρδευση. Διάρκεια ζωής 5-7 μήνες Κατηφές Φύτευση: Μάρτιο. Άνθη: Κίτρινα ή πορτοκαλί. Ηλιαζόμενες θέσεις. Απαιτεί άρδευση. Διάρκεια ζωής 4-6 μήνες Πολυετή Διμορφοθήκη Αειθαλές. Άνθιση: Ιούνιος-Σεπτέμβριος. Ηλιόλουστες θέσεις. Όχι υπερβολική υγρασία. Ζαρντινιέρες, Εδαφοκάλυψη. Γκαζάνια Αειθαλές. Άνθιση: Μάιο-Νοέμβριο. Ζαρντινιέρα, γλάστρα, εδαφοκάλυψη. Μαργαρίτα Αειθαλές. Άνθιση: Μάρτιο-Νοέμβριο. Ευαίσθητο στις παγωνιές. Ηλιόλουστες θέσεις καλή αποστράγγιση. Αναρριχώμενα Ρυγχόσπερμο Αειθαλές, αργής ανάπτυξης, 7-8 μ. ύψος. Άνθιση Μάιο - Ιούνιο. Αρωματικά άνθη. Εδάφη ελαφριά όξινα, καλά αποστραγγιζόμενα. Ηλιαζόμενες-ημισκιερές θέσεις. Διπλαδένια Αειθαλές. 3 μέτρα. Ροζ - φούξ άνθη κωνικού σχήματος. Ανθίζει άνοιξη - φθινόπωρο. Ηλιαζόμενες και ημισκιερές θέσεις. Ευαίσθητο στο κρύο. Αγιόκλημα Αειθαλές ή ημιαειθαλές, ύψος 8 - 12 μ. Άνθιση: άνοιξη-φθινόπωρο, με αρωματικά λευκά άνθη. Ανθεκτικό στο κρύο, κατάλληλο και σε ημισκιερές θέσεις φύτευσης. Αμπέλοψη Φυλλοβόλο, γρήγορης ανάπτυξης, ύψος: 20 μ. Το φθινόπωρο παίρνει χρώμα ζωηρό κόκκινο. Ανθεκτικό στην σκιά και στην ατμοσφαιρική μόλυνση. Κισσός Αειθαλές, ύψος: 30 μ. Ανθεκτικό στην ξηρασία και την ατμοσφαιρική ρύπανση. Κατάλληλο για σκαιζόμενες θέσεις φύτευσης.

Διμορφοθήκη Ποώδες πολυετές και αειθαλές φυτό, με διακλαδισμένα στελέχη, έρποντα στο τμήμα του λαιμού και μετά όρθιο. Άνθη διαφόρων χρωμάτων, Ανθίζει από Ιούνιο έως Σεπτέμβριο Απαιτεί ηλιόλουστες θέσεις, Δεν θέλει υπερβολική υγρασία. Φυτεύεται σε ζαρντινιέρες και για εδαφοκάλυψη.

Γκαζάνια Αειθαλή Ύψος απο 0,2 - 0,4 μ. Λογχοειδή φύλλα, βαθυπράσινα στην πάνω επιφάνεια και γκρίζα στην κάτω επιφάνεια. Άνθη διαφόρων χρωμάτων Άνθιση: από το Μάιο έως τα πρώτα κρύα του χειμώνα. Κατάλληλα για ζαρντινιέρα, γλάστρα ή για εδαφοκάλυψη.

Αγιόκλημα Φυτό αειθαλές ή ημιαειθαλές Ύψος τα 8 - 12 μέτρα. Φυτό αειθαλές ή ημιαειθαλές Ύψος τα 8 - 12 μέτρα. Άνθιση: από την Άνοιξη μέχρι και Φθινόπωρο. Άνθη: λευκά, αρωματικά άνθη. Ανθεκτικό στο κρύο Φυτεύεται και σε ημισκιερές θέσεις.

Γιασεμί ρυγχόσπερμο Θάμνος αναρριχώμενος αειθαλής, αργής ανάπτυξης, που φτάνει τα 7-8 μέτρα ύψος. Φύλλα ωοειδή, δερματώδη, βαθυπράσινα, που προς τα τέλη του φθινοπώρου παίρνουν μια κόκκινη απόχρωση. Τα άνθη του είναι λευκά, αρωματικά και άφθονα Άνθιση: Μάιο - Ιούνιο. Ευδοκιμεί σε εδάφη ελαφριά όξινα και καλά αποστραγγιζόμενα. Φυτό κατάλληλο και για ημισκιερές θέσεις φύτευσης.

Διλπαδένια Αειθαλές αναρριχώμενο φυτό με ύψος έως 3 μέτρα. Ανθίζει δίνοντας εντυπωσιακά ροζ - φούξ άνθη κωνικού σχήματος. Ανθοφορεί κυρίως άνοιξη - καλοκαίρι. Προτιμά ηλιαζόμενες και ημισκιερές θέσεις Ευαίσθητο στο κρύο.

Συνδυαστικός κήπος Συνδυασμός ανθοφόρων, αρωματικών και του δέντρου της ελιάς

Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας και … Καλή Επιτυχία !