Καλοτίνα Κορφιά Β2 ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ

ΤΙ Είναι Η ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ… Ο όρος Εικονομαχία αναφέρεται στην θεολογική και πολιτική διαμάχη που ξέσπασε στο Ανατολικό Ρωμαϊκό Κράτος κατά το μεγαλύτερο μέρος του 8ου και το πρώτο ήμισυ του 9ου αιώνα, αναφορικά με τη λατρεία των εικόνων. Η Εικονομαχία διαίρεσε τους κατοίκους της αυτοκρατορίας σε Εικονομάχους (επίσης αναφερόμενους ως Εικονοκλάστες) και Εικονολάτρες (επίσης αναφερόμενους ως Εικονόφιλους).

Η ΥΠΕΡΒΟΛΗ… Τον 8ο αι. άρχισε να συζητείται έντονα το θεολογικό ερώτημα αν είναι σύμφωνη με τις παραδόσεις της Ορθοδοξίας η λατρεία των εικόνων. «Είναι αλήθεια ότι με την πάροδο του χρόνου δεισιδαιμονικές προλήψεις συνδέθηκαν με την προσκύνηση των εικόνων. Πιστοί των λαϊκότερων κυρίως στρωμάτων και μοναχοί αφελείς και απαίδευτοι απέδιδαν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία στην προστατευτική δύναμη όχι πια του εικονιζόμενου προσώπου, αλλά του ίδιου του αντικειμένου, της φορητής εικόνας, τελώντας παράλογες πράξεις, που θύμιζαν ειδωλολατρία. Έτσι κατά τη βάπτιση έφερναν την εικόνα στη θέση του αναδόχου, έπαιρναν από το χρώμα της ξύσμα, το όποιο αναμίγνυαν στη θεία μετάληψη ή το μεταχειρίζονταν για θεραπευτικούς σκοπούς».

Α΄ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ… Η πρώτη ξεκάθαρη πράξη του Λέοντα Γ’ εναντίον της λατρείας των εικόνων εκδηλώθηκε το 726, έπειτα από παρότρυνση των εικονομάχων επισκόπων της Μικράς Ασίας, οι όποιοι είχαν μεταβεί πριν από λίγο καιρό στην Κωνσταντινούπολη. Αφορμή στάθηκε ένας ισχυρός καταστροφικός σεισμός που έγινε την ίδια χρονιά και είχε επίκεντρο τον θαλάσσιο χώρο μεταξύ Θήρας και Θηρασιάς. Ο σεισμός ερμηνεύτηκε ως εκδήλωση της θείας οργής εναντίον της λατρείας των εικόνων. Ο Λέων διέταξε έναν αξιωματικό του να απομακρύνει την εικόνα του Χριστού, που ήταν αναρτημένη στη Χαλκή πύλη των ανακτόρων, και να αναρτήσει στη θέση της τον «τρισόλβιο τύπο του σταυρού» καθώς και εγχάρακτο εξάστιχο επίγραμμα. Μ’ αυτόν τον τρόπο δοκίμαζε τις διαθέσεις του λαού της πρωτεύουσας προς την εικονομαχική του πολιτική. Προκλήθηκε έκρηξη της λαϊκής οργής και το εξαγριωμένο πλήθος σκότωσε τον αυτοκρατορικό απεσταλμένο επί τόπου.

B’ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ… Ο Λέων κατανίκησε τους Βουλγάρους στην Μεσημβρία και αναδιοργάνωσε το κράτος. Προερχόμενος από τον στρατό, ο οποίος διατηρούσε ακμαίο το εικονομαχικό φρόνημα, είχε πειστεί ότι οι περιπέτειες της αυτοκρατορίας από την βασιλεία της Ειρήνης μέχρι τις μέρες του οφείλονταν στην κυριαρχία της ακραίας εικονόφιλης μερίδας, επί κεφαλής της οποίας ήταν οι μοναχοί και πρωτεύουσα εκδήλωσή της η προσκύνηση των εικόνων.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ… Ο Θεόφιλος πέθανε το 842 και τον διαδέχτηκε ο ανήλικος γιος του Μιχαήλ Γ΄. Όλη η εξουσία περιήλθε στην βασίλισσα Θεοδώρα, η οποία όρισε τρεις συνεπιτρόπους της αρχής. Παραμένει παράδοξο το πώς, εντός ελαχίστου χρόνου από τον θάνατο του Θεόφιλου, η Εικονομαχία, που αναστάτωσε για παραπάνω από ένα αιώνα την αυτοκρατορία, τερματίστηκε οριστικά χωρίς άλλη αντίδραση, και το ότι την πρωτοβουλία την είχαν οι συνεπίτροποι, δύο εκ των οποίων ήταν μέχρι τον θάνατο του Θεόφιλου εικονομάχοι ενώ ο τρίτος, ο αδελφός της βασίλισσας Βάρδας, δεν πίστευε σε τίποτα. Εν πάση περιπτώσει η αφοσιωμένη στις εικόνες Θεοδώρα δεν μπορούσε, και πρωτίστως δεν ήθελε, παρά να δεχτεί την πρόταση των συνεπιτρόπων.

ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ… Ο λαός διαφωτίστηκε όσο έπρεπε και οι πιστοί ένιωσαν πολύ καλά με ποιό πνεύμα πρέπει να τιμούν στο εξής τις εικόνες. Έτσι, και η Εκκλησία ξαναβρήκε τη γαλήνη που για πολλούς αιώνες δεν υπήρχε. Η εικονομαχία δεν πέτυχε γενικά τους σκοπούς που είχε επιδιώξει ούτε επέζησε μετά την αναστήλωση των εικόνων. Μία ουσιαστική πάντως, έμμεση, συνέπεια της ήταν ότι «παρέδωσε» τον ελληνισμό στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης με την επαγωγή σ’ αυτό, από τον Λέοντα Γ’ Ίσαυρο, όλων των επισκεπτών που βρίσκονταν στο Βυζαντινό έδαφος.

ΤΕΛΟΣ