Διαταραχές της υπνικής λειτουργίας στην κατάθλιψη Λιάππας Ιωάννης Καθηγητής Ψυχιατρικής Α΄ Ψυχιατρική Κλινική ΕΚΠΑ, Αιγινήτειο Νοσοκομείο, Αθήνα

Η κατάθλιψη είναι πολύ συχνή διαταραχή Μία στις 5 Γυναίκες και ένας στους 10 άνδρες Μείζον Καταθλιπτικό επεισόδιο

Καταθλιπτική διάθεση Ανηδονία Κοινωνική απόσυρση Μείωση ενεργητικότητας Μείωση λειτουργικότητας Απώλεια της libido, κεφαλαλγία Έλλειψη κινήτρου Διαταραχή προσοχής και συγκέντρωσης Διαταραχές όρεξης Διαταραχές ύπνου Δυσθυμία

Διαταραχές ύπνου στην κατάθλιψη Αϋπνία Υπνηλία και Υπερυπνία Διαταραχή αρχιτεκτονικής του ύπνου

Αϋπνία Συχνότερη διαταραχή του ύπνου Παρατηρείται σε ποσοστό >60% των καταθλιπτικών ασθενών Συνήθως πολλαπλές διακοπές του ύπνου και πρώιμη αφύπνιση. Ελάττωση όρεξης Χειρότερη πρωινή διάθεση Υπέρμετρο συναίσθημα ενοχής Έντονη ψυχοκινητική επιβράδυνση ή διέγερση

Υπνηλία και Υπερυπνία 15% των καταθλιπτικών ασθενών παρουσιάζουν υπερυπνία/ημερήσια υπνηλία και αύξηση όρεξης/βάρους σώματος Άτυπη κατάθλιψη Μεγαλύτερα ποσοστά άτυπης κατάθλιψης (έως και 40%) σε μονοπολική κατάθλιψη, δυσθυμία, διπολική διαταραχή τύπου ΙΙ Συχνότερη στις γυναίκες

Αρχιτεκτονική του ύπνου Καθυστέρηση επέλευσης του ύπνου ταχέων οφθαλμικών κινήσεων (REM) Μείωση του χρόνου REM Λιγότερα SWS στο πρώτο κύκλο και περισσότερα στο δεύτερο κύκλο

Normal hypnogram awake movement REM stage 1 stage 2 stage 3 stage 4 1 2 3 4 5 6 7 8 REM latency 72min hours Sleep efficiency 95% (Actual sleep / time in bed)

Depressed patient Many awakenings Shortened REM latency 1 2 3 4 5 6 7 8 9 baseline awake REM stage 1 stage 2 stage 3 stage 4 Shortened REM latency More SWS in 2nd cycle S. Wilson, 2004

Delta sleep normal depressed Wilson & Argyropoulos, 2004 A B 40 35 30 5 10 15 20 25 30 35 40 60 120 180 240 300 360 420 480 minutes of sleep EEG delta power units A B normal 5 10 15 20 25 30 35 40 60 120 180 240 300 360 420 480 minutes of sleep EEG delta power units depressed Wilson & Argyropoulos, 2004

Υποθέσεις Η μείωση SWS και τα προβλήματα στη REM φάση ακόμα δεν είναι πολύ κατανοητά Οι διαταραχές του ύπνου υποδηλώνουν μια βιολογική ευαλωτότητα στη κατάθλιψη ή οφείλονται σε αυτή και παραμένουν παραπάνω από τα άλλα συμπτώματα? Επιδημιολογικές μελέτες υποδεικνύουν ότι άτομα ηλικίας 20 ετών που υποφέρουν από αϋπνία έχουν προδιάθεση για κατάθλιψη στα 40. Μήπως λοιπόν η ανθεκτική στη θεραπεία αϋπνία δεν είναι τίποτα άλλο από ένα είδος κατάθλιψης από τη στιγμή που και οι δύο καταστάσεις αποτελούν μια κοινή χρονοβιολογική ανωμαλία της οποίας η κύρια εκδήλωση είναι η μεταβολή του κιρκαδιανού ρυθμού?

Υποθέσεις Αν θεραπεύοντας τις διαταραχές ύπνου εμποδίζεται η εκδήλωση της κατάθλιψης και αν κατά την καταθλιπτική φάση η βελτίωση του ύπνου μειώνει την ένταση της κατάθλιψης, αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις μελέτες που δείχνουν ότι η στέρηση ύπνου μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως προσωρινή θεραπεία στη σοβαρή κατάθλιψη.

Θεραπεία Αντικαταθλιπτική αγωγή Ενίσχυση της αντικαταθλιπτικής αγωγής Χορήγηση διεγερτικών του ΚΝΣ ως ενισχυτική θεραπεία στην κατάθλιψη Ψυχοθεραπεία

REM time REM latency Sleep efficiency TCAs ↓ ↑ ↓ or ↑ MAOIs SSRIs SNRIs Mirtazapine ↓ / - ↑ / -

Συμπεράσματα Ο ύπνος συχνά διαταράσσεται στην κατάθλιψη Οι διαταραχές ύπνου και η κατάθλιψη φαίνεται να έχουν σημαντική αλληλεπίδραση Θεραπευτική αντιμετώπιση των διαταραχών του ύπνου Τα αντικαταθλιπτικά διαφέρουν μεταξύ τους όσον αφορά τη δράση τους στον ύπνο

Βιβλιογραφία Insomnia and its correlates in a representative sample of the Greek population. Paparrigopoulos T, Tzavara C, Theleritis C, Psarros C, Soldatos C, Tountas Y. , BMC Public Health 2010, Sep;3;10:531 Sleep physiology and pathology: pertinence to psychiatry. Soldatos CR, Paparrigopoulos TJ., Int Rev Psychiatry 2005 Aug 17(4):213-228 Depression and sleep, P. Lemoine, A. Nicolas WPA Bulletin on Depression Vol. 11- No 33, 2007