Χρήση και χρησιμοποίηση των πειραματοζώων στην έρευνα Δρ. Πάνος Α. Ζέρβας Οδοντίατρος, Επ. Α’ ΕΣΥ

σκοπός  η αναφορά στο νομικό πλαίσιο που καθορίζει τους όρους χρήσης πειραματοζώων στην έρευνα και σε εναλλακτικές τεχνικές που επιτρέπουν τη μείωση της χρήσης πειραματοζώων.

Ιστορία …όν εν τω μώλω του Αγίου Θωμά χειροκοπήσαντες και ποδοκοπήσαντες ήνεγκαν τους ιατρούς και τούτον ανέτεμον ζώντα από ήβης έως του θώρακος προς το κατανοήσαι την του ανθρώπου κατασκευήν. (Θεοφάνης)

Ιστορία Η ερώτηση δεν είναι αν έχουν καταλογισμό, ούτε αν μιλάνε, αλλά αν υποφέρουν. Jeremy Bentham, 1789

Το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα  ν. 2015/1992. Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης "για την προστασία των σπονδυλωτών ζώων που χρησιμοποιούνται για πειραματικούς ή άλλους επιστημονικούς σκοπούς"  π.δ. 160/1991. Οδηγία 86/609/ΕΟΚ, η οποία περιλαμβάνει, κατά βάση, ταυτόσημες ρυθμίσεις με τη Σύμβαση. Ορίζει εξουσιοδοτημένα πρόσωπα που μπορούν να υποβάλλουν αιτήσεις για πειράματα σε σπονδυλωτά ζώα, καθώς και αρμόδια ελεγκτικά όργανα στο Υπουργείο Γεωργίας.  Οδηγία 98/44/ΕΚ (π.δ. 321/2001) για τις ευρεσιτεχνίες στη βιοτεχνολογία, η οποία αποδοκιμάζει την παραγωγή διαγονιδιακών ζώων που μπορεί να υφίστανται ταλαιπωρίες λόγω της γενετικής τους ιδιοσυστασίας, επομένως και τέτοιων ζώων που μπορεί να παραχθούν για ερευνητικούς σκοπούς.

Το ηθικό καθεστώς των ζώων

Γενικές αρχές δεοντολογίας  αρχή της Αντικατάστασης  αρχή της Ελάττωσης  αρχή της Βελτίωσης.

αρχή της Αντικατάστασης  Χρήση έμβιων συστημάτων  Χρήση μη έμβιων συστημάτων  Χρήση μοντέλων προσομοίωσης σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές

χρήση έμβιων συστημάτων  In vitro (όργανα, ιστοί, κυτταρικές καλλιέργειες)  Ασπόνδυλα ζώα  Μικροοργανισμοί  Φυτά

στην εκπαίδευση  Μοντέλα και προσομειωτές  Ταινίες και βίντεο  Προσομείωση σε υπολογιστή με χρήση πολυμέσων  Αυτό-πειραματισμός από τους διδασκόμενους  Προμήθεια νεκρών ζώων από ηθικά αποδεκτές πηγές  Κλινική πρακτική  Εργαστήρια in vitro

αρχή της Ελάττωσης  Κοινή χρήση πειραματοζώων  Βέλτιστος στατιστικός σχεδιασμός  Φυλογενετική μείωση  Πειραματόζωα βελτιωμένης ποιότητας

αρχή της Βελτίωσης  Μειωμένη παρέμβαση  Προηγμένος εξοπλισμός  Βελτιωμένος έλεγχος του πόνου  Βελτιωμένος έλεγχος των τεχνικών

μη πειραματικές μεταβλητές  Φυσικοί παράγοντες  Χημικοί παράγοντες  Μικροβιακοί παράγοντες

φυσικοί παράγοντες  Σχεδιασμός και κατασκευή του κλουβιού  Θερμοκρασία  Υγρασία  Εξαερισμός  Ένταση του φωτισμού και φωτοπεριοδικότητα  Θόρυβος  Στρωμνή  Παροχή νερού  Διατροφή  Μεταφορά και χειρισμός

χημικοί παράγοντες: επιμολύνσεις  Τροφή  Νερό  Αέρας  Στρωμνή

μικροβιακοί παράγοντες  Ιοί  Μικρόβια  Παράσιτα

άλλα προβλήματα  Επιλογή πειραματοζώων  Απομόνωση μελετώμενης παραμέτρου  Ομοιότητες / αναλογίες με τον άνθρωπο  Αξιοπιστία λόγω περιορισμένου αριθμού  Ποικιλία στα πρωτόκολλα

Η επιλογή των πειραματοζώων γίνεται αναφορικά με:  Το είδος (σκύλος, πίθηκος, ποντικός κλπ)  Τη διαφοροποίηση του είδους  ράτσα (πχ καθαρόαιμοι / ημίαιμοι σκύλοι)  ελεύθερα μικροβίων (germ free) / συμβατικά ζώα

Απομόνωση (;) της μελετώμενης παραμέτρου σε αναφυτεύσεις  έλεγχος της στοματικής υγιεινής  έλεγχος του μετεγχειρητικού πόνου, δυσφορίας κλπ  ιδιοσυστασία του ζώου  ανταπόκριση στις συνθήκες εγκλεισμού  περιβαλλοντικές μεταβλητές  stress  πτώση της θερμοκρασίας στη νάρκωση

ομοιότητες και αναλογίες με τον άνθρωπο ;

και ακόμα…  Μικρός αριθμός δειγμάτων  Ποικιλία στα πρωτόκολλα

Όροι πειραματισμού με σπονδυλωτά ζώα

Γενετικά τροποποιημένα ζώα

Εκπαίδευση και μηχανισμοί ελέγχου

Ο κόσμος για τα πειραματόζωα αλλάζει;