ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΑ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΜΑΘΗΣΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΑ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΜΑΘΗΣΗΣ Μαίρη Κουτσελίνη Πανεπιστήμιο Κύπρου

Η δομή της εισήγησης Τι είναι η δημιουργικότητα/καινοτομία Πώς «διδάσκονται» Εκπαίδευση και δημιουργικότητα: προϋποθέσεις συνύπαρξης Δείγματα δημιουργικών δραστηριοτήτων

1. Τι είναι η δημιουργικότητα; Η ικανότητα του ατόμου να βλέπει τα πράγματα με ένα νέο και ασυνήθιστο τρόπο, να διακρίνει την ύπαρξη προβλημάτων εκεί που οι άλλοι δεν μπορούν να τα επισημάνουν, να δίνει νέες, ασυνήθιστες και αποτελεσματικές λύσεις στα προβλήματα, οι οποίες οδηγούν σε καινοτόμα αποτελέσματα

Τι είναι καινοτομία; Αυτό που ποτέ προηγουμένως κανείς δεν έκανε Το αποτέλεσμα- προϊόν της δημιουργικότητας

«Η εκπαίδευση σκοτώνει τη δημιουργικότητα» “Sir Ken Robinson” (2008)

« Η προσαρμογή στην ορθή απάντηση» (right answer fixation) Treffinger (1984) Ενώ μεταξύ των 4χρονων η δημιουργική παραγωγή των ιδεών βρίσκεται στο 50%, πέφτει στο 25% κατά τη διάρκεια της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και επανέρχεται στο 50% στα χρόνια της ανώτατης εκπαίδευσης Οι αμοιβές παρεμβαίνουν αρνητικά στη δημιουργική διαδικασία μειώνοντας την ευελιξία.

2. Πώς «διδάσκεται» - ελευθερώνεται

-ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ- ΜΑΘΗΣΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ -ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ- α)Παθητικό περιβάλλον: ο μαθητής ακολουθεί αλγοριθμικές διαδικασίες/ απλά κινείται σε ένα κόσμο που τον περιβάλλει: τον παρακολουθεί ή τον μιμείται

β) Εξερευνητικό περιβάλλον: Αυτό συνήθως προσφέρουμε σε μαθήματα στα οποία η διαδικασία είναι σημαντική Πλήρης ελευθερία εξερεύνησης σε πραγματικό ή εικονικό περιβάλλον- χωρίς επέμβαση στα δρώμενα π.χ. προσομοιώσεις στις οποίες ο μαθητής ενισχύει τις εμπειρίες του για να κατανοήσει πώς λειτουργούν τα πράγματα

Δεν εξηγούμε το Νόμο της βαρύτητας- Δημιουργούμε τις προϋποθέσεις και το περιβάλλον μέσα στο οποίο ο εφευρέτης διατύπωσε το Νόμο και παρωθούμε να παρατηρήσουν, να προβλέψουν και να ανακαλύψουν Δραματοποίηση ιστορίας/λογοτεχνίας

Πώς μπορώ να αντικαταστήσω το ένα υλικό με το άλλο γ) Αλληλεπιδραστικό περιβάλλον- δημιουργικό περιβάλλον Υπάρχει η δυνατότητα καινοτομίας και αλλαγής της δοσμένης πραγματικότητας Νέες ιδέες σε περιβάλλον που γίνονται αποδεκτές Περιβάλλον στο οποίο ο μαθητής μπορεί να θέσει ερωτήσεις που οδηγούν σε καινοτομία: Τι μπορώ να αλλάξω; Πώς μπορώ να αντικαταστήσω το ένα υλικό με το άλλο

Να μάθουν να παρατηρούν, να συμπεραίνουν και να βρίσκουν λύσεις, αλλά και να αναπτύσσουν τις θεωρίες π.χ. Το φως: αντικείμενα σε ένα τραπέζι με μια λάμπα που τα φωτίζει από πάνω: τι παρατηρούν- άλλα φωτίζονται περισσότερο, άλλα λιγότερο, γιατί, δοκιμάστε να μετακινήσετε τη λάμπα, τι γίνεται; Πώς δουλεύει ένα CD- πώς είναι δυνατό να περιέχει τόσα δεδομένα

Παραγωγική: Πρόβλεψη και πρόληψη, πρόταση εναλλακτικών και ανασταλτικών λύσεων Δεν έχει τόση σημασία ο μαθητής να γνωρίζει τα διάφορα Οικοσυστήματα ούτε τα χαρακτηριστικά τους (=Γνώση-πληροφορία, απομνημόνευση) ούτε ακόμη να τα συγκρίνει και να βγάζει απαραίτητα συμπεράσματα (= Δεξιότητα και Παραγωγή της Γνώσης)

Αυτό που έχει σημασία είναι να προβλέπει αν αλλάξουν διάφορες συνθήκες στα οικοσυστήματα, ποιες θα είναι οι αλυσιδωτές αλλαγές και πώς αυτές επηρεάζουν τη χλωρίδα, την πανίδα και τη συμπεριφορά του ανθρώπου Πώς σταματούμε τις αλυσιδωτές επιπτώσεις

3. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ: ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗΣ Περιβάλλον αλληλεπίδρασης Προώθηση της παρατήρησης, της περιέργειας, των «εκτός μαθήματος» ερωτήσεων Ανοικτού τύπου προγράμματα Δραστηριοποίηση του συναισθήματος και των γνωστικών λειτουργιών Άνεση χρόνου Αποδοχή της διαφορετικότητας Ποικιλία ερεθισμάτων και κινήτρων

Ποιο περιβάλλον υποστηρίζει δημιουργικότητα; Χώρος και χρόνος για εξατομικευμένη αλλά και υποστηρικτική συνεργασία και αλληλεπίδραση Επιτρέπει τα «λάθη» και δουλεύει σ΄ αυτά Χρησιμοποιεί προβλήματα από την πραγματική ζωή Δραστηριοποιείται τόσο η συγκλίνουσα όσο και η αποκλίνουσα σκέψη (ανοικτού τύπου προβλήματα)

Ποιο περιβάλλον περιορίζει τη δημιουργικότητα; Υπερφορτωμένο πρόγραμμα και καταπιεστική, “ακαδημαϊκή” κλειστού τύπου κατ΄ οίκον εργασία Κλειστά γραμμικά προγράμματα και διαδικασίες Πειθαρχία συμμόρφωσης σε κατευθυνόμενη εργασία- τεχνολογία, μηχανικά επαναλαμβανόμενη-επανάληψη ίδιου τύπου ασκήσεων Ψυχολογική ανασφάλεια και πίεση χρόνου Έπαινος μόνο στη συμμόρφωση/ στην παραγωγή ιδίου τύπου προϊόντος

Ποιοι είναι δημιουργικοί και καινοτόμοι; Αυτοί που έχουν αυτοπεποίθηση, πρωτότυπη και αυθεντική σκέψη, στάση αμφισβήτησης αλλά και ελευθερία να δοκιμάσουν κάτι πέρα από αυτό που όλοι μπορούν να κάνουν.

Η δημιουργική σκέψη ως δεξιότητα Ροή ιδεών: Ικανότητα για εύκολη και γρήγορη ανάκληση, παραγωγή και χρησιμοποίηση πληροφοριών, ιδεών, διαδικασιών Ευελιξία: Πνευματική ευλυγισία και Ικανότητα ανάπτυξης εναλλακτικών προτάσεων, λύσεων. Πρωτοτυπία: Ικανότητα ανάπτυξης μοναδικών και ασυνήθιστων ιδεών, λύσεων, σχέσεων, μοντέλων, θεωριών Ποικιλόμορφη επεξεργασία: Ικανότητα για εναλλακτικές μορφές προτάσεων και λύσεων- Ικανότητα παραγωγής κριτηρίων για την αξιολόγηση της διαδικασίας και του αποτελέσματος Ικανότητα μετασχηματισμών- από τη μια μορφή γνώσης σε άλλη

Η δημιουργική σκέψη ως στάση Καταξίωση της καινοτομίας Vs Αποξένωση από εργασία Περιέργεια Ερευνητική στάση Επιμονή και θετική στάση απέναντι στο νέο Προθυμία για δοκιμή επίλυσης μη δομημένων προβλημάτων Εσωτερικό κίνητρο

Ποιος είναι ο ενθαρρυντικός εκπαιδευτικός Είναι ο ίδιος δημιουργικός Ανοίγει νέες οπτικές γωνίες στους μαθητές Αφήνει περιθώρια φαντασίας Καλλιεργεί την αποκλίνουσα σκέψη και τα ανοικτού τύπου προβλήματα Διαθέτει ο ίδιος χιούμορ και ξέρει να χαμογελά με τις «εξυπνάδες» των μαθητών του Προτιμά να τον ερωτούν παρά να ερωτά Χρησιμοποιεί προβλήματα παρά εφαρμογές

4. Δείγματα δημιουργικών δραστηριοτήτων Μπορούμε να είμαστε και Δημιουργικοί και να έχουμε εκπαίδευση «συγκρίσιμη» με βασικούς δείκτες σε δεξιότητες και μετρήσιμες ικανότητες;

Η δημιουργική σκέψη ΔΕΝ είναι αυθαίρετη, ακόμα και αν είναι ανατρεπτική. Πάντα τα δημιουργικά μυαλά βρίσκονται σε ένα συνεχή διάλογο με τους κανόνες, τις αρχές, τις βασικές γνώσεις, δεξιότητες και διαδικασίες Τις υπερβαίνουν και τις ανατρέπουν

Διασχολική πολιτική και μέσα από όλα τα μαθήματα Η έρευνα έχει δείξει σημαντική συσχέτιση μεταξύ των δεξιοτήτων σκέψης και των δεξιοτήτων δημιουργικής σκέψης Διασχολική πολιτική και μέσα από όλα τα μαθήματα Υποβάλλω ερωτήσεις-καθορίζω σκοπούς-διευκρινίζω και επεξηγώ-αναπτύσσω σχέδιο δράσης- υποστηρίζω με επιχειρήματα- αξιολογώ Αναλύω-συνθέτω-συγκρίνω-εξετάζω-αξιολογώ- θέτω σε αμφισβήτηση – συμπεραίνω – επαναπροσδιορίζω

Η ποσότητα και ποιότητα είναι θετικά συσχετισμένες Δραστηριότητες Η παραγωγή όσων το δυνατό περισσότερων ιδεών είναι ο καλύτερος τρόπος για ανάπτυξη της δημιουργικότητας Η αποδοχή τους έξω από ένα κλίμα αξιολόγησης οδηγεί σε περισσότερη παραγωγή αλλά και αυτοαξιολόγηση για ιδέες ποιοτικά αναβαθμισμένες Η ποσότητα και ποιότητα είναι θετικά συσχετισμένες

Γλωσσική δημιουργικότητα Κατασκευή ιστοριών και ανεκδότων Αντιστροφή επιχειρημάτων και εύρεση καινοτόμων λύσεων Πρωτότυπα λευκώματα και αφιερώσεις Ποίηση, διηγηματογραφία Πρόβλεψη και επεξεργασία γεγονότων, Π.Χ Ιστορία: Το 1821 ξεσηκώθηκαν οι Έλληνες μετά από 400 χρόνια σκλαβιά

Λογικομαθηματική δημιουργικότητα Δημιουργία ακολουθιών και σχέσεων, π.χ. 6, 15, 21 ; Ποιος πρέπει να είναι ο τέταρτος αριθμός στη σειρά και γιατί; Δημιουργία μοντέλων Χρησιμοποίηση συμβόλων για να δείξουν χρονικές και λογικές σχέσεις, π.χ. σχέσεις σε ένα δοκίμιο- ρεπορτάζ – Εύρεση νέων σχέσεων

Δημιουργία εξισώσεων, αριθμητικών, σχηματικών και λεκτικών Μετασχηματισμοί από μια μορφή σε άλλη Λιώσιμο πάγων Εξαφάνιση πολικής αρκούδας Ανάπτυξη ανθρώπου

Μουσική δημιουργικότητα Πρωτότυπη Σύνθεση Εφεύρεση οργάνων Αυτοσχέδια όργανα Διασκευή μουσικών έργων «Σύνθεση» διαφορετικών συνθέσεων «Ταίριασμα» συνθέσεων με γεγονότα

Κιναισθητική δημιουργικότητα Παντομίμα Θεατρικός αυτοσχεδιασμός Εύρεση νέων παλμών και τεχνικής σε αγωνίσματα

Προγράμματα δημιουργικότητας Αλληλεπιδραστικό περιβάλλον Για Αλληλεπιδραστικό περιβάλλον Odyssey of Mind CoRT Thinking Program ( de Bono) The “Ray of Light” Atelier ειδικά για Επιστήμη

ΕΠΙΛΟΓΙΚΑ Η δομή, το περιεχόμενο και ο χρόνος του σχολικού προγράμματος πρέπει να αναδομείται Η δημιουργικότητα μπορεί να καλλιεργηθεί και μέσα στην τάξη, όχι, όμως ΜΟΝΟ μέσα στην τάξη. Ο χρόνος για δημιουργικές δραστηριότητες ως ενδοσχολική και διασχολική πολιτική πρέπει να αξιοποιηθεί

Θέλουμε να είστε πιο δημιουργικοί στη δουλειά σας, γι΄ αυτό θα σας δείξουμε πώς ακριβώς να το κάνετε!