Ο ΓΑΜΟΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ (19ΟΣ – 21ΟΣ ΑΙ.)

Προξενιό και γάμος τον 19ο αιώνα Μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα, στις αγροτικές κυρίως ελληνικές κοινωνίες, όταν κάποιο άτοµο βρισκόταν σε ηλικία γάµου, η επιλογή συντρόφου γινόταν από τους γονείς στη βάση συγκεκριµένων κοινωνικο-οικονοµικών δεδοµένων, ενώ τα δύο υποψήφια άτοµα παρέµεναν, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, αµέτοχα στην όλη διαδικασία. Υπήρχαν φορές που η νύφη δεν γνώριζε το γαμπρό. Ο έρωτας ήταν κατακριτέος και ειδικά σε μια νεαρή κοπέλα μπορούσε να στοιχίσει και τη ζωή της. Τα περισσότερο σεβαστά πρόσωπα της οικογένειας αναλάμβαναν να μιλήσουν στον πατέρα της μέλλουσας νύφης για το προξενιό. Ο πατέρας απαντούσε στον όποιο προξενητή αν γίνεται δεκτή η πρόταση γάμου και κανονίζανε πλέον πού να σμίξουνε για να κουβεντιάσουνε την προίκα.

Προξενιό και γάμος τον 19ο αιώνα Αφού συμφωνούσαν στο θέμα της προίκας (κτήματα, χρήματα, κεντήματα-υφαντά), όλοι μαζί ξεκινούσαν για το σπίτι της νύφης. Δίνανε τα χέρια και η πρώτη τους δουλειά, κατά πατροπαράδοτο έθιμο, ήτανε να ρίξουν μερικές τουφεκιές στον αέρα για να γίνει γνωστή η χαρμόσυνη είδηση. Η συνηθέστερη ηλικία για γάμο ήταν γύρω στα 16-17 έτη για τη νύφη και μεταξύ 30-45 ετών για το γαμπρό. Ο γάμος ήτανε η πιο μεγάλη χαρά για τις δυο οικογένειες και μια ωραία γιορτή για ολόκληρο το χωριό, που κρατούσε αρκετές μέρες. Σκοπός του γάμου, βαθειά ποθητός στην ελληνική συνείδηση, ήταν η δημιουργία απογόνων. Η στειρότητα θεωρούνταν από τον λαό δυστύχημα και θεία τιμωρία.

Προίκα Κεντήματα -Υφαντά

Σύγχρονος γάμος H ανάπτυξη της τεχνολογίας και των επιστημών από τον 20ο αιώνα και μετά, καθώς και η εξάπλωση τους σε πολλές χώρες, είναι από τους σημαντικούς λόγους που επηρέασαν αρχές, αξίες, αντιλήψεις και κατά συνέπεια ανθρώπινες συμπεριφορές. Η αστικοποίηση, η εκκοσμίκευση, ο πλούτος, ο ατομισμός, ο ιδεολογικός πλουραλισμός, η ρευστότητα των πραγμάτων είναι στοιχεία που συνθέτουν την εικόνα της σημερινής μοντέρνας κοινωνίας. Οι κάθε είδους αλλαγές, οικονομικές, πολιτικές, κοινωνικές επηρέασαν και επηρεάζουν παραδοσιακά συστήματα και θεσμούς, όπως η οικογένεια.

Σύγχρονος γάμος Καθώς η θέση της γυναίκας ενδυναμώθηκε στο δυτικό κυρίως κόσμο, η ισότητα και η αλλαγή έχουν γίνει τα βασικά χαρακτηριστικά της σύγχρονης οικογένειας. Στο παρελθόν, προτεραιότητα είχαν οι ανάγκες του συνόλου της, ενώ σήμερα υπάρχει µια στροφή προς το άτοµο και τις ατοµικές του ανάγκες. Έτσι, παρατηρείται αύξηση της ελευθερίας και των προσωπικών επιλογών. Άντρες και γυναίκες έχουν πια τον πρώτο λόγο στην επιλογή συντρόφου, στοχεύοντας σε έναν υγιή, ισορροπημένο και λειτουργικό γάμο, με βασικά συστατικά την αγάπη, την κατανόηση, την επικοινωνία, την ευτυχία.

Πολιτικός γάμος Το 1982 ψηφίστηκε στην Ελλάδα ο νόμος για την καθιέρωση του πολιτικού γάμου ως ισόκυρου με τον θρησκευτικό, κάτι που ίσχυε από χρόνια σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Έτσι, δίνεται το δικαίωμα σύναψης γάμου σε αλλόθρησκους, άθεους ή όσους επιθυμούν να συνάψουν 4ο γάμο. Στόχος ήταν να προσαρμοσθεί το Οικογενειακό Δίκαιο στις συνταγματικές επιταγές της θρησκευτικής ελευθερίας, της ισονομίας των πολιτών, καθώς και της υποχρέωσης της πολιτείας για προστασία του γάμου και της οικογένειας. Μεγάλη ήταν αρχικά η αντίδραση από το χώρο της Εκκλησίας, η οποία κάμφθηκε σταδιακά χάρη στη διάθεση συνδιαλλαγής που επιδείχτηκε.

Πολιτικός γάμος Η τέλεση Πολιτικού γάμου είναι η ιδανική επιλογή για όσους μελλόνυμφους επιθυμούν μια λιτή και σύντομη τελετή. Λαμβάνει χώρα στο Δημαρχείο με ευσύνοπτες και ανέξοδες διαδικασίες. Κατά τη διάρκεια τέλεσης του γάμου, κάθε μελλόνυμφος πρέπει να συνοδεύεται από έναν μάρτυρα τον οποίο επιλέγει ο ίδιος. Κάθε μάρτυρας πρέπει να είναι ενήλικο άτομο (άνω των 18 ετών) ανεξάρτητα από βαθμό συγγένειας ή σχέσης με τον μελλόνυμφο. Οι μάρτυρες πρέπει απαραίτητα να έχουν στοιχεία ταυτότητάς τους και να διαθέτουν νόμιμη διαμονή. Ωστόσο, η κυριαρχία του θρησκευτικού γάμου έναντι του πολιτικού είναι σήμερα σχεδόν απόλυτη, με το ποσοστό των θρησκευτικών γάμων να ξεπερνά το 90% του συνολικού αριθμού. Η θρησκευτικότητα του λαού και η λαμπρότητα της τελετής συμβάλλουν στη συντριπτική αποδοχή του θρησκευτικού γάμου από την ελληνική κοινωνία.

Κρίση του θεσμού του γάμου Στη σύγχρονη εποχή, ο θεσμός του γάμου αμφισβητείται παγκοσμίως και λέγεται ότι έχει χάσει το νόημα και την ουσία του, καθώς παρεκκλίνει από το παραδοσιακό του μοντέλο. Σημάδια της κρίσης: επιλογή συζύγου για ωφελιμιστικούς λόγους συμβίωση αντί γάμου μονογονεϊκή οικογένεια ως προσωπική επιλογή αύξηση των διαζυγίων δεύτερος ή τρίτος γάμος Αίτια της κρίσης: τεχνικός πολιτισμός – τυποποίηση ζωής υλισμός – ευδαιμονισμός κατάρρευση ηθών και αξιών (αρετή, δικαιοσύνη, σεβασμός, μέτρο, φιλαλληλία κ.α.) απομάκρυνση από παραδόσεις και έθιμα αλλοτρίωση του ανθρώπου οικονομική ανεξαρτησία της γυναίκας ισότητα των δύο φύλων

Κρητικός γάμος Ο γάμος στα χωριά της Κρήτης θεωρείται από παλιά σημαντικό γεγονός και γίνεται, ακόμα και σήμερα σε πολλά μέρη της, με παραδοσιακό τρόπο. Κατά το 19ο αι. και για μεγάλο διάστημα του 20ου αι., ακολουθείται η εξής διαδικασία : Οι νέοι και νέες της Κρήτης παντρεύονται συνήθως με αγάπη και αν δεν το εγκρίνουν οι γονείς, το ζευγάρι «κλέβεται». Ο πατέρας και αρχηγός της οικογένειας είναι και ο υπεύθυνος για την έγκριση του γάμου και το μελλόνυμφο ζευγάρι οφείλει, κανονικά, όχι μόνο να ακολουθήσει τη συμβουλή του, αλλά και να αποδεχτεί την πιθανή αντίθετη γνώμη του. Η επίσημη έγκριση των γονιών και κυρίως του πατέρα  για το γάμο  γίνεται συνήθως παρουσία παπά, που ευλογεί τα δακτυλίδια. Συντάσσεται «προικοσύμφωνο» που ορίζει τις οικονομικές λεπτομέρειες του γάμου, παρουσία του προξενητή (γάμος από προξενιό) και ορίζεται η ημερομηνία του μυστηρίου . Σε περίπτωση γάμου από έρωτα, ο γαμπρός δεν θέτει καμιά αξίωση κατά τον αρραβώνα . Παίρνει ό,τι του δώσει ή γράψει στο προικοσύμφωνο ο πεθερός (το 1983 καταργείται ο θεσμός της προίκας).

Κρητικός γάμος Ο αρραβώνας γίνεται σε στενό οικογενειακό κύκλο με φαγοπότι, μαντινάδες, κρητική λύρα και μπαλωθιές. Στο σπίτι της νύφης μαζεύονται οι κοπελιές δυο μέρες προ του γάμου (Κυριακής) και καταστένουν (ετοιμάζουν) τα προικιά της νύφης. Τα προικιά ή προυκιά είναι τα διάφορα κινητά περιουσιακά στοιχεία και κυρίως τα υφαντά, τα κεντήματα, τα πλεκτά κλπ. Καλούνται απαραίτητα όλοι οι συγγενείς μέχρι δεύτερα ξαδέλφια, όλοι οι γείτονες , όλοι οι φίλοι και όλες οι αρχές του τόπου (πρόεδρος, δήμαρχος, αστυνόμος κ.λ.π). Αν υπάρχει έριδα μεταξύ της οικογένειας του γαμπρού ή της νύμφης με κάποιον από τους καλεσμένους, γίνεται συμφιλίωση (ανακωχή). Αρκετά από τα έθιμα αυτά διατηρούνται και σήμερα. προικοσύμφωνο 19ου αι.

Γαμήλιες μαντινάδες Ήρθε ο καιρός οι δυο καρδιές να σμίξουνε ομάδι κι η μια τσ'αλλής να δώσουνε τσ' αγάπης το σημάδι Αστράφτει στον ήλιο ο χρυσός και μες τη νύχτα τα’ άστρο Αστράφτει και η νύφη μας στο νυφικό της άσπρο. Λεβέντης είναι ο γαμπρός, λεβέντικα χορεύει Τρίζει η γης όπου πατεί και δε τση χωρατεύει.

Ομάδα εργασίας Γκούλης Παύλος Ζιώγας Δημήτρης Καρατζίκης Ανέστης Καρέλας Βασίλης Μανλής Θανάσης Ματζιάρης Αντώνης