1ος ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

ΤΑ ΑΙΤΙΑ Ο ιμπεριαλισμός των βιομηχανικών κρατών σε βάρος άλλων Ο εθνικισμός, δηλαδή ο αλαζονικός πατριωτισμός Ο μιλιταρισμός, δηλαδή η υπερτίμηση των στρατιωτικών αρετών

Η ΑΦΟΡΜΗ 1914, 28 Ιουνίου στο Σαράγιεβο Σέρβος εθνικιστής δολοφονεί το Διάδοχο του Αυστριακού θρόνου, αρχιδούκα Φραγκίσκο Φερδινάνδο και τη σύζυγό του.  

ΚΕΝΤΡΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΑΥΣΤΡΙΑ ΣΕΡΒΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ  ΣΥΜΜΑΧΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΑΥΣΤΡΙΑ     ΣΕΡΒΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΑΝΤΑΝΤ:  ΑΓΓΛΙΑ - ΓΑΛΛΙΑ - ΡΩΣΣΙΑ (: 1917 : Κομμουνιστική Επανάσταση και έξοδος από τον πόλεμο) ΤΟΥΡΚΙΑ (1914) ΒΕΛΓΙΟ (1914) ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ (1915) ΙΑΠΩΝΙΑ (1914)   ΙΤΑΛΙΑ (1915)   ΡΟΥΜΑΝΙΑ (1916)   ΕΛΛΑΔΑ (1917)   Η.Π.Α. (1917)

ΤΑ ΚΥΡΙΑ ΜΕΤΩΠΑ Το δυτικό, στα γαλλογερμανικά σύνορα. Το ανατολικό, στην ανατολική Πρωσία. Το ιταλοαυστριακό. Το βαλκανικό, στη Μακεδονία

ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Οι στρατιωτικές εξελίξεις ήταν αμφίρροπες. 1914 - 1915 : πόλεμος χαρακωμάτων - χρήση τοξικών αερίων - υποβρυχίων  Η καμπή του 1917 Στη Γαλλία: Αναπτύχθηκε έντονο αντιπολεμικό κίνημα που εκδηλώθηκε με ανταρσίες. Αυτές αντιμετωπίστηκαν με εκτελέσεις δεκάδων στρατιωτών Στη Ρωσία : Η κρίση του πολέμου όξυνε την κοινωνική δυσαρέσκεια κατά του τσαρικού κα­θεστώτος. Ως αποτέλεσμα, ενισχύθηκαν οι κομμουνιστές και αυτό διευκόλυνε την επικρά­τηση τους κατά την Οκτωβριανή επανάσταση του 1917. Η σοσιαλιστική πλέον Ρωσία αποσύρθηκε από τον πόλεμο, συνάπτοντας ειρή­νη με τη Γερμανία (συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ). Οι ΗΠΑ: Τον Απρίλιο του 1 917 οι ΗΠΑ συμμάχησαν με την Αντάντ, επηρεάζοντας κα­ταλυτικά την τελική έκβαση. Η Ελλάδα : Τον Ιούνιο του 1917 η Ελλάδα εισέρχεται επίσημα στον πόλεμο, στο πλευρό της Αντάντ. 1918 : χρήση των τανκς (από τον αγγλικό στρατό) για πρώτη φορά - ήττες του γερμανικού στρατού ΓΕΡΜΑΝΙΑ : Επανάσταση - ο κάιζερ  ( = αυτοκράτορας) παραιτείται - Ανακωχή και συνθηκολόγηση.

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 8 000 000 περίπου νεκροί (Ρωσία: 5 000 000, Γαλλία: 1400 000, Αυστροουγγαρία: 1 200 000, Γερμανία: 2 000 000, κ.λ.π.) 20 000 000 περίπου τραυματίες - ανάπηροι πολέμου  απεριόριστες υλικές καταστροφές κατάρρευση της οικονομίας των χωρών

Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

Παραμονές του πολέμου η Ελλάδα, μετά τους νικηφόρους Βαλκανικούς πολέμους, διπλασιασμένη σε έκταση, θα επιθυμούσε μια περίοδο ειρήνης ως ευκαιρία ανάπτυξης. Κλίμα γενικής ευφορίας. Η παγκόσμια κρίση, όμως έμελλε να διαμορφώσει νέες διαφορετικές εξελίξεις ...

Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ Η Ελλάδα έπρεπε να συμμαχήσει με την Αντάντ. Προέβλεπε ότι η Αντάντ θα είναι νικήτρια του πολέμου και έτσι: θα διαφύλασσε τις κατακτήσεις των βαλκανικών πολέμων, θα ενσωμάτωνε και άλλα οθωμανικά εδάφη. Τη θέση του αυτή στήριζαν: οι λαϊκές τάξεις, η μεγαλοαστική τάξη (και μάλιστα της διασποράς).

Το όραμα του Βενιζέλου: Η Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών.

Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Η Ελλάδα έπρεπε να μείνει ουδέτερη (συμβιβαστική θέση), επειδή δεν μπορούσε να συνταχθεί με τις Κεντρικές Δυνάμεις (πραγματική επιθυμία). Η στάση του εξυπηρετούσε τη Γερμανία. Η θέση αυτή είχε απήχηση: στα μικροαστικά στρώματα (φοβούνταν το εξωελλαδικό ελληνικό κεφάλαιο), στους πολεμιστές τους Βαλκανικών πολέμων.

15 Οκτωβρίου 1889: Γάμοι του διαδόχου Κωνσταντίνου με τη Σοφία, αδελφή του Κάιζερ Γουλιέλμου.

Βενιζέλος και Κωνσταντίνος

Αγγλική γελοιογραφία στην οποία η Αγγλία και η Γερμανία διεκδικούν το βασιλιά Κωνσταντίνο κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΕΝΗ ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΜΜΑΧΙΚΟ ΣΤΟΛΟ ΣΥΝΟΙΚΙΑ ΤΟΥ ΤΣΑΝΑΚΚΑΛΕ

Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ-ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Η άρνηση του Κωνσταντίνου να συνταχθεί πολεμικά με την Αντάντ υποχρέωσε το Βενιζέλο σε δύο παραιτήσεις (1915). Ορίζεται νέα κυβέρνηση πιστή στο βασιλιά.

Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΡΑΤΑΕΙ ΤΗ ΡΑΒΔΟ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΑΡΧΗ

Η ΕΜΠΛΟΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΟΝ Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ Τον Οκτώβριο του 1915, η Αντάντ αποβιβάζει στρατεύματα στη Θεσσαλονίκη. Η Σερβία, σύμμαχος της Αντάντ, ηττάται από τη Βουλγαρία, σύμμαχο των Γερμανών. Κι ενώ τίποτα δεν φαίνεται να ταράζει την Κυβέρνηση της Αθήνας... το Μάιο του 1915, γερμανοβουλγαρικά στρατεύματα καταλαμβάνουν το οχυρό Ρούπελ και εισβάλλουν στην Ανατολική Μακεδονία! Ο ελληνικός στρατός αδρανεί ως «ουδέτερος». Το Δ' Σώμα Στρατού αιχμαλωτίζεται και μεταφέρεται στη Γερμανία.

ΣΚΩΤΣΕΖΟΣ ΦΡΟΥΡΟΣ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Γαλλικά πλοία διασώζουν Έλληνες στρατιώτες στο λιμάνι της Καβάλας

ΟΙ ΕΠΙΣΤΡΑΤΟΙ Η Αντάντ ζητάει αφοπλισμό των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων. Ο βασιλιάς υποχωρεί, αλλά οργανώνει τους απολυόμενους σε φιλοβασιλικούς συνδέσμους, που φτάνουν τα 200.000 μέλη. Αυτοί είναι οι Επίστρατοι.

ΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ Παράλληλα, οι βενιζελικοί συγκροτούν την Εθνική Αμυνα και τον Αύγουστο του 1916 πραγματοποιούν κίνημα στη Θεσσαλονίκη με στόχο να συνταχθεί η Ελλάδα με την Αντάντ.

Το κίνημα της Εθνικής Αμύνης οργανώνεται και επιβάλλεται στις Νέες Χώρες.

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1916 : ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ ΠΡΟΣ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΟ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1916 : ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ ΠΡΟΣ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΟ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ

Αμέσως μετά την εκδήλωση του κινήματος της Εθνικής Αμύνης Ο Βενιζέλος εγκαταλείπει την Αθήνα και πηγαίνει στα Χανιά, όπου σχηματίζει Προσωρινή Κυβέρνηση. Η Κυβέρνηση αυτή εγκαθίσταται στη Θεσσαλονίκη (26 Σεπτεμβρίου /4 Οκτωβρίου 1916). Αποφασίζει να διενεργηθεί στρατολογία σε μεγάλη κλίμακα. Οργανώνει ένοπλες στρατιωτικές ελληνικές δυνάμεις που θα ενταχθούν στις συμμαχικές και θα πολεμήσουν μαζί τους στο μακεδονικό μέτωπο.

Στη φωτογραφία δίπλα του ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης

Έτσι οργανώθηκε το κράτος της Μακεδονίας. Αρχηγός του φυσικά ήταν ο Ελ. Βενιζέλος, με συνεργάτες του το ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη και το στρατηγό Παναγιώτη Δαγκλή ( η γνωστή τριανδρία της Εθνικής Αμύνης). Αυτό άπλωνε την κυριαρχία του στα νησιά του Αιγαίου και στην Κρήτη.

Η Τριανδρία της Εθνικής Αμύνης Στη Θεσσαλονίκη Στο μακεδονικό μέτωπο

επιθεώρηση στο αεροδρόμιο ΣΕΔΕΣ Θεσσαλονίκης

Ο Βενιζέλος επιθεωρεί ελληνικές μονάδες στο μακεδονικό μέτωπο Ο Βενιζέλος επιθεωρεί ελληνικές μονάδες στο μακεδονικό μέτωπο. Αριστερά ο Κουντουριώτης (καλοκαίρι του 1918) Ο Βενιζέλος επιθεωρεί ελληνικές μονάδες στο μακεδονικό μέτωπο. Αριστερά ο Κουντουριώτης (καλοκαίρι του 1918)

Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΙΧΑΣΜΟΣ Δημιουργούνται δύο κέντρα εξουσίας. Η μισή Ελλάδα («κράτος της Θεσσαλονίκης») πολεμάει στο πλευρό της Αντάντ και η άλλη μισή («κράτος των Αθηνών») απέχει από τον πόλεμο. Πρόκειται για την πρώτη εμφύλια σύγκρουση στην Ελλάδα του 20ού αιώνα, τον Εθνικό Διχασμό.

ΓΙΟΡΤΗ ΣΤΟ ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟ ΣΤΑΔΙΟ - ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ

Η ΕΞΩΣΗ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Η Αντάντ επιχειρεί να καταλάβει την Αθήνα, αλλά αποτυγχάνει. Το βράδυ της 17ης Νοεμβρίου γαλλικά, αγγλικά και ιταλικά αγήματα αποβιβάστηκαν στον Πειραιά και απαίτησαν παράδοση στα συμμαχικά στρατεύματα των ελληνικών αντιτορπιλικών, των σιδηροδρόμων και του λιμανιού του Πειραιά. Ακολούθησαν οι πρώτες συγκρούσεις στο λόφο του Φιλοπάππου, όπου και αιχμαλωτίστηκαν 100 Γάλλοι. Ως αντίποινα, τα συμμαχικά πλοία από το Φάληρο βομβάρδισαν το κέντρο της Αθήνας (βασιλικά ανάκτορα).

Γάλλοι ναύτες (2500) ανεβαίνουν στην Αθήνα

Η Αντάντ με το γαλλικό ναυτικό ενεργεί αποκλεισμό της Ελλάδας (Αττική) - βομβαρδίζει από το Φάληρο τα ανάκτορα

ΝΟΕΜΒΡΙΑΝΑ Το Νοέμβριο του 1916, οι βενιζελικοί διώκονται από το «κράτος των Αθηνών» Η απάντηση των Κωνσταντινικών ήταν η άσκηση διώξεων και η κατατρομοκράτηση των αντιπάλων τους με διάφορες αιτιολογήσεις πραγματικές ή κατασκευασμένες. Αθήνα, Φωτογραφικό αρχείο Εθνικού Ιστορικού Μουσείου. Στη φωτογραφία όπλα που παρουσιάστηκαν ως κατασχεθέντα στο σπίτι του Ελ. Βενιζέλου και άλλων οπαδών του.)

Πρωταγωνιστής των Νοεμβριανών έγιναν οι επίστρατοι. Οι Επίστρατοι αποτέλεσαν την πρώτη μαζική οργάνωση στη νεοελληνική ιστορία, με επίσημο τίτλο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Εφέδρων (Π.Σ.Ε.). Ιδρύθηκε στις αρχές Ιουνίου του 1916 και εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Ελλάδα. Θεωρήθηκε ότι εξέφραζε το αντιδυτικό πνεύμα αυτών που αντιδρούσαν στο φιλελευθερισμό και τον εξευρωπαϊσμό. Ήταν ο «μικρός κοσμάκης» του Μεταξά, που τους οργάνωνε και τους κατηύθηνε και οι οποίοι στήριξαν το βασιλιά. Ο Χ. Χουρμούζιος τους υπολόγιζε σε οχτώ χιλιάδες εφέδρους. Το βράδυ της 16ης Νοεμβρίου οργανώθηκε η μαζική κινητοποίησή τους. Τους μοιράστηκαν στολές και πολεμοφόδια.

ΟΙ ΞΕΝΕΣ ΠΡΕΣΒΕΙΕΣ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΟΥΝ ΜΕ ΠΛΟΙΟ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΤΟΥΣ

Μετά την αποχώρηση των Γάλλων, 25 Δεκ Μετά την αποχώρηση των Γάλλων, 25 Δεκ., ανήμερα των Χριστουγέννων ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών ηγείται διαδήλωσης μίσους και διαβάζει "ανάθεμα" κατά του Ελευθερίου Βενιζέλου μπροστά σε πρόχειρο μνημείο - σύμβολο της κατάρας ...

Τα Νοεμβριανά είχαν ως επίλογο το «Ανάθεμα» του Βενιζέλου. Αποτέλεσαν το μεγαλύτερο ανθρωποκυνηγητό που γνώρισε ποτέ η Αθήνα (νεκροί, φυλακισθέντες, εξόριστοι και δηώσεις περιουσιών). Ένα μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης είχε στραφεί εναντίον των δυτικών συμμάχων.

Λεηλατούνται σπίτια βενιζελικών και το σπίτι του ίδιου του Βενιζέλου Ο Δήμαρχος Αθηνών Εμμανουήλ Μπενάκης φυλακίζεται και βασανίζεται, : Λεηλατούνται σπίτια βενιζελικών και το σπίτι του ίδιου του Βενιζέλου

Όμως τελικά υπό την πίεση των Δυνάμεων: ο Κωνσταντίνος υποχωρεί  Γίνεται η επίσημη τελετή της ... "συγγνώμης" προς τις Δυνάμεις, όπως απαίτησαν από την ελληνική Κυβέρνηση στο Ζάππειο 

25 Μαρτ. 1917: ο βασιλιάς στη Μητρόπολη για τον εορτασμό

Η ΑΝΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΒΕΝΙΖΕΛΟ Η ΕΞΩΣΗ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑ­ΝΤΙΝΟΥ Η ΑΝΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΒΕΝΙΖΕΛΟ Η Αντάντ υποχρεώνει τον Κωνσταντίνο σε απομάκρυνση από το θρόνο. Αυτός εγκαταλείπει την Ελλάδα και αφήνει στη θέση του το γιο του, Αλέξανδρο. Ο Βενιζέλος σχηματίζει πλέον ενιαία κυβέρνηση στην Αθήνα και κηρύσσει τον πόλεμο στις Κεντρικές Δυνάμεις. Επαναφέρεται σε λειτουργία η Βουλή του 1915, που το βίο της διέκοψε βίαια ο Κωνσταντίνος (Βουλή των Λαζάρων). Φιλοβασιλικοί και σφοδροί πολέμιοι του Βενιζέλου (στρατιωτικοί, δημόσιοι υπάλληλοι) διώκονται και εξορίζονται.

Και του δώσαν τα πανιά του Για να πάει στ’ αφεντικά του Της Αμύνης τα παιδιά διώξανε το βασιλιά Και του δώσαν τα πανιά του Για να πάει στ’ αφεντικά του Τον περίδρομο να τρώει με το ξένο του το σόι Της Αμύνης το καπέλο Έφερε το Βενιζέλο Της Αμύνης το σκουφάκι έφερε το Λευτεράκη» Γελοιογραφίες της περιόδου που διακωμωδούν το Βενιζέλο και τον Κωνσταντίνο

Ο βασιλιάς Αλέξανδρος επιθεωρεί τιμητικό άγημα στη Θεσσαλονίκη

πολιτικοί κρατούμενοι - αντιβενιζελικοί πολιτικοί κρατούμενοι -  αντιβενιζελικοί

Ο Αλέξανδρος ερωτευμένος με την Ασπασία Μάνου, κόρη υπασπιστή του Κωνσταντίνου: ο Βενιζέλος θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί την κατάσταση κατά του θεσμού της βασιλείας (: δεν επιτρεπόταν ο γάμος, καθ' όσον η Μάνου δεν ανήκε σε βασιλικό οίκο - οι απόγονοι δεν θα είχαν δικαίωμα στο θρόνο) και έτσι ασκούσε ψυχολογική πίεση στο βασιλιά.       (1919:) γίνεται κρυφός γάμος και ο Βενιζέλος, μπροστά στο τετελεσμένο γεγονός, μέσω λογοκρισίας το διατηρεί μυστικό. Το γεγονός κοινοποιήθηκε το 1920.

Οι Σύμμαχοι αίρουν τον αποκλεισμό της Αττικής και στηρίζουν οικονομικά τη νέα πολιτική ηγεσία. Κηρύσσεται επιστράτευση και συγκεντρώνονται 2000 000 άντρες (παρά την αποχή των οπαδών του Κωνσταντίνου σε ποσοστό 18%), αλλά ο στρατός έχει πολλές ελλείψεις.

Ο στρατηγός Ζυμβρακάκης με το Επιτελείο του Ο στρατηγός Νίδερ και, αριστερά του, ο συνταγματάρχης Θεόδωρος Πάγκαλος σε παρατηρητήριο κοντά στο Στρυμόνα ποταμό Ο στρατηγός Ζυμβρακάκης με το Επιτελείο του

επισκευή πολεμικού πλοίου στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης

Βούλγαροι αιχμάλωτοι, μετά τη μάχη του Σκρα οδηγούνται στα ελληνικά χαρακώματα

Τα θωρηκτά «Κιλκίς» και «Αβέρωφ» στο Βόσπορο (Νοέμβριος 1918) Μετά τη νίκη της Αντάντ, η Κωνσταντινούπολη τελεί υπό συμμαχική κατοχή

Έλληνες στρατιώτες παρελαύνουν κάτω από την Αψίδα του Θριάμβου, στο Παρίσι. Οι Γάλλοι πανηγύριζαν την εθνική τους εορτή και, παράλληλα, τη συμμαχική νίκη στον πόλεμο (14 Ιουλίου 1919)

Λεωνίδας Παρασκευόπουλος Λεωνίδας Παρασκευόπουλος. Διοικητής του Α΄ Σώματος Στρατού στο μακεδονικό μέτωπο, διαδέχτηκε στα τέλη του 1918 τον Π. Δαγκλή ως αρχηγός στρατού. Επικεφαλής του ελληνικού τμήματος στρατού στην Κωνσταντινούπολη, υπήρξε αργότερα αρχιστράτηγος της μικρασιατικής στρατιάς, μέχρι το Νοέμβριο του 1920

Δημιουργήθηκαν λοιπόν δυο αντίπαλα στρατόπεδα: Ο βενιζελισμός και ο αντιβενιζελισμός

Ο βενιζελισμός ήταν ένα κίνημα σε όλους τους τομείς της εθνικής ζωής. Απέβλεπε σ’ έναν καθολικό εκσυγχρονισμό της Ελλάδας σε συνάρτηση με την πραγματοποίηση της Μεγάλης Ιδέας. Υποστηριχτές του ήταν οι εκπρόσωποι της αστικής τάξης : επιχειρηματίες, μικροαστοί, ακτήμονες αγρότες, Έλληνες των Νέων Χωρών, πρόσφυγες.

Ως αντιβενιζελισμός θεωρείται η αντίδραση στο Βενιζέλο. Εκφράζει ένα αντιφιλελεύθερο πρόγραμμα, το οποίο, σύμφωνα με τον Γ. Μαυρογορδάτο, συνεπαγόταν την εγκαθίδρυση ενός στρατοκρατικού, γραφειοκρατικού καθεστώτος υπό τη Μοναρχία, αντίθετο στον επιχειρούμενο καπιταλιστικό μετασχηματισμό. Υποστηρίχτηκε από τους αστούς γύρω από την κρατική μηχανή και τους μικρονοικοκυραίους της Παλαιάς Ελλάδας.