Μυκηναϊκός πολιτισμός 1600-1100 π.Χ.

Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός πήρε το όνομά του από τις Μυκήνες, το σημαντικότερο κέντρο της εποχής. Την ακρόπολη των Μυκηνών έφερε στο φως ο Ερρίκος Σλήμαν.

Κατά την περίοδο 1600-1450 π. Χ. δεν υπήρχαν ανάκτορα Κατά την περίοδο 1600-1450 π.Χ. δεν υπήρχαν ανάκτορα. Δεν έχουν βρεθεί δηλαδή μεγάλα κτίσματα που να θεωρούνται ανάκτορα. Υπήρχαν τότε οι περίφημοι θολωτοί τάφοι. Τα ανάκτορα κτίστηκαν γύρω στο 1450 π.Χ. και διατηρήθηκαν για δύο αιώνες περίπου. Το 1200 π.Χ. τα ανάκτορα καταστρέφονται ή παρακμάζουν.

Τα κυριότερα κέντρα του μυκηναϊκού πολιτισμού μετά το 1450 πΧ

ΤΑΦΟΙ

Λακκοειδείς τάφοι. Ο νεκρικός θάλαμος είναι υπόγειος με χτιστά τοιχώματα. Ο τάφος καλυπτόταν με χώμα που σχημάτιζε ένα μικρό λοφίσκο, τον τύμβο.

Στους δύο λακκοειδείς τάφους των Μυκηνών βρέθηκαν 19 και 24 σκελετοί αντίστοιχα

Για πρώτη φορά στον ελλαδικό χώρο στήνονται πάνω στους λακκοειδείς τάφους των Μυκηνών λίθινες πλάκες (επιτύμβιες στήλες) με ανάγλυφες σπείρες ή πολεμικές και κυνηγετικές σκηνές, που μαρτυρούν την σχέση των νεκρών με τον πόλεμο.

Δείγμα μεταγενέστερης επιτύμβιας στήλης.

Οι Μυκηναίοι είχαν επαφές με τους Μινωίτες ήδη από τον 17ο αιώνα π. Χ Οι Μυκηναίοι είχαν επαφές με τους Μινωίτες ήδη από τον 17ο αιώνα π.Χ. Πήραν πολλά στοιχεία από τον μινωικό πολιτισμό, τα οποία προσάρμοσαν στη δική τους ταυτότητα. Από τους Μινωίτες δανείστηκαν πολλά τεχνολογικά επιτεύγματα, μορφές τέχνης και την ιδέα της γραφής.

Οι Μυκηναίοι ξεχωρίζουν και πρωτοτυπούν στον τομέα της μνημειακής αρχιτεκτονικής. Δημιουργούν δηλαδή τεράστια σε όγκο κτίσματα. Τέτοια είναι οι θολωτοί τάφοι και τα κυκλώπεια τείχη.

ΘΟΛΩΤΟΙ ΤΑΦΟΙ

Άλλο είδος τάφων είναι οι θολωτοί τάφοι για τα μέλη της βασιλικής οικογένειας και άλλους ευγενείς.               Είναι κυκλικού σχήματος με θολωτή στέγη. Στους τάφους οδηγούσαν διάδρομοι με χτισμένες τις δυο πλευρές τους. Ο διάδρομος μετά την ταφή σκεπαζόταν με χώμα, όπως και ο τάφος, ώστε σχηματιζόταν ένας τεχνητός λόφος (Δείτε το λόφο στον τάφο του Ατρέα. Ο διάδρομος έχει πλάτος 6 μέτρων - μήκος 35 μέτρων και οδηγεί σε μεγαλόπρεπη είσοδο ύψους 5,40 μέτρων. Η είσοδος είχε μαρμάρινη επένδυση με πολύχρωμη ανάγλυφη διακόσμηση )

Τομή θολωτού τάφου. Διαθέτει δρόμο που οδηγεί στο νεκρικό θάλαμο που είναι στεγασμένος με θόλο.

Θολωτός τάφος. Ο θησαυρός του Ατρέως στις Μυκήνες

Ο τάφος της Κλυταιμνήστρας με διάμετρο θόλου 13,5 μέτρα

Το ύψος φθάνει τα 8 μέτρα και το πάχος τα 5 μέτρα συνήθως. Τα κυκλώπεια τείχη Οι Μυκηναίοι οχυρώνουν τα ανάκτορά τους, τα οποία χτίζουν στις κορυφές των λόφων, με τείχη. Για το χτίσιμο των τειχών χρησιμοποιούν τεράστιους ογκόλιθους. Οι ογκόλιθοι των τειχών ζυγίζουν τόνους ο καθένας και δίκαια ονομάστηκαν, από τους αρχαίους χρόνους ήδη, τα τείχη "κυκλώπεια".  Το ύψος φθάνει τα 8 μέτρα και το πάχος τα 5 μέτρα συνήθως.

Μέσα στα τείχη ζούσε η βασιλική οικογένεια, πολλοί αξιωματούχοι, υπάλληλοι, υπηρέτες, τεχνίτες. Ο λαός ζούσε έξω από τις ακροπόλεις, χωρίς προστασία -  ίσως σε εχθρική επιδρομή κάποιοι να κατέφευγαν στις ακροπόλεις.

Το ανάκτορο και τα τείχη της Τίρυνθας

Τα κυκλώπεια τείχη της Τίρυνθας

Στοά στα τείχη

Τα τείχη της ακρόπολης των Μυκηνών

Η πύλη των λεόντων αποτελεί την είσοδο στην Ακρόπολη των Μυκηνών Η πύλη των λεόντων αποτελεί την είσοδο στην Ακρόπολη των Μυκηνών. Το ανάγλυφο των λεόντων είναι το αρχαιότερο στον ευρωπαϊκό χώρο

Τα τείχη του Άργους

Η ακρόπολη του Άργους

ΑΝΑΚΤΟΡΑ

Μικρότερα από τα μινωικά και με πιο απλό σχέδιο τα μυκηναϊκά ανάκτορα αποτελούνται από τον επίσημο χώρο που ονομάζεται μέγαρο με την κεντρική αίθουσα όπου υπάρχει η κυκλική εστία και ο θρόνος του βασιλιά - χώρος υποδοχής. (βλέπε αντίστοιχα χρώματα στο επόμενο σχέδιο). 

Το ανάκτορο της Πύλου. Το μέγαρο περιβάλλεται από διαδρόμους και μικρότερα δωμάτια, ενώ οι σκάλες οδηγούν στο δεύτερο όροφο.                                                                                       

Το μέγαρο του ανακτόρου της Πύλου

Αναπαράσταση του μεγάρου με την πλούσια διακόσμηση

Αναπαράσταση μυκηναϊκών ανακτόρων Αναπαράσταση μυκηναϊκών ανακτόρων. Υπάρχουν ιδιαίτερα διαμερίσματα για το βασιλιά, τη βασίλισσα και τα μέλη της βασιλικής οικογένειας και ακόμα ξενώνες, αίθουσες συμποσίων, λουτρά, αποθήκες, εργαστήρια.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Βάση της οικονομίας αποτελεί η ενασχόληση με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Οι Μυκηναίοι επίσης διακρίθηκαν σε διάφορους τομείς της βιοτεχνίας, όπως η μεταλλουργία, η ελεφαντουργία και η λιθοτεχνία. Οι Μυκηναίοι διακρίθηκαν στη ναυτιλία και το εμπόριο. Στα μέσα του 15ου αιώνα π.Χ. κατέλαβαν την Κνωσό και η δύναμή τους απλώθηκε στη Μεσόγειο.

Κοινά στοιχεία που ενώνουν τα ελληνικά φύλα κατά τη μυκηναϊκή εποχή Κοινή γλώσσα. Μαρτυρείται σε πινακίδες με Γραμμική Β΄, την αρχαιότερη ελληνική γραφή. Κοινή θρησκεία και μεταθανάτιες δοξασίες (ομοιότητες στα έθιμα και τους τρόπους ταφής). Ομοιότητα στην κοινωνική και πολιτική οργάνωση και τους θεσμούς. Δημιουργήθηκε δηλαδή ανάμεσα στα μυκηναϊκά κέντρα ένας ενιαίος πολισμός, ο πολιτισμός της μυκηναϊκής κοινής.

Κοινωνική οργάνωση Δούλοι Άναξ Αυλικοί Ιερατείο Δήμοι

ΓΡΑΦΗ

Γραμμική Β΄. Είναι συλλαβική γραφή Γραμμική Β΄. Είναι συλλαβική γραφή. Πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι είναι εξελιγμένη μορφή της Γραμμικής Α΄. Βρέθηκαν πολλές πινακίδες με Γραμμική Β΄ στην Πύλο, στη Θήβα, στις Μυκήνες, στην Τίρυνθα. Επίσης βρέθηκαν στην Κνωσό και χρονολογούνται μετά το 1400 π.Χ. οπότε την Κρήτη κατέλαβαν οι Μυκηναίοι.

Η Γραμμική Β΄ αποκρυπτογραφήθηκε το 1952 από τους Βρετανούς Μάικλ Βέντρις και Τζον Τσάντγουικ. Τότε διαπιστώθηκε ότι η γλώσσα αυτή είναι ελληνική. e-re-pa (ελέφας)

Η γραμμική Β διαθέτει ιδεογράμματα και συλλαβογράμματα

Η προέλευση της Γραμμικής Β΄ Υπάρχουν δύο απόψεις: Α) Η Γραμμική Β΄ γεννήθηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα και αργότερα πέρασε στην Κρήτη. ή Β) Προήλθε από τη Γραμμική Α΄ στην Κρήτη και αργότερα πέρασε στην Ελλάδα.

Οι πινακίδες δίνουν πληροφορίες για το εμπόριο και την οικονομία των μυκηναϊκών κέντρων, τη διοικητική οργάνωση και τη θρησκευτική ζωή.

Τη Γραμμική Β΄ γνώριζε μια ομάδα εξειδικευμένων γραφέων που εργάζονταν στα ανάκτορα. Αυτός ίσως είναι και ο λόγος που η γραφή αυτή εξαφανίστηκε μετά την πτώση των ανακτόρων, γύρω στο 1200 π.Χ.

Οι Μυκηναίοι γίνονται θαλασσοκράτορες Αφού κατέλαβαν την Κρήτη το 1450 π.Χ. ίδρυσαν αποικίες στο Αιγαίο και τα μικρασιατικά παράλια. Ταξιδεύουν για εμπορικούς λόγους στην Εγγύς Ανατολή, τη νότια Ιταλία, τη Σικελία, την Ισπανία, την Κύπρο. Έχουν επαφές με την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη και με το κράτος των Χετταίων στην Ασία.

Η καταστροφή του μυκηναϊκού πολιτισμού Το 1200 π.Χ. καταστρέφονται ανάκτορα, οικισμοί, ακροπόλεις και χάνεται η Γραμμική Β΄. Πιθανοί λόγοι: Μετακίνηση νέων ελληνικών φύλων (κάθοδος Δωριέων) Εσωτερικές αναταραχές Αναστάτωση στην ανατολική Μεσόγειο με την πτώση του κράτους των Χετταίων και τις επιθέσεις των «λαών της θάλασσας». Συνέπεια: πτώση του μυκηναϊκού εμπορίου και οικονομική κρίση. Πιθανόν η καταστροφή του μυκηναϊκού κόσμου να οφείλεται σε συνδυασμό όλων των παραπάνω λόγων.

ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Θεότητες στα μυκηναϊκά κείμενα di-we Δίας e-ra Ήρα e-ma-a Ερμής a-re Άρης po-se-da-o-ne Ποσειδών di-wo-nu-so Διόνυσος a-ta-na-po-ti-ni-ja ποτνία Αθηνά a-ti-mi-te Άρτεμις e-nu-wa-ri-jo Ενυάλιος pa-ja-wo-ne Παιήων e-ri-nu-we Ερινύς da-pu-ri-to-jo po-ti-ni-ja Λαβυρίνθου Ποτνία si-to po-ti-ni-ja Σίτου Ποτνία e-re-u-ti-ja Ειλείθυια te-o-i θεοί

Οι Μυκηναίοι δεν έχτιζαν μεγάλους ναούς Οι Μυκηναίοι δεν έχτιζαν μεγάλους ναούς. Όπως και οι Μινωίτες, λάτρευαν τους θεούς τους σε μικρά ιερά. Το ιερατείο αποτελούνταν από άνδρες και γυναίκες. Ήταν μια ιδιαίτερη κοινωνική τάξη, που διαχειριζόταν την περιουσία των ιερών.

Έχει δεχτεί έντονη μινωική επίδραση ΤΕΧΝΗ

Η Μυκηναία (Μυκήνες) και δυο κυρίες (Πύλος)

Δύο κυρίες με άρμα και ταυροκαθάψια (Τίρυνθα)

Κυνηγοί και ραψωδός (Πύλος)

Μεταλλοτεχνία. Οι μυκηναίοι κατασκεύαζαν από χαλκό και άλλα μέταλλα ξίφη, εγχειρίδια, αγγεία, σκεύη.

Χάλκινη πανοπλία και κράνος με επένδυση από χαυλιόδοντες αγριόχοιρου Χάλκινη πανοπλία και κράνος με επένδυση από χαυλιόδοντες αγριόχοιρου. Χρυσά ποτήρια. Χάλκινη κεφαλή ταύρου με χρυσά τμήματα

Χρυσή νεκρική μάσκα βασιλιά, χρυσά σκουλαρίκια και καρφίτσα με χρυσό κεφάλι

Ο κρατήρας των πολεμιστών. Αγγείο σε σχήμα πάπιας

Ελεφάντινο χτένι με παράσταση σφιγγών σε δύο ζώνες και ρόδακα στο μέσο

Ξύλινη εξαγωνική πυξίδα με χρυσά ελάσματα