Aναπαραστάσεις ασθένειας Εύχαρις Παναγοπούλου, Ψυχολόγος Υγείας, Λέκτορας Υγιεινής Α.Π.Θ.

Οι συμμετέχοντες Ο Ασθενής Ο Επ. Υγείας Σωματικό πρόβλημα Γνωστική σύγχυση Άγνοια προβλήματος Αδυναμία κατανόησης προβλήματος Υποθέσεις για το πρόβλημα Αντιλήψεις σύστημα υγείας Συναισθηματική αναταραχή Απώλεια ελέγχου Προσδοκίες Ατομικά χαρακτηριστικά Ο Επ. Υγείας Σωματική κατάσταση Γνωστική λειτουργικότητα Ειδικές γνώσεις Προσπάθεια κατανόησης προβλήματος Διάγνωση για το πρόβλημα Αντιλήψεις σύστημα υγείας Συναισθηματική κατάσταση Aπαιτήσεις-Στόχοι Ατομικά χαρακτηριστικά

Ο Ασθενής Να αντιμετωπιστεί το σωματικό πρόβλημα Να μάθει και να καταλάβει τι έχει Να ηρεμήσει συναισθηματικά Να αποκτήσει τον ελεγχο ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΤΟΥΝ ΟΛΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΤΟ ΣΩΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ! Ο Επ. Υγείας Να διαγνώσει και να αντιμετωπίσει το πρόβλημα Να αποσαφηνίσει και να εξηγήσει το πρόβλημα Να καθησυχασει συναισθηματικα Με το ελάχιστο κόστος (Χρονικό, ενεργειακό), ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΣΘΕΝΗ

Μπορει ένας επαγγελματίας υγείας να ανταποκριθεί σε όλες αυτές τις προσδοκίες; Ακόμη κι αν όχι, οι ασθενείς εξακολουθούν να τις έχουν. (1). Ακόμη περισσότερο επειδή είναι σε κατάσταση φόβου και αβεβαιότητας (2) Αναγνώριση ευθύνης. Τελικά ποιανού πρόβλημα είναι; (3) Communication breakdowns

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ Tαυτότητα Σωματικά συμπτώματα που σχετίζονται με μία ασθένεια Αιτία: Παράγοντες που σχετίζονται με την προκληση και εξέλιξη Χρόνος: Προσδοκίες σε σχέση με τη διάρκεια (συμπτωμάτων, θεραπείας, ασθένειας) Συνέπειες: Άμεσες και μακροπροθεσμες συνεπειες ασθένειας και θεραπείας Θεραπευσιμότητα/ελεγξιμότητα: Υπάρχει θεραπεία; Μπορεί να ελεγχθεί η εξέλιξη;

Παράγοντας Θετική Αρνητική 1)Ταυτότητα Πόνος στο στήθος… «ίσως παθαίνω έμφραγμα» «Μάλλον παρακουράστηκα» 2) Αιτία Κάπνισμα διατροφή Κληρονομικότητα 3) Χρόνος Χρόνιο Πρόβλημα Αμεσο πρόβλημα που τελείωσε 4)Συνέπειες Αλλαγή κάποιων συνηθειών Αλλαγή ολόκληρης ζωής 5)Θεραπευσιμότητα Ναι, μπορω να αλλάξω τη συμπεριφορά μου Όχι, ότι και να κάνω

Η ασθένεια και το συμβολικό σύμπαν (Rime et al, 2004) «Ο κόσμος είναι ένα ασφαλές μέρος» «Ο κόσμος είναι δίκαιος» «Ο κόσμος είναι προβλέψιμός» Διαταραχή συμβολικού σύμπαντος Απώλεια ελέγχου

Τραυματικό γεγονός; 1.Διαγνωστικές διαδικασίες 2.Θεραπευτικές διαδικασίες 3.Σωματικός πόνος 4.Αδυναμία επικοινωνίας του πόνου Ξαφνική ασθένεια # χρόνια ασθένεια Κατακλυσμιαία Συσσώρευση γεγονότων έναρξη

Ατομικά χαρακτηριστικά -Επαγγελματίας Υγείας- Εμπειρίες υγείας και ασθένειας Αντιλήψεις & στερεότυπα Ασθενείς που θεωρείται ότι έχουν προσωπική συμμετοχή για την ασθένειά τους αντιμετωπίζονται λιγότερο ευνοϊκά από το προσωπικό (Maes et al, 1998) Δυσκολία αναγνώρισης ασθενών που φοβούνται ή είναι περισσότερο αγχωμένοι. Αυτοί που διαμαρτύρονται περισσότερο=έχουν και περισσότερο ανάγκη=δέχονται περισσότερη προσοχή (Kuik, 1990)

Το πλαίσιο Αυστηρά καθορισμένοι ρόλοι-κανόνες Συγκεκριμένοι και περιορισμένοι τρόποι δράσης Ανισορροπία Εξοικείωσης Καθορισμού ταυτότητας

Η αίθουσα αναμονής 1. Σε κανονικές συνθήκες αναμονής (π.χ. oυρά στήν τράπεζα) οι άνθρωποι νιώθουν έντονο το αίσθημα της ατομικότητας Σε συνθήκες αναμονής πόνου, ή φόβου οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να νιώθουν μερος μιας ομάδας. Νιώθουν λιγότερο άγχος όταν περιμένουν: Με άλλους που έχουν ίδιο ή παρόμοιο πρόβλημα (στήριξη, σύγκριση και αξιολόγηση αντιδράσεων) Μόνοι τους και αποσπάται η προσοχή τους Αλλους με διαφορετικά προβλήματα 2. Σε συνθήκες αναμονής οι άνθρωποι έχουν έντονη ανάγκη πληροφόρησης και της αίσθησης ότι η κατάσταση εξελίσσεται 3. Mη-λεκτική μετάδοση συναισθήματος

Ατομικά χαρακτηριστικά -Ασθενής- 1. Απόδοση αιτίας (Rotter 1956) Eσωτερική εξωτερική Βασικό λάθος απόδοσης 2. Αυτοεπίτευξη # Mαθημένη απελπισία (self-efficacy#learned helplessness Bandura, 1980) 3. Mη ρεαλιστική-αισιοδοξία (Unrealistic optimism, Taylor 1997) 4. Κοινωνική σύγκριση

Γιατί δεν πηγαίνουμε στο γιατρό; Σε μια περίοδο 2 εβδομάδων 75% του πληθυσμού θα έχει ένα ή περισσότερα συμπτώματα 1/3 δεν θα κάνει τίποτα 1/3 self medication alternative therapies 1/3 θα επισκεφτεί το γιατρό (Porter, 1999) To ποσοστό των ανθρώπων με σοβαρά συμπτώματα που δεν επισκέπτονται το γιατρό είναι μεγαλύτερο (26%) από το ποσοστό των ανθρωπων που επισκέπτονται το γιατρό με ήσσονος σημασίας συμπτώματα (11%) Hannah, 1991

Κριτήρια επισκεψης στο γιατρό Υποκειμενική σοβαρότητα Ενταση (+) Εξοικείωση (-) Επίδραση (+) Χρονική διάρκεια (-) 2. Διαφορική αξιολόγηση 3. Εκτίμηση του τι θα κάνει ο γιατρός 4. Consultation trigers π.χ. μετακόμιση, απώλεια δουλειάς, Porter, 1999

Γνωστικά λάθη Martin & Leventhal, 2004 Σπανιότερες απειλές = πιο επικίνδυνες Συμπτώματα + σημαντικά γεγονότα = στρες Ομαλή σταδιακή έναρξη =λιγότερο σημαντικά από ξαφνική έναρξη