Εργασία στο μάθημα της Παιδοδοντιατρικής: Διαχείριση της συμπεριφοράς του παιδιού χωρίς φαρμακολογικά μέσα: Η τεχνική «Λέω-δείχνω-κάνω» Σιάσιου Ελένη Μαυροδή Αλεξάνδρα

Ψυχοκοινωνικό Υπόβαθρο Εποχής Θεωρίες Μάθησης: Συμπεριφορισμός ( Pavlov, Watson) Συντελεστική θεωρία ( Piaget, Bandura)

Η τεχνική λέω-δείχνω-κάνω περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Addelston το 1959 Από τότε παραμένει ο ακρογωνιαίος λίθος στις τεχνικές διαχείρισης της συμπεριφοράς του παιδοδοντιατρικού ασθενή Μπορεί ακόμα να χρησιμοποιηθεί με επιτυχία και στον ενήλικα ασθενή που αντιμετωπίζει με φόβο την οδοντιατρική θεραπεία Οι Machen και Johnson απέδειξαν ότι η χρονική διάρκεια της συνεδρίας μειώθηκε από τότε που άρχισε να χρησιμοποιείται η τεχνική

Στόχοι της τεχνικής 1)Εξοικείωση: Να εισάγει το παιδί σταδιακά στον κόσμο των οδοντιατρικών εμπειριών Να διώξει το φόβο του άγνωστου Να καλλιεργήσει ένα κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ παιδιού και οδοντιάτρου Να δώσει στο παιδί μια αίσθηση ελέγχου της κατάστασης

Στόχοι της τεχνικής 2) Απευαισθητοποίηση: Του φοβικού παιδιού Του φοβισμένου παιδιού, λόγω πληροφοριών που έλαβε από γονείς/ συνομηλίκους

Τα στάδια της τεχνικής Το στάδιο του «λέω»: περιγράφονται στο παιδί τα εργαλεία, τα υλικά και οι διαδικασίες που πρόκειται να ακολουθήσουν Το στάδιο του «δείχνω»: επιδεικνύονται στο παιδί τα παραπάνω μέχρι να γίνουν αποδεκτά, π.χ. η επίδειξη του ανιχνευτήρα γίνεται με ελαφρό χτύπημα πάνω στα νύχια του παιδιού καθώς τα μετρούμε Το στάδιο του «κάνω»: ο οδοντίατρος πραγματοποιεί στο στόμα του παιδιού όλα όσα περιέγραψε και έδειξε στο παιδί

Στάδιο του «λέω» H φωνή του οδοντίατρου πρέπει να είναι απαλή, αλλά σταθερή και να δείχνει αυτοπεποίθηση Δεν πρέπει να μιμείται τη γλώσσα των μωρών και των μικρών παιδιών Πρέπει να ενημερώνει το παιδί αν πρόκειται να νιώσει άβολα ή να πονέσει («αν τυχόν σε ενοχλήσει σήκωσε το χέρι σου») Αν χρειαστεί μπορεί να αποσπάσει την προσοχή του για λίγο αλλά χωρίς να ξεχνά το στόχο του Το πρόσωπό του πρέπει να είναι στο επίπεδο του προσώπου του παιδιού ή λίγο παραπάνω

Στάδιο του «δείχνω» Στάδιο του «κάνω» Είναι σημαντικό ο οδοντίατρος να χρησιμοποιεί όλες τις αισθήσεις του παιδιού για να κάνει κατανοητή την οδοντιατρική διαδικασία Καλό είναι να αποφεύγει να δείχνει εργαλεία που προκαλούν φόβο Ποτέ δεν πρέπει να βιάζεται να προχωρήσει στο στάδιο αυτό πριν ολοκληρωθούν τα προηγούμενα επιτυχώς Πρέπει να συνεχίζει να εξηγεί κάθε βήμα την ώρα που το πραγματοποιεί

Πού εφαρμόζεται η τεχνική; Στην Οδοντιατρική: 1) Σε παιδιά (>3 ετών) 2) Σε φοβικούς ενήλικες Στην Παιδαγωγική (κανόνες μάθησης)

Σε ποιους ασθενείς εφαρμόζεται; Μπορεί να εφαρμοστεί χωρίς καμία αντένδειξη Σε παιδιά χωρίς ή με προηγούμενη οδοντιατρική εμπειρία

Σε ποιες ηλικίες προτιμάται από τους οδοντίατρους; Η τεχνική «λέω-δείχνω- κάνω» εφαρμόζεται σχεδόν πάντα σε παιδιά ηλικίας 4-8 ετών Σε παιδιά ηλικίας 9-11 ετών το ποσοστό των οδοντιάτρων που τη χρησιμοποιούν είναι μόνο το μισό Κ.Παπαδοπούλου, Στ. Φράγκου, Κ. Τολίδης

Τεχνικές που μπορούν να υποβοηθήσουν την εφαρμογή της τεχνικής λέω-δείχνω-κάνω Η θετική ενίσχυση-επιβράβευση: εφόσον έχουμε περιγράψει και δείξει στο παιδί τι θα επακολουθήσει και αυτό εφαρμόζει σωστά ότι του έχουμε ζητήσει, το επιβραβεύουμε Η παροχή ελέγχου: με την τεχνική του λέω-δείχνω-κάνω απομυθοποιούνται στο μυαλό του παιδιού οι τρομακτικές διαστάσεις της οδοντιατρικής θεραπείας ενώ με την δυνατότητα να σηκώνει το παιδί το χέρι του σε περίπτωση ενόχλησης εξασφαλίζει ότι δε θα πονέσει Το παιδί-πρότυπο: μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εφαρμογή του “δείχνω”

Το αρκουδάκι πρότυπο

Τι πρέπει να προσέχει ο οδοντίατρος για την αποτελεσματική εφαρμογή της τεχνικής Το παιδί πρέπει να είναι σε ηλικία κατάλληλη για να καταλάβει τι περιγράφει ο οδοντίατρος Ο οδοντίατρος πρέπει να προσαρμόζει κάθε φορά το λεξιλόγιο και τη φρασεολογία του ανάλογα με την ηλικία του παιδιού

Σκόπιμη αντικατάσταση λέξεων… ….που το άκουσμά τους μπορεί να προκαλέσει φόβο στο παιδί Πόνος ενόχληση Ένεση  υπνωτικό υγρό … που είναι δυσνόητες Ανιχνευτήρας  μετρητής Αναρρόφηση ηλεκτρική σκούπα Τοπικό αναισθητικό χυμός της ζούγκλας Sealant  μπογιά για τα δόντια Αμάλγαμα ασημένιο αστεράκι … ή και τα δύο, όπως: Απομονωτήρας αδιάβροχο Στοματοδιαστολέας μαξιλαράκι Χειρολαβή χαμηλών στροφών Μελισσούλα που στριφογυρνά Χειρολαβή υψηλών στροφών σφυρίχτρα

Χρήσιμες συμβουλές για τον οδοντίατρο Για να προετοιμαστεί το παιδί για πιθανή ενόχληση που θα αισθανθεί μπορεί να χρησιμοποιηθεί και η μη λεκτική επικοινωνία, π.χ. το τσίμπημα της βελόνας στην τοπική αναισθησία δε χρειάζεται να αναφερθεί στο παιδί με τη λέξη «τσίμπημα» αλλά μπορεί να γίνει κατανοητό με ένα ελαφρό τσίμπημα στο μάγουλο. Έτσι και το παιδί προετοιμάζεται και δεν τρομοκρατείται από την ηχηρή λέξη «τσίμπημα»

Χρήσιμος μπορεί να φανεί και ένας καθρέφτης: το παιδί κρατώντας τον καθρέφτη «επιβλέπει» αν ο οδοντίατρος εκτελεί τη διαδικασία όπως του την περιέγραψε και ταυτόχρονα αποσπάται η προσοχή του

Ταχυτητα εφαρμογής της τεχνικής Ποικίλει ανάλογα με το φόβο και το δισταγμό Ποικίλει ανάλογα με το στάδιο γνωστικής ανάπτυξης κατά Piaget (κατάλληλο το προλειτουργικό στάδιο) Μικρά και επαναλαμβανόμενα βήματα Αποφυγή αιφνιδιασμού Προειδοποίηση αλλαγής αίσθησης

Ο χρόνος που “χάνεται” στην εφαρμογή της τεχνικής, αναπληρώνεται με την πιο γρήγορη εφαρμογή των οδοντιατρικών διαδικασιών.

Εφαρμογή της τεχνικής σε άτομα με αναπηρίες Εφαρμογή της τεχνικής σε άτομα με αναπηρίες Σε φυσική αναπηρία: “λέω-δείχνω- κάνω” + θετική ενίσχυση πλήρης εφαρμογή Αποφυγή χρήσης ρημάτων που σχετίζονται με αδυναμίες λόγω της πάθησής τους, π.χ. “κάθισε εκεί, άκου, κοίταξε” κλπ Ασθενής με πνευματική υστέρηση μόνο ήπια, π.χ. Σύνδρομο Down

Εφαρμογή της τεχνικής σε άτομα με αναπηρίες Εφαρμογή της τεχνικής σε άτομα με αναπηρίες Κωφός ασθενής: συνεργασία με γονιό (χρήση της νοηματικής γλώσσας) ή αργή ομιλία μπροστά σε ασθενή που έχει την ικανότητα να διαβάζει τα χείλη ΔΕΙΧΝΩ > ΛΕΩ Τυφλός ασθενής: όχι έντονοι, ξαφνικοί θόρυβοι, μη σύνθετα παραγγέλματα ΔΕΙΧΝΩ = ΑΦΗ

Η σημασία της ειλικρίνειας Ο οδοντίατρος δεν πρέπει να δίνει υπέρμετρες υποσχέσεις στο παιδί κατά την ώρα των σταδίων “λέω-δείχνω” τις οποίες δε μπορεί να τηρήσει στη συνέχεια Πρέπει να εφαρμόζονται αργότερα οι διαδικασίες που επιδείχθησαν στο παιδί, ώστε να διατηρηθεί η εμπιστοσύνη του Δεν πρέπει να επιτρέπεται στο γονιό να παρεμβαίνει με σχόλια του τύπου “δεν θα πονέσεις καθόλου” κ.α. για να αποδεχθεί την θεραπεία το παιδί Εξαίρεση αποτελεί η χρήση τοπικού αναισθητικού, στην οποία δεν συμφωνούν όλοι οι οδοντίατροι αν πρέπει να εφαρμόζεται η εν λόγω τεχνική

Ευχαριστούμε για την προσοχή σας

Βιβλιογραφία Παιδοδοντιατρική, ΜΕΡΟΣ Ι, Διαχείρηση ασθενούς, Νικόλαος Κοτσάνος Ο μικρός ασθενής στο Οδοντιατρείο: Τεχνικές διαμόρφωσης συμπεριφοράς, Παπαδοπούλου, Φράγκου, Τολίδης Εφαρμογή της τεχνικής σε άτομα με αναπηρίες, Αρχάκης, Μπόκα, Κοτσάνος, Τσιάντου, Αραποστάθης Ιστορία της Ψυχολογίας, Συμπεριφοριστικές Θεωρίες, Dr. C. George Boeree Pediatric Dentistry, MS Muthu-N Sivakumar Effective Learning: Tell-Show-Do, http://linkedtrainingexperts.com/