Η Σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο της Εκπαίδευσης Η Σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο της Εκπαίδευσης Δρ Πενταράκη Μαρία, επίκουρη καθηγήτρια και προϊσταμένη στο τμήμα κοινωνικής εργασίας, ΤΕΙ Πάτρας και Επιστημονική υπεύθυνη του προγρ. Προπτυχιακά Προγράμματα σπουδών Φύλου και Ισότητας του ΤΕΙ Πάτρας Η ΠΡΑΞΗ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΕΙΤΑΙ: ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ (Ε.Κ.Τ.) - ΕΘΝΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ

Ερωτήματα Τι συνιστά Έκταση Συνέπειες

Ορισμός Παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης όσον αφορά τους όρους, τις συνθήκες εκπαίδευσης, την εκπαιδευτική πορεία και σταδιοδρομία μεταξύ γυναικών και αντρών. Η σεξουαλική παρενόχληση συνιστά διάκριση λόγου φύλου

Ορισμός Με βάση του νόμου 3488 του 2006 άρθρο 3 (παρ. δ) σεξουαλική παρενόχληση αφορά οποιαδήποτε μορφή ανεπιθύμητης λεκτικής, μη λεκτικής ή σωματικής συμπεριφοράς σεξουαλικού χαρακτήρα με σκοπό ή αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας προσώπου, ιδίως με τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος.

Τυπολογία συμπεριφορών Συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα εκφραζόμενη με πράξεις Συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα εκφραζόμενη με λόγια Συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα μη εκφραζόμενη με λόγια Συμπεριφορά που βασίζεται στη διαφορά του φύλου

Δυο ευρύτερες κατηγορίες Σεξουαλική παρενόχληση που βλάπτει ψυχικά και σωματικά το θιγόμενο άτομο, αλλά και το ακαδημαϊκό περιβάλλον, Σεξουαλική παρενόχληση η οποία, επιπλέον, χρησιμοποιείται ως βάση για τη λήψη αποφάσεων σχετικά µε την παραμονή ή όχι του θύματος στις σπουδές του ή τον προβιβασμό ή όχι του θύματος σε μάθημα ή στην ολοκλήρωση ή μη κάποιας πτυχιακής η μεταπτυχιακής διατριβής ή της εισαγωγής και ολοκλήρωσης ή όχι κάποιου ακαδημαϊκού προγράμματος και κάτω από ποιες συνθήκες. Η δεύτερη περίπτωση ονομάζεται «σεξουαλικός εκβιασμός» που εξ ορισμού εμπεριέχει κατάχρηση εξουσίας, καθώς απαιτείται σεξουαλική υποταγή µε ανταλλάγματα επαγγελματικά ή ακαδημαϊκά πλεονεκτήματα ή αποφυγή δυσμενέστερης μεταχείρισης. Συµπληρωµατικά, πρέπει να τονίσουμε τη διάκριση μεταξύ της σεξουαλικής παρενόχλησης που βλάπτει ψυχικά και σωματικά το θιγόμενο άτομο, αλλά και το εργασιακό περιβάλλον ή το ακαδημαϊκό περιβάλλον, από τη σεξουαλική παρενόχληση η οποία, επιπλέον, χρησιμοποιείται ως βάση για τη λήψη αποφάσεων σχετικά µε την παραμονή ή όχι του θύματος στην εργασία ή τον προβιβασμό ή όχι του θύματος σε μάθημα ή στην ολοκλήρωση ή μη κάποιας πτυχιακής η μεταπτυχιακής διατριβής ή της εισαγωγής και ολοκλήρωσης ή όχι κάποιου ακαδημαϊκού προγράμματος και κάτω από ποιες συνθήκες[1]. Η δεύτερη περίπτωση ονομάζεται «σεξουαλικός εκβιασμός» που εξ ορισμού εμπεριέχει κατάχρηση εξουσίας, καθώς απαιτείται σεξουαλική υποταγή µε ανταλλάγματα επαγγελματικά ή ακαδημαϊκά πλεονεκτήματα ή αποφυγή δυσμενέστερης μεταχείρισης.

ανεπιθύμητα και περιττά αγγίγματα, χάδια, τσιμπίματα, Εκφραζόμενη με πράξεις: ανεπιθύμητη σωματική επαφή σεξουαλικού περιεχομένου ανεπιθύμητα και περιττά αγγίγματα, χάδια, τσιμπίματα, σκουντήματα, τριψίματα με το ή στο σώμα άλλης/άλλου διδασκόμενου/ης σεξουαλική επίθεση βιασμός Συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα εκφραζόμενη με πράξεις, η οποία αναφέρεται στην ανεπιθύμητη σωματική επαφή που εκτείνεται από ανεπιθύμητα και περιττά αγγίγματα, χάδια, τσιμπίματα, σκουντήματα, τριψίματα με το ή στο σώμα άλλης/άλλου εργαζομενου/ης ή διδασκόμενου/ης και φθάνει μέχρι τη σεξουαλική επίθεση και το βιασμό

εκφραζόμενη με λόγια προσβλητικό φλερτ, άσεµνες παρατηρήσεις, υπονοούµενα ή πρόστυχα σχόλια, συνεχείς προτάσεις για κοινωνική δραστηριότητα μετά το τέλος του μαθήματος, πιέσεις για σύναψη σεξουαλικών σχέσεων, ανεπιθύμητες ερωτικές και ανήθικες προτάσεις, πίεση για σεξουαλική επαφή ενώ έχει γίνει σαφές ότι αυτές οι προτάσεις είναι ανεπιθύµητες. Με αυτό τον τρόπο, οι γυναίκες ή και οι αποδέκτες αυτής της συμπεριφοράς εν γένει φαίνεται ότι αντιµετωπίζονται ως σεξουαλικά αντικείµενα παρά ως συνάδελφοι ή ως φοιτήτριες/τες. Συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα εκφραζόμενη με λόγια, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει προσβλητικό φλερτ, άσεµνες παρατηρήσεις, υπονοούµενα ή πρόστυχα σχόλια, συνεχείς προτάσεις για κοινωνική δραστηριότητα μετά το τέλος της εργασίας ή του μαθήματος, πιέσεις για σύναψη σεξουαλικών σχέσεων, ανεπιθύμητες ερωτικές και ανήθικες προτάσεις, ή πίεση για σεξουαλική επαφή ενώ έχει γίνει σαφές ότι αυτές οι προτάσεις είναι ανεπιθύµητες. Με αυτό τον τρόπο, οι γυναίκες ή και οι αποδέκτες αυτής της συμπεριφοράς εν γένει φαίνεται ότι αντιµετωπίζονται ως σεξουαλικά αντικείµενα παρά ως συνάδελφοι ή ως φοιτήτριες/τες.

Συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα μη εκφραζόμενη με λόγια επίδειξη πορνογραφικού υλικού, όπως φωτογραφίες, αντικείμενα, αφίσες, βιντεο από κινητό κ.λ.π., χειρονομίες με σεξουαλικά υπονοούμενα, σφυρίγματα, πλάγια βλέμματα. αποστολή ηλεκτρονικών μηνυμάτων. Η συµπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα μη εκφραζόμενη με λόγια µπορεί να κάνει τις/τους αποδέκτες αυτής της συμπεριφοράς να αισθάνονται αµηχανία ή φόβο, ενώ παράλληλα υποβιβάζεται η θέση τους και πλήττεται η εκπαιδευτική τους αξιοπρέπεια Συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα μη εκφραζόμενη με λόγια, η οποία μπορεί να συμπεριλαμβάνει την επίδειξη πορνογραφικού υλικού, όπως φωτογραφίες, αντικείμενα, αφίσες κ.λ.π., χειρονομίες με σεξουαλικά υπονοούμενα, σφυρίγματα, πλάγια βλέμματα. Επίσης, τονίζεται ότι συμπεριφορές σεξουαλικού χαρακτήρα μπορεί να λαμβάνουν χώρα μέσω της αποστολής ηλεκτρονικών μηνυμάτων. Η συµπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα μη εκφραζόμενη με λόγια µπορεί να κάνει τις/τους αποδέκτες αυτής της συμπεριφοράς να αισθάνονται αµηχανία ή φόβο, ενώ παράλληλα υποβιβάζεται η θέση τους και πλήττεται η επαγγελµατική ή εκπαιδευτική τους αξιοπρέπεια.

προσβολές που βασίζονται στο φύλο, Συμπεριφορά που βασίζεται στη διαφορά του φύλου: μειώνει, γελοιοποιεί, εκφοβίζει ή καταχράται σωματικά μία/έναν φοιτήτρια/τη λόγω φύλου προσβολές που βασίζονται στο φύλο, εχθρότητα, προσβλητικά σχόλια για ακαδημαϊκές ικανότητες, εμφάνιση, ενδυμασία κ.λ.π. Συμπεριφορά που βασίζεται στη διαφορά του φύλου, η οποία μειώνει, γελοιοποιεί, εκφοβίζει ή καταχράται σωματικά μία/έναν εργαζόμενη/ο ή μία/έναν φοιτήτρια/τη λόγω φύλου. Τέτοια συμπεριφορά μπορεί να συμπεριλαμβάνει προσβολές που βασίζονται στο φύλο, εχθρότητα, προσβλητικά σχόλια για επαγγελματικές ή ακαδημαϊκές ικανότητες, εμφάνιση, ενδυμασία κ.λ.π. Εν γένει περιλαμβάνονται συμπεριφορές, οι οποίες είναι ενοχλητικές για την/τον εργαζόµενη/ο ή φοιτήτρια/τη και οφείλονται στο φύλο της/του. Συµπληρωµατικά, πρέπει να τονίσουμε τη διάκριση μεταξύ της σεξουαλικής παρενόχλησης που βλάπτει ψυχικά και σωματικά το θιγόμενο άτομο, αλλά και το εργασιακό περιβάλλον ή το ακαδημαϊκό περιβάλλον, από τη σεξουαλική παρενόχληση η οποία, επιπλέον, χρησιμοποιείται ως βάση για τη λήψη αποφάσεων σχετικά µε την παραμονή ή όχι του θύματος στην εργασία ή τον προβιβασμό ή όχι του θύματος σε μάθημα ή στην ολοκλήρωση ή μη κάποιας πτυχιακής η μεταπτυχιακής διατριβής ή της εισαγωγής και ολοκλήρωσης ή όχι κάποιου ακαδημαϊκού προγράμματος και κάτω από ποιες συνθήκες[1]. Η δεύτερη περίπτωση ονομάζεται «σεξουαλικός εκβιασμός» που εξ ορισμού εμπεριέχει κατάχρηση εξουσίας, καθώς απαιτείται σεξουαλική υποταγή µε ανταλλάγματα επαγγελματικά ή ακαδημαϊκά πλεονεκτήματα ή αποφυγή δυσμενέστερης μεταχείρισης. [1] Η ταξινόμηση αυτή έχει αναπτυχθεί ως νομικό πρότυπο για τη σεξουαλική παρενόχληση σε ορισμένα κράτη µέλη της Ε.Ε. όσο και εκτός αυτής. Βλ. σχετικά, Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων

Οι προαναφερόμενες συμπεριφορές είναι απαράδεκτες όταν: Η αποδοχή ή η απόρριψή τους από την/τον εργαζόμενο/η ή τον/την φοιτήτρια χρησιμοποιείται, κατά τρόπο συγκαλυμμένο ή μη, σαν βάση για μια απόφαση που έχει επίπτωση στη πρόσβαση του ατόμου σε επαγγελματική κατάρτιση, σε απασχόληση, σε συνέχιση της απασχόλησης, σε προαγωγή, σε θέματα μισθοδοσίας, σε θέματα βαθμολογίας, προβιβασμού σε μαθήματα, σε μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, σε έκδοση συστατικών επιστολών, σε άλλες εν γένη αποφάσεις σχετιζόμενες με την απασχόληση ή με την εκπαίδευση. Η συμπεριφορά αυτή δημιουργεί εκφοβισμό, εχθρικό ή ταπεινωτικό περιβάλλον εργασίας ή εκπαιδευτικού περιβάλλοντος για το άτομο που την υφίσταται Η αποδοχή ή η απόρριψή τους από την/τον εργαζόμενο/η ή τον/την φοιτήτρια χρησιμοποιείται, κατά τρόπο συγκαλυμμένο ή μη, σαν βάση για μια απόφαση που έχει επίπτωση στη πρόσβαση του ατόμου σε επαγγελματική κατάρτιση, σε απασχόληση, σε συνέχιση της απασχόλησης, σε προαγωγή, σε θέματα μισθοδοσίας, σε θέματα βαθμολογίας, προβιβασμού σε μαθήματα, σε μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, σε έκδοση συστατικών επιστολών, σε άλλες εν γένη αποφάσεις σχετιζόμενες με την απασχόληση ή με την εκπαίδευση. Η συμπεριφορά αυτή δημιουργεί εκφοβισμό, εχθρικό ή ταπεινωτικό περιβάλλον εργασίας ή εκπαιδευτικού περιβάλλοντος για το άτομο που την υφίσταται

Έκταση της σεξουαλικής παρενόχλησης στην Εκπαίδευση το 11% με 30% των φοιτητριών έχει υποστεί κάποια μορφή σεξουαλικής παρενόχλησης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση από τους καθηγητές τους (Dziech, B.W.,and Weiner, L., 1990, Paludi, Paludi, M. A. 1997) Το 68% έχει υποστεί κάποια μορφή σεξουαλικής παρενόχλησης από συμφοιτητές τους (Ivy, D. K., & Hamlet, S. ,1996).

Έκταση Δράστες Φοιτήτριες-θύματα Φοιτητές -θύματα Εκπαιδευτικό προσωπικό 8,5% 7,1% Συμφοιτητές 14,47% 11,9% Διοικητικό προσωπικό 3,2% 8,3% Σύνολο 23,68% 20,23%

Έμμεση Γνώση περιστατικού σεξουαλικής παρενόχλησης εις βάρος φοιτήτριας Θύματα Φοιτήτριες-ερωτώμενες Φοιτητές -ερωτώμενοι Φοιτήτριες 44,7% 45,23% Φοιτητές 19,7% 29,76% Το 44,7 των ερωτώμενων φοιτητριών αναφέρει ότι γνωρίζει κάποια άλλη φοιτήτρια που έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο του ΤΕΙ. Δεν έχουμε ακόμα αναλύσει τα στατιστικά στοιχεία για τον δράστη. Να σημειώσουμε ότι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ποια από τα περιστατικά που αναφέρονται είναι κοινά.

Συνέπειες στην εκπαιδευτική διαδικασία Οι φοιτήτριες και οι φοιτητές που έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση δεν θέλουν να πηγαίνουν στη σχολή τους Δεν θέλουν να μιλάνε πολύ στην αίθουσα Δεν μπορούν να συγκεντρωθούν εύκολα Μένουν σπίτι ή σταματάνε την σχολή τους Παίρνουν χαμηλότερους βαθμούς στα τεστ Παίρνουν χαμηλότερο βαθμό στην τάξη Δεν τους είναι εύκολο να μελετήσουν Σκέφτονται να αλλάξουν σχολή ή να τα παρατήσουν Αφήνουν επιλεγμένα μαθήματα ή κάποιον συγκεκριμένο τομέα μελέτης Δεν είναι σε θέση να λάβουν συστατικές επιστολές από το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό που τις παρενοχλεί Αμφιβάλλουν για το τι θέλουν όταν αποφοιτήσουν από την σχολή τους Καθυστερούν να αποφοιτήσουν

Άλλου τύπου συνέπειες Ψυχοσωματικά προβλήματα Διατροφικά προβλήματα Μειωμένη ακαδημαϊκή ικανοποίηση και απόδοση Huerta et al 2006

Μέτρα αντιμετώπισης Νομοθεσία τύπου Σουηδίας Αυστηροί κανονισμοί αντιμετώπισης της σεξουαλικής παρενόχλησης σε επίπεδο ιδρύματος με βάση τα πρότυπα δυτικών πανεπιστημίων