ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Σχεδιασμός Εκπαιδευτικού Προγράμματος για το Επαρχιακό Αρχαιολογικό Μουσείο Πάφου (Κύπρος) Μάθημα: «Διδακτική των Κοινωνικών Επιστημών» Διδάσκουσα: κα Ρεπούση Μαρία Φοιτήτρια: Γκολιομύτη Μαρία ΑΕΜ: 6630 Εξάμηνο: Ζ’ Θεσσαλονικη 2010

Περιεχόμενα… Γενικά για το μουσείο…………σελ.3 Σχέση Μουσείου-Σχολείου……σελ.4 Το Επαρχιακό Μουσείο Πάφου… σελ.7 Σχεδιασμός Εκπαιδευτικού Προγράμματος….σελ.12 Οι φάσεις του προγράμματος ………………σελ.13 Α’ Φάση ………………………………….σελ.14 Β’ Φάση ………………………………….σελ. 22 Γ’ Φάση ………………………………….σελ. 27 Θεσσαλονικη 2010

Γενικά για το μουσείο… Με τον όρο Μουσείο εννοείται σύμφωνα με τον επίσημο ορισμό της ICOM (International Council of Museums) «ένα μόνιμο ίδρυμα, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, στην υπηρεσία της κοινωνίας και της ανάπτυξής της, ανοικτό στο κοινό, που έχει ως έργο του τη συλλογή, τη μελέτη, τη διατήρηση, τη γνωστοποίηση και την έκθεση τεκμηρίων του ανθρώπινου πολιτισμού και περιβάλλοντος, με στόχο τη μελέτη, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία». Βάσει του σύγχρονου ορισμού τους τα μουσεία ικανοποιούν μια ιδιαίτερη ανθρώπινη ανάγκη, τη δημιουργία ενός μόνιμου αρχείου για το πώς έζησαν οι άνθρωποι και τι πέτυχαν σε έναν αλληλεξαρτώμενο κόσμο. Η παγκοσμιοποίηση έχει διαφοροποιήσει σαφώς τον ρυθμό της αλλαγής του κόσμου μας και σε ένα βαθμό έχει συνδέσει πλέον το τοπικό, εθνικό στοιχείο με το παγκόσμιο. Μέσα σε αυτό το εννοιολογικό πλαίσιο τα μουσεία είναι χώροι στους οποίους οι άνθρωποι μπορούν να εξερευνήσουν τις προσωπικές τους πεποιθήσεις εν τω μέσω καθολικών αληθειών. Εν ολίγοις, μπορούν να επιδείξουν στο πλατύ κοινό πώς διαμόρφωσαν τα γεγονότα και οι πεποιθήσεις των ανθρώπων του παρελθόντος την εμπειρία του παρόντος. (Από Βικιπαίδεια) Θεσσαλονικη 2010

Σχέση Μουσείου-Σχολείου Τα τελευταία χρόνια τα μουσείο έχει πάψει να είναι ναός τέχνης. Είναι ένα πολιτιστικό κέντρο όπου συγκεντρώνονται, μελετώνται και αξιολογούνται όλες οι μαρτυρίες της ανθρώπινης ιστορίας. Ρόλος του είναι: να προκαλέσει την αισθητική ευαισθησία που συνδυάζεται με την υπέρμετρη ευχαρίστηση για κάτι το πρωτόγνωρο. η γνώση της ιστορίας, του παρελθόντος αλλά και κάθε επιστημονικής εξέλιξης. η ενίσχυση και ο εμπλουτισμός της φαντασίας. η δημιουργία αισθητικής και πλαστικής ευαισθησίας. η ανάπτυξη της μνήμης και της παρατηρητικότητας. Θεσσαλονικη 2010

Για το παιδικό κοινό, το μουσείο αποτελεί τον κατεξοχήν χώρο σύνδεσης της θεωρητικής παρελθοντολογίας με τη χειροπιαστή οπτική απόδειξη. Προσφέρει την εύκολη συνειδητοποίηση της ιστορικής Πραγματικότητας φέρνοντας το παιδί-θεατή, τον μαθητή-επισκέπτη σε επαφή με τα αυθεντικά ντοκουμέντα, καθρέφτες μιας εποχής που του επιτρέπουν να ξαναβρεί τα ίχνη ενός παρελθόντος το οποίο, κυρίως στα σημερινά σχολεία μόνο θεωρητικά προσεγγίζεται και μελετάται.(Καλούρη- Αντωνοπούλου.) Θεσσαλονικη 2010

Το σχολείο, από την άλλη, είναι ένα ζωντανό τμήμα της κοινωνίας, ένας πυρήνας γεμάτος δυναμισμό, ενέργεια, έκφραση και δράση. Πώς θα μπορούσε να συνδεθεί με ένα χώρο στατικό, αμετακίνητο, γεμάτο σιωπή και ηρεμία, που εμπεριέχει ιστορική αξία και κύρος, που αναδεικνύει ήθος και σεβασμό, δηλαδή το χώρο του παραδοσιακού μουσείου; Συνδετικός κρίκος ανάμεσά τους φαίνεται ότι προβάλλει η Μουσειακή Εκπαίδευση και τα προγράμματα εφαρμογής της για άτομα κάθε ηλικίας. Θεσσαλονικη 2010

Το Επαρχιακό Μουσείο Πάφου Συνοπτική παρουσίαση του Μουσείου: Το Επαρχιακό Αρχαιολογικό Μουσείο Πάφου ιδρύθηκε στα 1936. Αρχικά στεγαζόταν στο Ιακώβειο Δημοτικό Σχολείο και αργότερα μεταφέρθηκε στο σύμπλεγμα των μεσαιωνικών λουτρών της πόλης. Στα 1966 η αρχαιολογική συλλογή μετακόμισε στο νέο κτήριο, όπου στεγάζεται μέχρι σήμερα το Μουσείο, στην είσοδο της σημερινής πόλης της Πάφου. Στα 1989 προστέθηκε άλλη μία αίθουσα στη δυτική πτέρυγα του Μουσείου. Στο Μουσείο εκτίθενται ευρήματα που προέρχονται από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές θέσεις της πόλης και της Επαρχίας Πάφου και καλύπτουν όλη την ιστορία της Κύπρου, από τη νεολιθική εποχή μέχρι και την ενετοκρατία. Το Μουσείο διαθέτει συνολικά πέντε αίθουσες και ένα στέγαστρο στο προαύλιο, όπου βρίσκονται διάφορα ογκώδη λίθινα ευρήματα. ( Από κείμενα του μουσείου) Θεσσαλονικη 2010

Στην Αίθουσα Ι εκτίθενται ευρήματα από αρχαιολογικούς χώρους της προϊστορικής περιόδου της ευρύτερης περιοχής της Πάφου. Πρόκειται κυρίως για ευρήματα της χαλκολιθικής περιόδου από τη Λέμπα και την Κισσόνεργα. Στην ίδια αίθουσα υπάρχουν κεραμεικά ευρήματα από όλες τις περιόδους της Εποχής του Χαλκού. Μέσα σε ειδική προσθήκη εκτίθενται αντιπροσωπευτικά δείγματα μεταλλικών ευρημάτων και, τέλος, υπάρχει μια προσθήκη με κοσμήματα διαφόρων εποχών. ( Από κείμενα του μουσείου) Θεσσαλονικη 2010

από τη γεωμετρική μέχρι και την κλασική περίοδο, τα οποία Η Αίθουσα ΙΙ στεγάζει αντικείμενα από τη γεωμετρική μέχρι και την κλασική περίοδο, τα οποία προέρχονται από την Παλαίπαφο (Κούκλια), τη Νέα (Κάτω) Πάφο και το Μάριον. Δείγματα επιτόπιας κεραμεικής εκτίθεται δίπλα στην εισηγμένη αττική κεραμική, τονίζοντας έτσι τις στενές σχέσεις μεταξύ των δύο χώρων. Στην ίδια αίθουσα εκτίθεται και μια σειρά αντιπροσωπευτικών τύπων νομισμάτων των βασιλέων της Πάφου και του Μαρίου, καθώς και νομίσματα της πτολεμαϊκής και ρωμαϊκής περιόδου. Εκτίθενται επίσης λίθινα γλυπτά, μεταξύ των οποίων επιτύμβια, καθώς και ενεπίγραφα. ( Από κείμενα του μουσείου) Θεσσαλονικη 2010

Στην Αίθουσα ΙΙΙ εκτίθενται ευρήματα της ελληνιστικής και ρωμαϊκής περιόδου, καθώς και μέρος της συλλογής σαρκοφάγων και λίθινων γλυπτών. Παρουσιάζονται δείγματα κεραμεικής και υαλουργίας των πιο πάνω περιόδων, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει μια μοναδική συλλογή πήλινων δοχείων στο σχήμα διαφόρων μελών του ανθρωπίνου σώματος, τα οποία βρέθηκαν στη Νέα Πάφο και χρησιμοποιούνταν για θεραπευτικούς σκοπούς. ( Από κείμενα του μουσείου) Θεσσαλονικη 2010

Στην Αίθουσα IV εκτίθενται δείγματα ευρημάτων που προέρχονται από ανασκαφές της Νέας Πάφου, όπως σπαράγματα τοιχογραφιών και κεραμεική της ρωμαϊκής περιόδου, καθώς και αντικείμενα της παλαιοχριστιανικής και της περιόδου των αραβικών επιδρομών. Τέλος, στην Αίθουσα V εκτίθεται κυρίως βυζαντινή και μεσαιωνική εφυαλωμένη και χρηστική κεραμική από ανασκαφές της Νέας Πάφου (Χρυσοπολίτισσα, Σαράντα Κολόνες, κ.ά.), καθώς και γλυπτά της φραγκοκρατίας και της ενετοκρατίας. ( Από κείμενα του μουσείου) Θεσσαλονικη 2010

Σχεδιασμός Εκπαιδευτικού Προγράμματος Σχεδιασμός Εκπαιδευτικού Προγράμματος Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που θα σχεδιάσω στη συνέχεια, αφορά παιδιά Γ’ και Δ’ δημοτικού και θα πραγματοποιηθεί στο Επαρχιακό Μουσείο Πάφου. Το συγκεκριμένο μουσείο, όπως ανέφερα πιο πάνω, αποτελείται από πολλές αίθουσες. Είναι όμως άστοχο να ασχοληθώ με όλες. Αν το επιχειρήσω αυτό, τα παιδιά θα συλλέξουν ελάχιστα πληροφοριακά στοιχεία και γενικά θα είναι σε μια σύγχυση για το τι είδαν. Εξάλλου στόχος μας είναι η Μουσειακή Εκπαίδευση και όχι η μουσειακή περιήγηση. Γι’ αυτό λοιπόν, οι μαθητές που θα συμμετάσχουν στο εκπαιδευτικό, αυτό, πρόγραμμα, αφού παρατηρήσουν πρώτα όλα τα εκθέματα του μουσείου, θα επικεντρωθούν στην Αίθουσα Ι, που αφορά την προϊστορική Κύπρο. Θεσσαλονικη 2010

Οι φάσεις του προγράμματος Για να χαρακτηριστεί ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα πετυχημένο απαιτείται ο κατάλληλος προγραμματισμός από τον εκπαιδευτικό, σε συνεργασία με τους μουσειοπαιδαγωγούς. Οι τρεις φάσεις του βασικού προγραμματισμού της επίσκεψης είναι: α) Η προετοιμασία των παιδιών πριν από την επίσκεψη. β) Όσα μπορούν να γίνουν κατά τη διάρκεια της επίσκεψης. γ) Όσα μπορούν να κάνουν τα παιδιά μετά την επίσκεψη. Θεσσαλονικη 2010

Α’ Φάση… Πριν την επίσκεψη Θεσσαλονικη 2010

Ενδεικτικές δραστηριότητες-παιχνίδια: Πριν από την επίσκεψή μας στο μουσείο, πρέπει να παρακινήσουμε τα παιδιά να ερευνήσουν, να ψάξουν, να ανακαλύψουν, και όχι να τους δώσουμε «στεγνές» πληροφορίες. Οι δραστηριότητές μας, λοιπόν, θα κυμαίνονται γύρω από αυτούς τους άξονες. Ενδεικτικές δραστηριότητες-παιχνίδια: Ζητάμε από τους μαθητές να συλλέξουν όσα περισσότερα στοιχεία μπορούν για το Επαρχιακό Μουσείο Πάφου. (Μπορούν να ρωτήσουν τους μεγαλύτερους ή, όσοι έχουν τη δυνατότητα, να ψάξουν στο διαδίκτυο, να κάνουν έρευνα σε εγκυκλοπαίδειες, λεξικά, οδηγούς μουσείων) Θεσσαλονικη 2010

Μουσειομπερδέματα! Χωρίζουμε τα παιδιά σε δύο ομάδες. Η κάθε ομάδα διαλέγει ένα όνομα σχετικό με το μουσείο. Ο/η εκπαιδευτικός γράφει στον πίνακα σε δυο στήλες τα ονόματα των ομάδων. Το παιχνίδι ξεκινάει με την ομάδα που θα ορίσει ο/η εκπαιδευτικός. Το πρώτο μέλος της ομάδας λέει την πρώτη λέξη που θα του έρθει στο μυαλό όταν ακούει τη λέξη μουσείο. Το αντίστοιχο μέλος της άλλης ομάδας πρέπει να βρει μια άλλη λέξη για να απαντήσει κοκ. Εντωμεταξύ ο/η δάσκαλος/α καταγράφει τις λέξεις που ακούγονται. Αν κάποια ομάδα επαναλάβει μια ήδη ειπωμένη λέξη, χαρίζει ένα βαθμό στην αντίπαλη ομάδα. Επομένως κερδίζει η ομάδα με τους περισσότερους βαθμούς, δηλαδή η ομάδα που θυμήθηκε περισσότερες λέξεις σχετικές με τη λέξη «μουσείο». Θεσσαλονικη 2010

Οι οικισμοί σε όλη την Κύπρο Δίνουμε στα παιδιά έναν κενό χάρτη της Κύπρου και τους ζητάμε να ερευνήσουν πού υπήρχαν οικισμοί στην Κύπρο κατά τη Νεολιθική και Χαλκολιθική περίοδο και να τους συμπληρώσουν πάνω στο χάρτη. Το τελικό αποτέλεσμα φαίνεται πιο κάτω: Πηγή: http://www.s-k-rossos.com/S-K-ROSSOS/cyprus/xalkolithiki.htm Θεσσαλονικη 2010

Επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο της Λέμπας Επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο της Λέμπας (2 διδακτικές περίοδοι) Στο χαλκολιθικό οικισμό της Λέμπας βρέθηκε το μεγάλο ασβεστολιθικό ειδώλιο που παριστάνει τη θεά της γονιμότητας, «η κυρά της Λέμπας», το οποίο βρίσκεται στο αρχαιολογικό μουσείο που πρόκειται να επισκεφθούμε. Με αφορμή αυτό, λοιπόν, ετοιμάζουμε ένα φύλλο εργασίας και παίρνουμε τους μαθητές μια ευχάριστη εκδρομή στον οικισμό. Σκοπός μας είναι να αποκτήσουν οι μαθητές μια γνώμη για την καθημερινή ζωή των ανθρώπων εκείνης της εποχής, τις ταφικές τους συνήθειες και να δουν τη διαμόρφωση του οικισμού, καθώς και τον τρόπο κατασκευής των σπιτιών. Φεύγοντας από κει σίγουρα θα ανυπομονούν να πάνε στο μουσείο για να δουν από κοντά όλα τα αντικείμενα που βρέθηκαν σ’ εκείνο το σημείο! Πηγή: http://147.102.81.161/kypros/Xalkolithiki2.htm Θεσσαλονίκη 2010

Δραστηριότητα-Φύλλο Εργασίας Πριν από την επίσκεψή μας στον οικισμό, διαβάζουμε στα παιδιά μια φανταστική ιστορία. Την ιστορία της «κυράς της Λέμπας». Το φύλλο εργασίας, θα περιλαμβάνει ερωτήσεις που κάνει η «κυρά». Πού βρίσκεται ο οικισμός; Γιατί πιστεύετε οι προϊστορικοί άνθρωποι επιλέξαμε την τοποθεσία αυτή για να χτίσουμε τον οικισμό μας; Πώς μοιάζει το σπίτι μου; Έχει ομοιότητες με τα σημερινά σπίτια; Ποιες ήταν οι ασχολίες μου και ποιες του άντρα μου; Μήπως ανακάλυψες που θάβαμε τους νεκρούς; Θεσσαλονικη 2010

Στο τέλος του φύλλου εργασίας, η «κυρά της Λέμπας» Ζωγράφισε το σπίτι μου! Στο τέλος του φύλλου εργασίας, η «κυρά της Λέμπας» παροτρύνει τα παιδιά να επισκεφθούν το Επαρχιακό Μουσείο Πάφου για να δουν από κοντά όλα όσα φαντάζονταν πως υπήρχαν στον οικισμό πριν τα βρουν οι αρχαιολόγοι. Πηγή:http://tourismisallofus.blogspot.com/2008/11/blog-post.html Θεσσαλονικη 2010

Τελευταίες διευθετήσεις… Πριν να επισκεφθούμε το μουσείο, χωρίζουμε τα παιδιά σε ομάδες των 6-7 ατόμων. Γράφουμε σε καρτελίτσες το όνομα του κάθε παιδιού και το σχολείο μας, τις οποίες έχουν καρφιτσωμένες στη μπλούζα τους σε όλη τη διάρκεια της επίσκεψης. Συντάσσουμε μαζί με τα παιδιά κάποιους βασικούς κανόνες συμπεριφοράς για το μουσείο όπως: Μιλάμε χαμηλόφωνα «Αγγίζουμε με τα μάτια και όχι με τα χέρια» Δεν τρώμε μέσα στο μουσείο Απαγορεύεται να φωτογραφίζουμε και να βιντεοσκοπούμε μέσα στο μουσείο. Θεσσαλονικη 2010

«Η επίσκεψη στο μουσείο» Β’ Φάση… «Η επίσκεψη στο μουσείο» Θεσσαλονικη 2010

Δραστηριότητες-παιχνίδια: Κάθε ομάδα παίρνει 2 κάρτες με μικρούς Φτάνοντας στο μουσείο, «περνάμε» από όλες τις αίθουσες και παρατηρούμε τα εκθέματα. Αφού τελειώσουμε, ζητάμε από τα παιδιά να μας πουν σε πια από τις αίθουσες είδαν αντικείμενα όμοια με όσα είδαμε σε εικόνες στο σχολείο και στον αρχαιολογικό χώρο της Λέμπας. Αφού συμφωνήσουν όλες οι ομάδες, μεταφερόμαστε όλοι στην αίθουσα Ι. Σε αυτή την αίθουσα, πραγματοποιούμε και τις δραστηριότητές μας. Δραστηριότητες-παιχνίδια: Κάθε ομάδα παίρνει 2 κάρτες με μικρούς γρίφους-αινίγματα και αρχίζει την εξερεύνηση στην αίθουσα. Όταν βρει τις απαντήσεις, η κάθε ομάδα κάνει μια μικρή παρουσίαση. Θεσσαλονικη 2010

Η Γυναίκα από τη Λέμπα πέθανε.. Μαζεύουμε τα παιδιά γύρω από το σκελετό της γυναίκας από τη Λέμπα και τα χωρίζουμε σε δύο ομάδες. Στόχος τους είναι να «ανακαλύψουν» πώς πέθανε η κυρά της Λέμπας, ποιος ήταν ο μέσος όρος ζωής των ανθρώπων της τότε εποχής, τι ταφικές συνήθειες είχαν, πως έθαβαν τους νεκρούς και τι έβαζαν μαζί τους στον τάφο. Η μια ομάδα θα κάνει τις ερωτήσεις και η άλλη θα απαντάει. (Τις ερωτήσεις και απαντήσεις τους τις δίνουμε εμείς από πριν, σε κάρτες). Θεατρικό παιχνίδι-Δραματοποίηση Χωρίζουμε πάλι τα παιδιά σε μικρότερες ομάδες και δίνουμε ένα θέμα για δραματοποίηση στην καθεμιά. Θεσσαλονικη 2010

Η Τρίτη ομάδα: «Η ταφή ενός κάτοικου του οικισμού» Η πρώτη ομάδα έχει θέμα: «Η καθημερινότητα μιας γυναίκας σε ένα χαλκολιθικό οικισμό» Η δεύτερη ομάδα: « Η καθημερινότητα ενός άντρα σε ένα χαλκολιθικό οικισμό» Η Τρίτη ομάδα: «Η ταφή ενός κάτοικου του οικισμού» Αφού πάρει η κάθε ομάδα τον θέμα της, έχει λίγο χρόνο για να οργανώσει μια μικρή αναπαράσταση, την οποία θα δουν οι υπόλοιπες ομάδες και θα προσπαθήσουν να βρουν τον τίτλο. Ο/η εκπαιδευτικός έχει ήδη φέρει μερικά ρούχα και αντικείμενα προκειμένου να χρησιμοποιήσουν τα παιδιά για να αποδώσουν καλύτερα τους ρόλους τους. Θεσσαλονικη 2010

Και αφού το υπέροχο αυτό ταξίδι στο παρελθόν έφτασε στο Τέλος, παροτρύνουμε τα παιδιά να ζωγραφίσουν όποιο αντικείμενο από το μουσείο τους έκανε εντύπωση. Τις ζωγραφιές θα τις πάρει ο/η εκπαιδευτικός και θα τις «δέσει» σε βιβλιαράκι με τίτλο «Μια αξέχαστη μέρα! Μια μέρα στο μουσείο!» Στο βιβλιαράκι αυτό, μπορούμε να προσθέσουμε και κάποιες εκθέσεις των παιδιών (προαιρετικά) σχετικά με την εμπειρία τους από την επίσκεψη αυτή. Και αφού το υπέροχο αυτό ταξίδι στο παρελθόν έφτασε στο τέλος του, επιβιβαζόμαστε στα λεωφορεία και επιστρέφουμε στο σχολείο, χαρούμενοι με όσα μάθαμε… Θεσσαλονικη 2010

Γ’ Φάση… «Μετά την επίσκεψη» Θεσσαλονικη 2010

Γλύπτες και αγγειοπλάστες Μετατρέπουμε την τάξη σε εργαστήρι γλυπτικής και αγγειοπλαστικής με όλα τα απαραίτητα σύνεργα και αφήνουμε τους μαθητές να δημιουργήσουν αντικείμενα χρησιμοποιώντας ως ερεθίσματα ό,τι είδαν την προηγούμενη μέρα στο μουσείο. Το αποτέλεσμα θα είναι σίγουρα εκπληκτικό! Υλικά που μπορούν να χρησιμοποιήσουν: πηλός, χαρτοπολτός, βότσαλα, κλαδιά, άχυρο, ξύλα, εφημερίδες, χαρτοταινία, τέμπερες, μακαρόνια, σχοινί, ζυμάρι κτλ. Αντικείμενα που μπορούν να κατασκευάσουν: κοσμήματα, αγγεία, ειδώλια, παιχνίδια, μακέτα ενός οικισμού χαλκολιθικής περιόδου, εργαλεία, όπλα κ.ά. (1 διδακτική ώρα) Θεσσαλονικη 2010

Μικροί αρχαιολόγοι-Μεγάλες ανασκαφές Ο/η εκπαιδευτικός, παίρνει τα αντικείμενα που κατασκεύασαν τα παιδιά στην προηγούμενη δραστηριότητα και τα κρύβει σε διάφορα σημεία στο προαύλιο του σχολείου. Μοιράζει στους μαθητές ένα χάρτη του σχολείου, τους χωρίζει σε 3 ομάδες και μέσα από γρίφους τους οδηγεί στα αντικείμενα. Όταν «ανακαλύψουν» όλα τα αντικείμενα μαζεύονται στην είσοδο και το κάθε παιδί παίρνει το «έργο» του. Όλα αυτά μπορούν να μπουν στη βιτρίνα της τάξης τους και να τα συμπληρώσουν άλλα αντικείμενα, από μια άλλη επίσκεψη σε μουσείο. (1 διδακτική ώρα) Θεσσαλονικη 2010

Η πάλη των εργαλείων! Κάθε παιδί διαλέγει ένα εργαλείο από αυτά που είδε στο μουσείο και του άρεσε. (Μπορεί ένα εργαλείο να το διάλεξαν περισσότεροι από ένας μαθητής. Σε αυτή την περίπτωση γίνονται ομάδα). Στη συνέχεια αρχίζει το καθένα να μιλά για το υλικό με το οποίο είναι κατασκευασμένο, για το σχήμα, το βάρος, τη χρησιμότητα και γενικά τα χαρακτηριστικά του. Το επόμενο παιδί-εργαλείο λέει τη δική του ιστορία, μέχρι που τελικά τσακώνονται για το πιο είναι το πιο χρήσιμο. Όλα θεωρούν τον εαυτό τους το χρησιμότερο εργαλείο! Αφού γίνεται χαμός μεταξύ τους, τελικά συμφωνούν ότι εκείνη την εποχή ΟΛΑ ήταν εξίσου χρήσιμα. Θεσσαλονικη 2010

Ελλάδα-Κύπρος Βάζουμε στα παιδιά να δουν το 10λεπτο βίντεο «Νεολιθικά ειδώλια εν Ελλάδι». Κατά τη διάρκεια προβολής, κρατάνε καθοδηγούμενες σημειώσεις, απαντώντας σε ερωτήσεις. Σκοπός είναι να συγκρίνουν τα ελληνικά ειδώλια, με αυτά του είδαν στο μουσείο στην Κύπρο. Το σίγουρο είναι πως θα βρουν πολλές ομοιότητες ανάμεσα στα εκθέματα. Πηγή: www.youtube.com Θεσσαλονικη 2010