«ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ, Α.Μ.Ε.Α ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΑ ΑΣΘΕΝΩΝ» Μ.Κ.Ο. «ΦΑΡΟΣ ΕΛΠΙΔΑΣ»

Η Μ.Κ.Ο. «Φάρος Ελπίδας» με την υποστήριξη του Κέντρου Φροντίδας Οικογένειας, της Κοινωνικής Υπηρεσίας του Δήμου Ταύρου, και την οικονομική ενίσχυση του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας, Γενική Γραμματεία Διαχείρισης Κοινοτικών & άλλων Πόρων, συγχρηματοδοτούμενες Ενέργειες από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, υλοποίησε στο Δήμο του Ταύρου δεκάμηνο πρόγραμμα παροχής ψυχολογικής υποστήριξης κατ’ οίκον σε ηλικιωμένους, Α.Μ.Ε.Α. και ψυχικά πάσχοντες.

Η παραπάνω δράση ενίσχυσε δευτερογενώς και επικουρικά τις ήδη υπάρχουσες υπηρεσίες της Κοινωνικής Υπηρεσίας και του ΚΕΦΟ, ενώ συνεργάστηκε κυρίως με το Πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι» λόγω της κοινής ομάδας-στόχου. Όλα τα άτομα τα οποία επωφελήθηκαν από το πρόγραμμα μας ήταν ήδη ωφελούμενοι του προγράμματος «Βοήθεια στο σπίτι».

Άτομα με ειδικές ανάγκες Ψυχικά πάσχοντες ΣΕ ΠΟΙΟΥΣ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ Ηλικιωμένα άτομα Άτομα με ειδικές ανάγκες Ψυχικά πάσχοντες

ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΦΟΡΕΙΣ Το πρόγραμμα της Μ.Κ.Ο. «Φάρος Ελπίδας» υλοποιήθηκε σε συνεργασία με τον Δήμο Ταύρου και συγκεκριμένα με την Κοινωνική Υπηρεσία του Δήμου, το Κέντρο Φροντίδας Οικογένειας και το πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι». Η δράση μας ενίσχυσε επικουρικά και δευτερογενώς τις ήδη υπάρχουσες υπηρεσίες του Δήμου.

Η κύρια συνεργασία μας ήταν με το πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι» κυρίως λόγω της κοινής ομάδας-στόχου. Από τα περιστατικά, λοιπόν, που εξυπηρετούσε το πρόγραμμα, μας παραπέμφθηκαν εκείνα που αντιμετώπιζαν κάποια ψυχική διαταραχή και χρειάζονταν υποστήριξη ή ηλικιωμένα άτομα που αντιμετώπιζαν προβλήματα ψυχολογικά είτε επειδή ζούσαν μόνα τους είτε επειδή υπήρχε ψυχική ασθένεια που δεν είχε διαγνωσθεί. Η συνεργασία με το «Βοήθεια στο σπίτι» υπήρχε καθ’ όλη την διάρκεια της παρέμβασής μας.

ΣΤΟΧΟΙ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Βασικός στόχος, όπως υποδηλώνει και ο τίτλος του προγράμματος ήταν η ψυχολογική υποστήριξη ηλικιωμένων, Α.Μ.Ε.Α. και ψυχικά πασχόντων. Μέσω της συμβουλευτικής στοχεύαμε στα εξής: Να διευθετήσουμε με ικανοποιητικό τρόπο ορισμένες πλευρές της καθημερινής ζωής των ηλικιωμένων Να παρέχουμε καθοδήγηση σε συμπεριφορές που είναι περισσότερο λειτουργικές για τους ίδιους Να αναπτύξουμε μια θετική διαπροσωπική σχέση, η οποία να είναι βοηθητική για το άτομο ώστε να συζητήσει ανοιχτά τα προβλήματά του και να εξετάσει μαζί μας τις πιθανές λύσεις.

Να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη του ώστε να μιλήσει για τον εαυτό του Μέσα από τις εβδομαδιαίες κατ’ οίκον επισκέψεις μας και πέρα από την συντροφιά που ένιωθε ότι είχε το άτομο οι στόχοι μας ήταν: Να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη του ώστε να μιλήσει για τον εαυτό του Να τονώσουμε το αυτό-συναίσθημα των ηλικιωμένων Η ενθάρρυνση Η ανύψωση του ηθικού τους Η ενίσχυση της θέλησής τους για επανάκαμψη και επιβίωση Σε περιπτώσεις όπου προϋπήρχε ψυχικό πρόβλημα φροντίσαμε για την τακτική λήψη της φαρμακευτικής αγωγής και συνεργαστήκαμε με τον ψυχίατρο που τους παρακολουθούσε, ενώ όπου διαπιστώσαμε εμείς ψυχικό πρόβλημα φροντίσαμε ώστε να αρχίσει να παρακολουθείται από γιατρό.

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΩΦΕΛΟΥΜΕΝΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Πίνακας 1: Ηλικία Ηλικία % 20-30 10% 30-40 40-50 15% 50-60 >60 50%

Πίνακας 2: Φύλο Άντρες 20% Γυναίκες 80%

Στο 35% των ατόμων πραγματοποιήθηκε μία επίσκεψη ύστερα από παραπομπή της Κοινωνικής Υπηρεσίας, του Κ.Ε.Φ.Ο. ή του Βοήθεια στο Σπίτι , κατά την οποία διαπιστώθηκε σοβαρή ψυχική διαταραχή, η οποία δεν επέτρεπε περαιτέρω δικές μας επισκέψεις εάν τα άτομα αυτά δεν επισκέπτονταν πρώτα γιατρό όπου και παραπέμφθηκαν. Στο 65% των ατόμων πραγματοποιήθηκαν εβδομαδιαίες επισκέψεις καθ’ όλο το διάστημα υλοποίησης του προγράμματος.

Συναισθηματική διαταραχή Πίνακας 3: Ψυχικά προβλήματα Άνοια 23% Ψυχωσική διαταραχή Κατάθλιψη 46,1% Συναισθηματική διαταραχή 15,5% Νοητική υστέρηση 7,6% Διαταραχή πανικού

ΠΟΡΕΙΑ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ Το 69,2% παρακολουθούνταν εβδομαδιαίως για ολόκληρο το 8μηνο. Το 30,7% παρακολουθούνταν για ένα 2μηνο και αυτό διότι δεν αποδέχονταν κατ’ αρχήν την σοβαρότητα της κατάστασής τους με αποτέλεσμα να μην λαμβάνουν την φαρμακευτική τους αγωγή και να μην δέχονται την παροχή υποστηρικτικής βοήθειας από εμάς.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Από το σύνολο των ατόμων που παρακολουθούνταν σε τακτική εβδομαδιαία βάση: Το 66% των ατόμων είχε ιδιαίτερα καλή έκβαση στο τέλος της 8μηνης παρέμβασης δηλαδή, τονώθηκε το ηθικό τους, ανέκτησαν ως ένα βαθμό το ενδιαφέρον τους για την ζωή αποδεχόμενοι τα όποια προβλήματα αντιμετώπιζαν και κατανόησαν την αναγκαιότητα της καθημερινής λήψης της φαρμακευτικής τους αγωγής, γεγονός που τους επέτρεψε να έχουν μια σταθερότητα στην διάθεση και το συναίσθημά τους. Το 34% των ατόμων, ναι μεν βοηθήθηκαν από την υποστηρικτική μας παρουσία στο περιβάλλον τους αλλά, ωστόσο, η σοβαρότητα της ψυχικής τους κατάστασης δεν επέτρεπε περαιτέρω βελτίωση, ευδιάκριτη στην λειτουργικότητα και στην καθημερινότητά τους.

ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ Αρχικά, είναι σημαντικό να αναφέρουμε δυσκολίες που αντιμετωπίζει γενικά η ομάδα των ηλικιωμένων όταν έρχεται σε επαφή με κάποιον κοινωνικό επιστήμονα (κοινωνικό λειτουργό ή ψυχολόγο) και που με την σειρά τους αποτέλεσαν δυσκολίες και στην υλοποίηση του συγκεκριμένου προγράμματος: Διατηρούν στάση επιφύλαξης και καχυποψίας απέναντι σε εκείνους που ασχολούνται με τον χώρο της ψυχικής υγείας Η φυσιολογική κάμψη που βιώνει ο ηλικιωμένος σε όλα τα πεδία: την υγεία, τις νοητικές ικανότητες, την προσωπικότητα και την ψυχική υγεία, κάμψη η οποία δημιουργεί φόβους και ανησυχίες ότι θα φανούν αδύναμοι, δεν θα τα καταφέρουν, ότι θα αποτύχουν, με αποτέλεσμα να έχουν αναστολές απέναντι σε έναν ειδικό.

Το αίσθημα ντροπής που αισθάνονται, δεδομένου ότι ο ειδικός σε πολλές περιπτώσεις αλλά και στο συγκεκριμένο πρόγραμμα είναι πολύ νεώτερος, με αποτέλεσμα να αισθάνονται αμήχανα να ζητήσουν συμβουλές από κάποιον που θα μπορούσε ηλικιακά να είναι παιδί τους. Οι ίδιοι οι ηλικιωμένοι δημιουργούν τις στερεότυπες αντιλήψεις που υπάρχουν για την τρίτη ηλικία, αφού καλλιεργούν συστηματικά την ιδέα ότι σ’ αυτήν την ηλικία δεν μπορούν πλέον να αλλάξουν τίποτα. Τα άτομα αυτά σίγουρα δεν θα ζητήσουν από μόνα τους βοήθεια, αλλά και όταν τους προσφερθεί θα επιδιώξουν αρχικά να την αρνηθούν. Την αρχική άρνηση των ατόμων την συναντήσαμε και εμείς σε ορισμένα περιστατικά και χρειάστηκε να περάσει καιρός για να αντιληφθούν ότι χρειάζονται βοήθεια ούτως ώστε να δεχθούν την ενίσχυσή μας.

Μια άλλη δυσκολία που αντιμετωπίσαμε με την ομάδα των ηλικιωμένων, που όλοι τους αντιμετώπιζαν κάποιου είδους ψυχολογικό πρόβλημα, ήταν ο τρόπος αντίδρασής τους στο ψυχολογικό τους πρόβλημα. Χαρακτηρίζονταν: από άρνηση, κατά την οποία αρνούνταν την σοβαρότητα της κατάστασής τους ή ακόμα και την ύπαρξη του ίδιου του προβλήματος, από απόσυρση, κατά την οποία επέλεγαν να απομονωθούν και να αποφεύγουν τις διαπροσωπικές συναλλαγές προκειμένου να μην αισθάνονται απειλή από την κατάστασή τους και τέλος, από εξάρτηση, προκειμένου να αντιμετωπίσουν το άγχος και τις εσωτερικές τους συγκρούσεις.

Στα παραπάνω προβλήματα που αντιμετωπίζει γενικά η ομάδα των ηλικιωμένων προστίθενται και άλλα που αφορούν τον πληθυσμό του Ταύρου: Οι κάτοικοι με τους οποίους ήρθαμε σε επαφή είναι χαμηλοσυνταξιούχοι που δύσκολα ανταπεξέρχονται στις καθημερινές τους υποχρεώσεις και στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχει ούτε ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον για να τους ενισχύσει οικονομικά ή κοινωνικά. Το κοινωνικο-οικονομικό τους επίπεδο και τα προβλήματα που προκαλεί στην καθημερινότητά τους αποτέλεσε δυσκολία και για εμάς καθώς οι ίδιοι εστίαζαν την προσοχή τους περισσότερο στις υλικές τους ανάγκες αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα την ψυχολογική τους κατάσταση ή την κατάσταση της σωματικής τους υγείας.

Το ζήτημα της εξάρτησης που αναφέρθηκε παραπάνω υπήρξε δυσκολία για εμάς για έναν παραπάνω λόγο: οι επισκέψεις μας γίνονταν κατ’ οίκον, με αποτέλεσμα οι ωφελούμενοι να δυσκολεύονται να κατανοήσουν τα όρια της παρουσίας μας και του ρόλου μας και να ζητάνε όλο και περισσότερα, πολλές φορές με το να υπερβάλλουν για σωματικές ενοχλήσεις ή ασθένειες που στην πραγματικότητα δεν υπήρχαν. Στις λειτουργικές δυσκολίες που αντιμετώπισε το πρόγραμμα ήταν και η χρονική του διάρκεια. Σίγουρα ήταν αρκετή για να διαπιστωθούν οι ανάγκες που έχουν αυτές οι ευπαθείς ομάδες και να παρασχεθεί μια πρώτη βοήθεια αλλά για μια πιο ολοκληρωμένη παρέμβαση με περισσότερο μακρόχρονα αποτελέσματα θα χρειαζόταν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Ύστερα από την υλοποίηση του προγράμματός μας στον Δήμο του Ταύρου και τις ανάγκες που διαπιστώσαμε ότι αντιμετωπίζουν οι συγκεκριμένες κοινωνικά ευπαθείς ομάδες καθώς και από τα αποτελέσματα της παρέμβασής μας μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι ηλικιωμένοι, τα άτομα με ειδικές ανάγκες αλλά και οι ψυχικά πάσχοντες αποτελούν μια ομάδα ανθρώπων που σίγουρα ζουν στο περιθώριο χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν αξίζουν κάτι καλύτερο.

Το γεγονός ότι είναι κοινωνικά αποκλεισμένοι και επιβαρύνονται και από προβλήματα υγείας, σωματικής ή ψυχικής, είναι κάτι που πρέπει να απασχολεί κάθε Δήμο. Δεν παύει να είναι μια ομάδα ανθρώπων με ίσα δικαιώματα με αυτά οποιουδήποτε άλλου πολίτη. Η υλοποίηση δράσεων, σαν αυτή που ολοκληρώθηκε, είναι σίγουρα απαραίτητη καθώς αναδεικνύονται τα προβλήματα αυτών των ανθρώπων, αισθάνονται περισσότερο ενταγμένοι στο κοινωνικό σύνολο και βοηθούνται σε μια περισσότερο ενεργή συμμετοχή σε θέματα που τους απασχολούν.

Η παρουσία ενός ψυχολόγου σίγουρα δεν είναι αρκετή για να αντιμετωπιστεί όλο το εύρος των προβλημάτων τους. Η παρουσία, όμως, μιας επιστημονικής ομάδας, και όχι μόνο, θα μπορούσε σίγουρα να επιφέρει περισσότερα και πιο ουσιαστικά αποτελέσματα καθώς η δράση θα είχε πιο ολοκληρωμένο χαρακτήρα και πιο μακρόχρονη παρέμβαση.

Η ευαισθητοποίηση του συνόλου των πολιτών γύρω από τα θέματα που απασχολούν αυτές τις ομάδες-στόχους, μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να επιφέρει. Γνωρίζοντας το ευρύ κοινό τι σημαίνει ψυχική νόσος ή τι προβλήματα ακολουθούν την τρίτη ηλικία θα επιτευχθεί η μείωση φαινομένων κοινωνικού αποκλεισμού και θα ενισχυθεί παράλληλα και η εθελοντική προσφορά των πολιτών.