ΕΙΣΑΓΩΓΗ στην ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ηρόδοτος Ο Ηρόδοτος από την Αλικαρνασσό (περ. 485- 425 π.Χ.), επονομαζόμενος «πατέρας της Ιστορίας» έγραψε το έργο Ἱστορίη σε 9 βιβλία. Θεματικός άξονας του έργου είναι η παρακολούθηση της ανάδυσης και αύξησης της περσικής ισχύος και η αντίστοιχη αφήγηση. Ο συγγραφέας διατυπώνει την προσωπική του άποψη για τα γεγονότα.

Θουκυδίδης Θουκυδίδης Αθηναίος από τον Άλιμο της Αττικής (περ. 455-399 π.Χ), θεωρούμενος ως ο μεγαλύτερος ιστορικός όλων των εποχών. Συνέγραψε την Ξυγγραφή, όπου σε 8 βιβλία καταγράφει τον πόλεμο μεταξύ Αθήνας-Σπάρτης («Πελοποννησιακό») από το 431 έως το 411 π.Χ. Προβαίνει σε ερμηνεία των αιτίων, εισάγει νέες μεθόδους στην ιστοριογραφία και αποβλέπει στη διαχρονική διάσταση του έργου του («κτῆμα ἐς αἰεί»).

Ξενοφῶν Ο Ξενοφών ο Αθηναίος συνέχισε το έργο του Θουκυδίδη για τον Πελοποννησιακό πόλεμο από το 411 π.Χ. έως το 404. Στο έργο του Ἑλληνικά σε 7 βιβλία εξιστορεί και τη συνέχεια των εμφύλιων συγκρούσεων των Ελλήνων έως το 362 π.Χ. Θεωρείται ο τρίτος σε αξία ιστοριογράφος της Αρχαιότητας, αλλά οπωσδήποτε είναι από τους μεγαλύτερους όλων των εποχών. Ασχολήθηκε με όλα σχεδόν τα είδη του τότε πεζού λόγου.

Μεταγενέστερη ιστοριογραφία Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης (περ. 200-118 π.Χ.). Ο σημαντικότερος ιστοριογράφος της Ελληνιστικής Εποχής. Συνέγραψε σε 40 βιβλία παγκόσμια («καθολική») ιστορία με επίκεντρο την ανάδυση και την επιβολή της ρωμαϊκής ισχύος. Διόδωρος ο Σικελιώτης (1ος π.Χ. αιώνας). Συνέγραψε σε 40 βιβλία παγκόσμια («καθολική») ιστορία με κοινωνιολογικές-πολιτισμικές αναζητήσεις. Πλούταρχος ο Χαιρωνειεύς (περ. 50-150 μ.Χ.). Ο μεγαλύτερος βιογράφος της Αρχαιότητας που ασχολήθηκε όμως με όλα σχεδόν τα είδη του τότε πεζού λόγου. Αρριανός ο Νικομηδιεύς (περ. 95-180 μ.Χ.). Συνέγραψε σε 7 βιβλία την Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασιν (εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου). Είναι η πιο αξιόπιστη πηγή για τη μελέτη του Μ. Αλεξάνδρου. Πρότυπό του υπήρξε ο Ξενοφών.

Ξενοφών Αθηναίος Α. Βίος Έζησε περίπου από το 430 έως το 355 π.Χ. καταγόταν από αριστοκρατική γενιά, έλαβε αντίστοιχη «πανεπιστημιακή» μόρφωση και υπηρέτησε στο αθηναϊκό ιππικό. Αποφασιστική σημασία στην πνευματική του συγκρότηση έπαιξε η μαθητεία του δίπλα στον Σωκράτη και η επαφή του με τον σπαρτιάτη βασιλιά Αγησίλαο. Επειδή συμμετείχε στην ολιγαρχική ανατροπή της δημοκρατίας και στο καθεστώς των Τριάκοντα Τυράννων, εξορίστηκε από την Αθήνα. Προσελήφθη ως μισθοφόρος στον περσικό στρατό για τον εμφύλιο πόλεμο που ξέσπασε στην Αυτοκρατορία. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα συμπολέμησε με τους Σπαρτιάτες εναντίον της Αθήνας, γι’ αυτό εξορίστηκε δια βίου. Οι Σπαρτιάτες τίμησαν τις υπηρεσίες του με την παραχώρηση ενός τεραστίου αγροκτήματος στον Σκιλλούντα της Ηλείας όπου διέμεινε 20 έτη, έως το 370 π.Χ.

Β. Έργο Κατά την διαμονή του στον Σκιλλούντα συμπλήρωσε την θεωρητική του κατάρτιση και συνέγραψε το μεγαλύτερο μέρος του έργου του. Ασχολήθηκε κυρίως με την Ιστορία και την Φιλοσοφία αλλά και με πολλούς άλλους τομείς του ανθρωπίνου πνεύματος. Τα έργα του χωρίζονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: (α) Ιστορικά (β) Σωκρατικά (γ) Διδακτικά

Γ. Μέθοδος Ο Ξενοφών δεν διαθέτει την βαθειά πολιτική σκέψη του Θουκυδίδη. Όμως χαρακτηρίζεται από σαφήνεια, ακρίβεια, ενάργεια, έτσι ώστε να θεωρείται ιστοριογράφος-ρεπόρτερ. Οι περιγραφές του είναι πολύ γοητευτικές, αλλά μένουν στην επιφάνεια των γεγονότων και των καταστάσεων. Παρ’ όλα αυτά υπήρξε πάρα πολύ δημοφιλής στους αναγνώστε όλων των εποχών. Η γλώσσα του επίσης είναι από τα λαμπρότερα δείγματα της αρχαίας αττικής διαλέκτου.

Δ. Ιδέες Ο Ξενοφών εκ της καταγωγής του και εκ της παιδείας του υπήρξε βαθιά συντηρητικός και αντιδημοκρατικός (όσον αφορά την αθηναϊκή δημοκρατία). Ωστόσο αποδοκίμαζε και τις ολιγαρχικές ακρότητες, όπως αυτές εκδηλώθηκαν στο τυραννικό καθεστώς του 404 π.Χ. Επίσης ήταν βαθιά θρησκευόμενος και πίστευε ότι οι επιτυχίες και η υπεροχή της Σπάρτης οφειλόταν και στην ευσέβειά της. Πάντως υπολόγιζε πάνω από όλα ότι το ανώτερο σύστημα διακυβέρνησης μίας κοινωνίας ήταν η ολιγαρχική δημοκρατία της Σπάρτης. Η αντίδρασή του προς την αθηναϊκή «υπερφιλελεύθερη» δημοκρατία οφειλόταν και στην τύχη που αυτή επεφύλαξε στον αγαπημένο του δάσκαλο Σωκράτη.

Ἑλληνικά Καλύπτουν τα γεγονότα από το 411 π.Χ. έως το 362 π.Χ. (Από το 411 έως το 404 εκτίθενται τα γεγονότα της γ’ φάσης του Πελοποννησιακού Πολέμου) Διαιρούνται σε 7 βιβλία Βιβλίο Α’: ο πόλεμος στο Αν. Αιγαίο ως την αθηναϊκή νίκη στις Αργινούσες (406 π.Χ.). Βιβλίο Β’: οι εξελίξεις έως την τελική ήττα των Αθηναίων (405 π.Χ.), την πολιορκία και την παράδοση της Αθήνας, την εγκατάσταση του καθεστώτος των Τριάκοντα Τυράννων.

Πελοποννησιακός πόλεμος (431-404 π.Χ.) Αίτια: -ιδεολογική αντίθεση Αθήνας-Σπάρτης -σύγκρουση συμφερόντων των δύο πόλεων και των συμμάχων τους -φόβος των Σπαρτιατών για την αυξανόμενη επέκταση της αθηναϊκής ισχύος Αφορμή: «Κερκυραϊκά», «Ποτειδαιατικά», «Μεγαρικό ψήφισμα»

Πελοποννησιακός πόλεμος (431-404 π.Χ.) Πελοποννησιακός πόλεμος (431-404 π.Χ.) Περίοδοι: Αρχιδάμειος πόλεμος (431-421 π.Χ.) Σικελική εκστρατεία (415-413 π.Χ.) Δεκελεικός πόλεμος/πόλεμος στο Αν. Αιγαίο (413-405 π.Χ.) * Ενδιαμέσως υπήρξε μία ολιγόχρονη ανακωχή, γνωστή ως «Ειρήνη του Νικία».

Πελοποννησιακός πόλεμος (431-404 π.Χ.) Συνέπειες: Καταστροφή αθηναϊκής ισχύος Κυριαρχία της Σπάρτης σε όλη την Ελλάδα Ανακούφιση των Περσών από την πίεση των Αθηναίων Δημογραφική κάμψη του ελληνισμού Οικονομική καχεξία Διαιώνιση τοπικών παθών και διαφορών Μετατροπή της Ελλάδας σε «προτεκτοράτο»της Περσίας με σπαρτιατική κηδεμονία Συνέχιση των εσωτερικών αναταραχών