ΘΕΤΙΚΑ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ α. Κοινωνικοί μετασχηματισμοί και οι επιδράσεις τους στην εξέλιξη της οικογένειας. β. Ψυχοκοινωνικές σχέσεις γονέων παιδιών και οι επιπτώσεις τους στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών

ορισμόs οικογένειας κατά Scheewind oικογένεια «ένα ειδικό σύστημα πολύστενών προσωπικών σχέσεων, για το οποίο είναι πολύ σημαντική η διατήρηση των ορίων της ιδιωτικής ζωής, της εγγύτητας και της τονικότητας» (Schneewind, 1997, Μουσταίρας, 2004.

Η επικοινωνία Κάθε επικοινωνία έχει δύο διαστάσεις: του περιεχομένου και της σχέσης, η δεύτερη να καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ερμηνεία του μηνύματος ή της πληροφορίας και όλη την επικοινωνιακή κατάσταση. (Παπαδιώτη, 2000).

Στο ανοιχτό σύστημα τα επιμέρους μέρη διασυνδέονται, ανταποκρίνονται, Οι έννοιες «ανοικτό» και «κλειστό» σύστημα πολύ σημαντικές για τα βιολογικά, κοινωνικά συστήματα Στο ανοιχτό σύστημα τα επιμέρους μέρη διασυνδέονται, ανταποκρίνονται, είναι κάθε ένα ευαίσθητο ως προς τα υπόλοιπα και επιτρέπουν την κίνηση και ανταλλαγή πληροφοριών ανάμεσα στο εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον τους (μορφή της πληροφορίας, επίπεδο συμπεριφοράς).

κλειστό σύστημα Tα μέρη στο σύνολό τους: συνδεδεμένα ή ασύνδετα με άκαμπτο τρόπο Θεωρούνται δυσλειτουργικά συστήματα, δυσκολεύονται να αλλάξουν τον τρόπο λειτουργίας τους για να προσαρμοστούν στις αλλαγές των αναγκών των μελών τους (Maturana & Varela, 1992) οι άνθρωποι δεν μπορούν να αναπτυχθούν σε ένα κλειστό σύστημα παρά μόνο απλή και συνήθης επιβίωση

κλειστά συστήματα και πεποιθήσεις: Οι άνθρωποι κατά βάση κακοί, να ελέγχονται για να μετατραπούν σε καλούς. Οι σχέσεις να ρυθμίζονται με τη βία ή με την απειλή τιμωρίας. Υπάρχει ένας σωστός τρόπος και αυτόν τον ξέρει, όποιος έχει την εξουσία. Υπάρχει πάντοτε κάποιο μέλος του συστήματος, το οποίο γνωρίζει, τι είναι το καλύτερο για τα άλλα μέλη. Η αξία του εαυτού σε υποδεέστερη θέση μετά την εξουσία και την απόδοση. αντίσταση στην αλλαγή.

ανοικτά συστήματα και πεποιθήσεις ανοικτά συστήματα και πεποιθήσεις Η αξία του εαυτού είναι πρωτεύον στοιχείο, η εξουσία και η εκτέλεση δευτερεύον. Οι πράξεις αντιπροσωπεύουν τις πεποιθήσεις του ατόμου. Η αλλαγή είναι καλοδεχούμενη, επιθυμητή και θεωρείται φυσιολογική. Η επικοινωνία, το σύστημα και οι κανόνες συνδέονται μεταξύ τους.

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Το πολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο ζει και μεγαλώνει ένα παιδί, δε λειτουργεί μόνο ως το ευρύτερο πλαίσιο στο οποίο συντελείται η ανάπτυξη, αλλά παράγει και τις περιβαλλοντικές εκείνες παραμέτρους που την καθοδηγούν» (Πετρογιάννης, 2003, σελ. 59)

Η οικογένεια, από τα σημαντικότερα μικροσυστήματα Η οικογένεια, από τα σημαντικότερα μικροσυστήματα όσον αφορά τις διαδικασίες και το εύρος των επιδράσεων, οι οποίες σχετίζονται με την ανάπτυξη του παιδιού. Ως πλαίσιο, η οικογένεια περιλαμβάνει οτιδήποτε πραγματοποιείται στο εσωτερικό της, όπως οι ρόλοι των μελών της, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε μέλους, κανόνες και προσδοκίες, συμπεριφορές των μελών της, δραστηριότητες, η επάρκεια της επικοινωνίας μεταξύ τους κ.α. (Πετρογιάννης, 2003).

Η συμβολή της οικογένειας στην ανάπτυξη της αυτοαντίληψης του παιδιού Η ικανοποίηση ή η παραμέληση των αναγκών του παιδιού ακόμη και κατά την βρεφική ηλικία,βασικό στοιχείο για την ανάπτυξη από το παιδί του στοιχείου «της βασικής εμπιστοσύνης» ή της βασικής δυσπιστίας» (Λεονταρή, 1996). το συναισθηματικό κλίμα αποτελεί σημαντικό γενεσιουργικό στοιχείο της αυτοαντίληψης του παιδιού (Bowen, 1996; Φράγκος, 2003). η γονική στήριξη, από εκδηλώσεις στοργής, αποδοχής του παιδιού συμβάλλει σημαντικά στη θετική αυτοαντίληψη του αναπτυσσόμενου ανθρώπου. επιδρά και στη σχολική επίδοση του παιδιού .(Champan, 1988; Λεονταρή & Γιαλαμά, 1998, στο: Λεζέ & Παπαδόπουλος, 2004.)

Η παρέμβαση παραγόντων του οικογενειακού περιβάλλοντος στη σχολική επίδοση του παιδιού Ο όρος «οικογενειακό περιβάλλον» στη σχετική ερευνητική βιβλιογραφία ένα πλέγμα εννοιών και δραστηριοτήτων, μέσα από τις οποίες αυτό επιδρά στη σχολική επίδοση του Παιδιού: Το οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο των γονέων, η δομή της οικογένειας, οι σχέσεις και οι μορφές αλληλεπίδρασης μεταξύ των μελών του συστήματος οικογένεια, οι αξίες και οι αντιλήψεις τους (Μιχάλης, 2006, Κατράκη, 1984).

συμπεριφορά γονέων και σχολική επίδοση σημαντικότερος παράγοντας της κοινωνικοποίησης του παιδιού με θετική ή αρνητική μορφή - παρεμβαίνει στην βαθμό σχολικής επίδοσης και επιτυχίας ή αποτυχίας του παιδιού (Πυργιωτάκης, 1996; Καίλα,1998) βαθμός και η ένταση των φιλοδοξιών των παιδιών συνδέεται με τις φιλοδοξίες ,που έχουν οι ίδιοι οι γονείς για τα παιδιά τους

Γονείς και ανάπτυξη αυτοαντίληψης μαθητών Ο βαθμός της αυτοαντίληψης και της αυτοεικόνας, που έχουν τα παιδιά, προέρχονται από τις σχέσεις τους με τους γονείς. Οι φιλοδοξίες των μαθητών για μια θετική σχολική επίδοση διαμορφώνονται από τη συμπεριφορά των γονέων (Κουτσούλης, 1998, Μουσταίρας, 2004) προσπάθεια ανάδυσης εσωτερικών κινήτρων για μάθηση και εργασία

συμπεριφορά γονέων και σχολική επίδοση Η παρεχόμενη βοήθεια από υπερπροστατευτικούς γονείς, μειώνει και υποκαθιστά την δική τους προσπάθεια για καλύτερη σχολική επίδοση Η ψυχολογική υποστήριξη των γονέων προς τα παιδιά, δείχνει με αποτελεσματικό τρόπο το ενδιαφέρον των γονέων για τη σχολική επίδοση. Ο αυστηρός και υπέρμετρος έλεγχος ωραρίου σχολικών και εξωσχολικών δραστηριοτήτων στα όρια της πίεσης.

Mορφές ψυχοκοινωνικής σχέσης oι πιθανοί συνδυασμοί είναι τέσσερις: α. αγάπη - έλεγχος β. αγάπη - αυτονομία γ. εχθρότητα - έλεγχος δ. εχθρότητα – αυτονομία

Οι ψυχοκοινωνικές σχέσεις γονέων – παιδιών

Ταυτότητες γονέων Aγάπη – Έλεγχος: Yπερ - προστατευτικοί γονείς αποδοχή του παιδιού και περιορισμούς στη συμπεριφορά του για αυτενέργεια και φραγμούς σε κάθε δική του δραστηριότητα και πρωτοβουλία. β. Aγάπη – Ελευθερία: Δημοκρατικοί/Συνεργατικοί γονείς συνδυάζουν τα θετικότερα στοιχεία: την αγάπη με την ελευθερία να ικανοποιούν αυτά μόνα τους τις ανάγκες τους και να οδηγηθούν τελικά στην αυτάρκεια, την αυτοτέλεια και την αυτονομία προσφεύγουν συχνά στο διάλογο και την ενθάρρυνση

Ταυτότητες γονέων γ. Νωθρότητα – Έλεγχος: Aυταρχικοί γονείς Απορρίπτουν δηλ. το παιδί και στρέφονται προς αυτό με έλλειψη στοργής και ψυχρότητα προκαλούν συχνά συναίσθημα πικρίας και απογοήτευσης στα παιδιά τους. δ. Eχθρότητα – Aυτονομία: Φλεγματικοί γονείς μένουν απαθείς και αδιάφοροι μπροστά στις επιθυμίες και τις ανάγκες των παιδιών τους και δεν δείχνουν ενδιαφέρον γι’ αυτά.

Συνέπειες στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών Mε βάση τη συχνότητα γίνεται η κατάταξή τους στο ένα ή στο άλλο τεταρτημόριο του κύκλου. α. Oι υπερ-προστατευτικοί γονείς Αποστερούν κάθε δημιουργικότητα από τα παιδιά τους και παρεμποδίζουν με τον τρόπο αυτόν την ομαλή και φυσιολογική τους ανάπτυξη. Τα παιδιά αυτά δεν αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, ταλαντεύονται και μένουν αναποφάσιστα. Tο αυτοσυναίσθημά τους είναι εξασθενισμένο, εσωτερικά αισθάνονται ανασφάλεια, πολλές φορές δείχνουν εγωιστικές τάσεις και τυρρανική ακόμη συμπεριφορά δυσκολίες στις κοινωνικές σχέσεις

Συνέπειες στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών β. Oι δημοκρατικοί ή συνεργατικοί γονείς παρουσιάζουν την ιδανική συμπεριφορά προς τα παιδιά τους. Συνδυάζουν τη στοργή με την ενθάρρυνση για αυτάρκεια και αυθυπαρξία. ευνοεί τη συμμετρική εξέλιξη της προσωπικότητας του παιδιού και βοηθά να αναπτύξει ισχυρό αυτοσυναίσθημα. το παιδί αποκτά συναισθηματική σταθερότητα,

Συνέπειες στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών Σέβονται την ατομική πρωτοβουλία και γενικά την ελευθερία του(Μπότσαρη, 2003). Διαμορφώνουν ένα σταθερό σύστημα αξιών, Επικοινωνούν με το παιδί συζητώντας προσεκτικά τα προβλήματά του αφήνοντας να διαφανεί η ανάλογη θετική σχέση τους με αυτό. νέες ευκαιρίες για ατομική έκφραση και πρωτοβουλία Ενισχύουν την ανάγκη και επιθυμία του νεαρού ατόμου για εξερεύνηση και απόδειξη της δύναμης του (Ball, 1992, στο: Μπότσαρη, 2003, σελ. 91).

Συνέπειες στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών Υψηλή αυτοαντίληψη του παιδιού και ιδιαίτερα του εφήβου συνδέεται στενά και οικοδομείται με το ενδιαφέρον που δείχνουν οι γονείς του για τον ίδιο και τις δραστηριότητές του. Η θετική αυτοαντίληψη φαίνεται να αποτελεί τη σημαντικότερη διάσταση της εφηβικής προσωπικότητας και προκύπτει από την στοργική σχέση μεταξύ των γονέων και την στήριξή της από αυτούς

Συνέπειες στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών Oι αυταρχικοί γονείς συνδυάζουν την εχθρική στάση με τον αυστηρό έλεγχο. προκαλεί ανάσχεση στην ομαλή ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού. Επιφέρει συναισθηματικές εντάσεις. Παρουσιάζουν αστάθεια στη συμπεριφορά τους που διακρίνεται από επιθετικότητα και εριστική διάθεση. Πειθαρχούν και συμμορφώνονται μόνο όσο διαρκεί ο έλεγχος. Oι δυνατές μεταπτώσεις κυμαίνονται από την εξάρτηση και την υποτέλεια ως την υποκριτική στάση και την αντιπολιτευτική διάθεση

Συνέπειες στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών δ. Oι φλεγματικοί γονείς με την ψυχρή τους αδιαφορία εγκαταλείπουν τα παιδιά τους και η εξέλιξή τους γενικά επηρεάζεται από τις επιδράσεις του περιβάλλοντος. έλλειψη του πρωταρχικού στοιχείου της αγάπης σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχο-συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. H κατάσταση αυτή το ωθεί κατά κανόνα σε σύναψη σχέσεων με αντικοινωνικές ομάδες και περιθωριακά άτομα στα οποία ενσωματώνεται τελικά.

Κριτικη αποτίμηση Στις σύγχρονες κοινωνικές εξελίξεις και στις σύγχρονες μορφές της ανταγωνιστικής κοινωνίας, απαιτείται από τους πολίτες η ελευθερία συνδυασμένη με υψηλό αίσθημα ευθύνης πάντα με την προϋπόθεση ότι: τα άτομα αυτά εμφορούνται και από τις ανάλογες αξίες. Mε τις αξίες αυτές που πηγάζουν από τη δημοκρατική σχέση και επικοινωνία καλλιεργούνται οι ιδιότητες του χαρακτήρα που ευνοούν την υψηλή επίδοση στο σχολείο και επιτυχία των σημερινών παιδιών στην αυριανή κοινωνία.